Ka Makaainana, Volume I, Number 25, 18 June 1894 — Page 5

Page PDF (908.65 KB)

This text was transcribed by:  Kawena Komeiji
This work is dedicated to:  Anake Lolena Nichols

HONOLULU, OAHU, POAKAHI, IUNE 18, 1894.

 

Elua Hihia Hoowahawaha Aha.

            No kahi mau la i hala ae i hoopiiia ai o W. H. Aldrich (Alerika), mamuli o ka hoopii a kona lunahooponopono waiwai malalo o ka banekarupe, no kona manaoia e makemake ana oia e haalele mai i keia wahi no ka holo ana aku no Kapalakiko, oiai, ua hala mua aku kana wahine me kekahi mokupea. I ka Poaono, la 9 nei, ua hoao aku oia e holo mahuka maluna o ka birigi L'Avenire, aka, loaa e i ka makai e pee ana ma kekahi kuono mahope loa o ka moku, mahope iho o kekahi ahua kapolena. Imua o ka Aha Kaapuni i kakahiaka Poaha iho la, ua hoopaiia oia e Lunakanawai Waitina e hoopaahaoia ma Kawa no kanakolu la, no kona hoolohe ole i ka ka Aha kauoha iaia aole e holo, koe wale no paha a hookuu koke ia oia ma ke kauoha a ka Aha. Ua hoike ae ua o Alerika i holo wale no ka oia e pee ma ia wahi ma ke ano paani a wahapaa wale hoi i ka makai, he mea i kamaaina iaia. Aohe hoohalahala no ka hoopai hoowahawaha i ka Aha, aka, e hoao aku ana kona loio e lawe loa aku i kona hihia imua o ka Aha Kiekie ma kekahi noi no ka hoopukaia o ona palapala kuu kino. I ka Poalima nei, ua huliia oia a aole i loaa, no ka hoihoi loa aku i Kawa, a pela no a hiki mai i keia wa.

            No ka hoolaha ana hoi o ka nupepa Advataisa i kakahiaka Poalua i hala no ua hoao ana la o Alerika e mahuka, me he la o ia nupepa ka Aha a e hooholo a hoopai e no i ka hihia, mamuli o ka hoomaopopo ana a ka loio o ka mea hoopiiia, C. W. Akepoka, ua hoopukaia he palapala e kauoha ana ia Hanale Kakela, lunahooponopono, a me F. J. Huga, mea kakau, e hoea aku imua o ka Aha Kaapuni, a pale ae no laua iho ia ai no ka hoowahawaha. Ua hookuuia ka inoa hope i ka Poaha nei, a oiai ua auamo ae o Kakela i ke koikoi ma ko ka nupepa aoao, ua hoike ae nae oia aole nana ua manao la i kakau, aka, na kekahi mea kakau okoa ae. Aia ko Kakela hihia ke noonooia nei e ka Aha.

-----

            Hora 1 paha o ka wanaao la Pule i hala, la 10 nei, ua hele o Kapena Keleme a me kona lunianela o na makai kaulio a hoala aku la i ka hiamoe o kekahi Pake malama halekuai i kokoke i ke kihi o alanui Moi me Nuuanu, a koi aku la i hapaha kikaliki. I ka haawiia ana mai, ua paa oia i ka hopuia no ke kuai i ke Sabati a laweia i ka Halewai. Imua nae o ka Aha Apana i kakahiaka Poalua iho la, ua hoopau wale ia no ka hihia. A, hoka!

 

LA KAMEHAMEHA.

-----

Na Hana Hoomanao Kulaia no ka Nai Aupuni.

            Ua hoomakaia na hana kulaia o ka la e na poe puhiohe a me na poe himeni hanakuli piepiele o ka wanaao, i hoomakaia hoi mahope iho o ka aui ana ae o ka la kapu a komo i ka la noa. Ao ae hoi, ua poha mai la na kukuna mahanahana o ka la me kona nani a pau, e hoike mai ana no i ka oi kelakela o ka nani o ka mea nona ka la hoomanao, oiai hoi, ua hala aku la no hoi ka po me kona oluolu a pau. Kakahiaka nui wale no i hoomaka ai ka moe ana o kaooo no ke kahua heihei lio o Kapiolani Paka, maluna o na lio a me na ano kaa no a pau, a ua hele no hoi ua kahua heihei la a eeu i na kanaka, mai na kane, na wahine a me na keiki.

            Hora 10 ponoi i hoomaka ai na heihei, o ka heihei kaa huilalua hehihehi wawae ka mua, a ua eo ka mile holookoa ia H. E. Waka, manawa 2 minute 54 sekona; o Keaka Akinesona ka lua. I ka huli hoi ana mai no ka pahu eo, ua ano haelehaele laua, a ua akaka ole no hoi nawai la o laua ke eo aia no a aneane loa i ka pahu eo, oili pulelo ana o Waka, a ku ai no kana kaena o na la mamua iho e lilo ana iaia ke eo o ia heihei. Makana, medala sileva, he $25 ka waiwai io.

            O ka heihei elua, no hapalua mile, mawaena o na lio Lolokulani o Balenetine o Lahaina mai a me Leilani o Mokuleia, ua eo i ka inoa mua iloko o 53 sekona, a lilo ka makana o ke eke Kalakaua, he $100.

            Ua hoopau wale ia hoi ka heihei ekolu, mamuli o ko C. W. Makapolena unuhi ana aku i kona lio. Nolaila, ua holoia ka eha o na heihei, oia ke kiaha aa a Rosita a me $200. Ua hooholoia mawaena o ko Balenetine Amarino a me Senatoa Sanafoda (Stanford) o Mokuleia no hookahi mile ka pahu, a ua eo i ka mua iloko o ka manawa holo o 1:48, aole nae i loaa aku ka manawa holo o Angie A, he 1:45 1/2.

            Heihei elima, ke kiaha a Peresidena Wilimana a me $75 pakui, no hapalua mile ka pahu, ua holoia e Lolokulani a me Autonome o Mokuleia. Na ka mua no ka eo iloko o 50 1/2 sekona.

            O ka eono iho hoi o na heihei, he heihei kiauau ia me ke kaa, o ka puka no ekolu manawa iloko o elima, oia ka eo. Elua no lio i holo, oi ko Kalalena Makapolena lio Keoni Hewsda a me ko S. F. Gerehama lio Nevada, a o laua ka i ulele iho no ke eke a ka Hui Heihei o $100, a ua eo ia Nevada. Eo ua puni mua ia Nevda iloko o ka manawa holo o 2:34 a me 2:28 1/2, eo ka puni ekolu ia Keoni Hewada iloko o ka manawa loa o 2:27 1-5. Puni eha, eo ia Nevada, he wahi ihu wale aku no ka oi, iloko o 2:31.

            Heihei ehiku, ke eke a ka Hui Mokumahu Osianika, he $100. He heihei holo keia no hookahi mile mawaena o Senatoa Sanafoda a me ko Balenetine Queen L (Moi L), ua eo i ka mua iloko o 1:51.

            Eke o Maui, he $100, oia ka heihei ewalu, a ua holo kiauau mawaena o ko R. Dexter lio Daylight (Alaula) a me ko G. Sumana Wile K, o ka puni a eo no elua manawa, oia ka eo mai loko ae o ekolu puni. Eo ka puni mua ia Wile K iloko o 3:04 1-5, a eo hoi ka heihei ia Alaula iloko o 2:53 a me 2:56 2-5.

            I ka heihei eiwa hoi no ke eke o Kapiolani Paka, he $100, elua no lio i holo, oia o Senatoa Sanafoda a me Autonome o