Ka Makaainana, Volume I, Number 25, 18 June 1894 — Page 4

Page PDF (844.17 KB)

This text was transcribed by:  Liz Kumabe
This work is dedicated to:  Kawena Komeiji & Kalei Kawaa: Luna of Typing Tuesdays

Ka Makaainana.

 

4     HONOLULU, OAHU, POAKAHI, IUNE 18, 1894

 

KA MAKA AINA NA.

HE NUPEPA OILI PULE.

 

W. H. KAPU

Luna Nui a Lunahooponopono.

F. J. TESTA (Hoke),

Puuku.

 

E hoopuka mau ia aku ana i kela a me keia Poakahi o na pule a pau.

UKU O KA NUPEPA.

No Hookahi Kope - $.10

No Hookahi Malama - .25

No Ekolu Malama - .75

No Eono Malama - 1.25

 

Ina e hookaa n@ua ia, penei iho ka auhau ana:

No Ekolu Malama - $.50

No Eono Malama - 1.00

No Hookahi Makahiki - 2.00

 

UKU O NA LUNA NUPEPA.

5 Inoa - .15

10 Inoa - .20

Maluna aku o 10 Inoa - .25

 

He pepa uku ole ka ka Luna ina e oi aku mamua o elima inoa ka nui o kana poe lawe.

 

POAKAHI, IUNE 18, 1894.

 

Aneane loa e pau keia malama, ka hapaha elua a me ka hapaha mua hoi o KA MAKAAINANA nei, a i holo no hoi ka mokumahu i ka lanahu, pela no hoi makou e paipai aku nei i na luna a me na poe lawe i koe.

 

Ike nui iho la paha ua poe nei o ka Hui Hawaii Aloha Aina @ole lakou "ilaila" me Kuhina Wilisi, aka, o ka kela halawai makaainana o Aperila 9, aia ilaila kahi i hoekepue ai. Pehea la ia, e ailolo nui mai ana paha?

 

He hoopalaimaka wale no paha ko na Pi Gi i ka hoomanao ana i ka la 11 nei, i wahi paha no ka lahui e punihei wale aku ai no ia lakou. Oiai, he Alii Hawaii no ka mea nona ka la, nolaila, no na Hawaii kupaa mau a me na hoa'loha ia la kulaia, aole loa hoi no na @ ehaa ohua palemo wale.

 

Mai uiha ka lahui, aka, e nui no ke aho e like no me ka mau. Oiai, aohe i hooiaia mai ka make loa o ka manao hoihoi Alii, nolaila, aia no ia ke oni la.  Aohe kau e haule ai o ka pono, a aohe no hoi kipi e lanakila. Mai hoolohe wale i na olelo a ka aoao kue, a he mea makehewa loa hoi ka lawe mai a malama, aka, e kiola loa aku, hemu !

 

Hilahila ole kela poe kinai ahi ukuia, no ka mea, e ole na poe kokua, (o kamalii Hawaii kinaiahi kahiko no,) akakuu a pio ai kela ahi o kakahiaka mahanahana o neihinei. He loma a he loha wale iho ne ka ua po@ ukuia la, aka, ua oleu aku kamalii a laweia he ekolu ili me na kanuku ki wai iluna o na hale kokoke aku, a e ole ia hanaia ana pela, lanakila ai ka wai maluna o ka inaina o ke ahi. Akahi a ike lea ia ka ole loa o keia poe, hookahi no mea nui o ka pau ae o ka mahina a ohi nui mai i na uku. Nolaila, loaa ia kia hoomauae o na Pi Gi. Ulaula wale!

 

KA NINAU O HAWAII NEI.

 

Ua oiaio loa ua hooholo io ia no kela olelo hooholo a Tupi e ka Aha Senate, aole nae hoi e like me ka olelo hooholo kumu, a makou no hoi i haohao loa ia, aka, ua hoololiia a he pakui hoi ka olelo ana no ia, a e ikeia no hoi ka hoike piha malalo o ke poo mau a makou no "Ke Kumuhana Hawaii" ma ka aoao mua o keia helu. Ua hoomaopopoia mai aia no i na makaainana o Hawaii nei ke kuleana kaokoa loa e kukulu a e kakoo i ka lakou ano hooponopono Aupuni e makemake ai, a ma ia ua ikeia mai ka pono oi aku o ka lahui kumu a me na poe o na lahui e ae i laulima like mai me kakou.

Ina hoi kakou e lawe mai i ua olelo hooholo pakui la i hooholo ia a hoomaopopo iho, e ikeia ana no he elua ano; hookahi, e like no me ia e hoomaopopoia iho ai ma kona heluhelu ana i kinohi, a o kekahi hoi, o ka lahui ke pookela, ua hoahewa loa ia na hana akeakea wale mai e like la me ka Kiwini i hana ai laua me Kapena Wilise, a aole loa hoi i make ka manao hoihoi Alii. Oia maoli no na kahoaka ma ua olelo hooholo la, a oia no hoi ka makou hoomaopopo ana ma ka olelo Enelani, a ma ia hoi, ina ua lalau a kukihewa ole ka makou hoomaopopo ana, oia aku no ua wa a hoea mai e hoeu ia mai ai, oiai, ua waihoia aku la no ia olelo hooholo ano like loa no me ia imua o ka mahele kau kanawai haahaa iho o ia Repubalika Nui.

Aole no i hauoli loa na poo Aupuni Kuikawa o kakou nei, no ka mea, ua waihoia mai la ka na kakou no kakou e hooponopono iho, a he kumu hopohopo hoi ia no lakou.  O ka lakou i iini ai oia no ke kooia mai o lakou ma ko kua e kekahi Aupuni kuwahe ikaika a mana nui, a oiai hoi, ua nele ka loaa o ia mea ia lakou, ua hopohepo lakou no ke akaka ole o ke lakou manawa. Ua like loa ka lakou, wahi no a na olelo  a hahi poe o lakou, me he la aia iluna o kekahi ahua pele, o ka oili ae koe o ke ahi a lilo aku lakou i mea ole, a i ole hoi ia, he ahua lepe a epala paha.

Ma ka aoao hoi o ka lahui, heaha ana la ka kakou hana. O ka makou no e hoomaopopo nei, na ko au no ia o ka manawa e  hoike mai. Aka, no keia wa nae hoi, he hookahi no ka kakou hana, oia no ka noho me ka hoomanawanui hou aku, no ka mea, ua ikeia mai ka palapala akeakea a ke Alii ka Moi, a o ka pane koe ia palapala a loaa mai, ke loaa mai hoi. I ka Poaono nei. ua oluoluia o Kuhina Wilisi e palapala aku i ke Kuhina o ko na Aina E o na Pi Gi, e hoike aku ana i kekahi palapala mai i Kuhina Nui Geresehama mai e pili ana no ka hooholoia ana o kela olelo hooholo e ka Aha Senate a me ko ka Peresidena apono i ua olelo hooholo la, aka, aole oia i oluolu iki e palapala aku i ke Aliiaimoku.  Nolaila, mamuli no o ia pane ole aku i ke Alii, aole loa no i pau ka hana no ka ninau o Hawaii nei, a aia wale no ka pau a pane maopopo ia mai, alaila, akaka na auwaha hou a ka lahui e hookamoe aku ai i na hooikaiaka hou ana.

 

"HUAI KA ULU O LELE"

 

Wahi a ka nupepa Koronikala; o Kapalakiko: " Ua maopopo ia makou ua oi loa aku ko ke Aupuni Kuikawa holopono mamua ae o ke Aupuni Moi." U, ae no hoi paha! Ina o ka oi ae o na lilo no ka uku o ka Peresidena a me ka Oihana Koa, ka aie dala mau a me ka hoopio loa ia hoi o na hana Aupuni kuloko no ka pomaikai o ka aina nei oia ka holopono a me ka holomua loa, alaila, ua pololei kela nupepa, a nuhewa hoi ka makou o hoomaikeike mau nei.

 

Ua owala ae ko Lualii Kikinia lio ma ka halawai ana o ka Ligi Amerika i ka po Poalima nei, a ua kualehelehe aku oia ilaila me ka olelo aku, he ekolu ana mau pu raifela a me 700 owili poka. Ihea la ka hoi o Kuauau ia po i lohe ole ai i kela mau olelo ano hoeueu hoohaunaele.  Eia he hana, hopuia ae o ua o Lualii, i loaa ka mea hooniakeaka mai ma ka hana keaka ma ke ano akua lapu.

 

A hiki iho la i k@ Poakolu, la 13 nei, loaa ke ahua nui o $3,449, 661.18 no ka aie lahui, oia hoi, he $2,724,200 no na b@na, he $36,500 no na nota Waihona, a he $688, 961.13 ka aie i ka Banako Hale Leta a me na nota a ka Luna Leta Nui. Iloke no hoi o ia manawa like, ua hiki na lilo o ke Aupuni Kuikawa i ka huina nui o $227, 140.83. Nui kela, pokeokeo wale!

 

Mamuli paha o ka loli ana aenei e  na ona o ka nupepa oili malama "Paredaiso o ka Pakipika," ua heoholo ka Ahaelelo i haawina dala e $2,200, he $100 o ka malama, no ke kokua ana i ua nupepa la no ka pono o na oehaa.  Akaka wale no hoi ke lakou kapakahi. Eia nae, i ka holu mua no malalo e na ona hou o Mei iho nei, komo no he hoopunipuni o Lunalilo ka ka ewi hope loa o na Kamehameha a aohe hoi he alohaia o na Moi mahope mai ona. Malia he haawina kokua no kela i ka hoopalahalaha loa ana aku i kela ano hoike wahahee.

 

Ua walaau ae o Kale Kaaka, moopuna a Kauka Okolekala, imua  o ka Ahaelele i ka Poakolu iho la, me kona kapa ae i ka lapuwale loa o ke kau koho balota o 1892. Ae lapuwale io no a kau ka weliweli, no ka mea, o ke kau ia i hoohoka loa ia ai ko lakou poai Hoomaemae a puehu liilii ma ka pahu balota ma Oahu nei, a i lanakila wale no lakou i keia wa mamuli o ke kipi nui ana, a aole hoi mamuli o ko lakou ikaika iho, aka, mamuli o ke kokuaia e ko waho mai.  Hilahila ole keia wahi kamalii!

 

Eia ka ia Adimerala Waka na ike a me na kauoha a pau a Amerika Huipuia no kana mea e hana ai maanei. Na ka nupepa Ahailono o Nu Ioka i hoike ae, o kona kumu nui i hoounaia mai ai ianei, no ka makauia o ulu ae he haunaele a komo mai hoi o Beritania Nui me Iapana, a haule aku hoi o Amerika i ka huelo.  He elua ona ano, he kalaiaina a he mea hakaka, ina hoi e ulu he hakaka, mamuli o kona kulana oi ae o ke kiekie i ko na aumoku e ae, e komo pu aku no oia iloko o na kukakuka ana.

 

Ia wa like no hoi i hoikeia mai nei he iliohae no ka hoi oia iloko o ka aahu hipa. Nana aku nei ka kekahi mau palapala oolea i o no ke kupono ole e hoihoi hou ia o ke Aliiaimoku, no ka hiki ole loa no ka ke hookoia. O ka hua paha keia i loaa iaia mai kona launa mau me Kolekaaka ma a me Alaalapalu ma, a launa  ole mai hoi me na koo ikaika a kuonoono o ka aoao aloha aina a aloha Alii.  Oia no pa paha ke kumu i ai pu ai a i inu pu ai no me ua poe holehole iwi nei.  Ua hiki, ua ikeia ae la no hoi oia a me kona ano.

 

O kahi kaahe nae hoi ma ko kakou aoao, aole oia e loihi loa ana i o kakou nei. E hoi aku ana no oia iloko e Augate ae no ka malama ana i kekahi kula ao kaua moana. A o hoi no oia a e pono, he lalau. He hewa kake launa pu mai me ko ka lahui kupaa poe koo, e lke la hoi me Komisina Balauna, alaila, ike a maepopo lea i ka mea oiaio ma na aoao a olua.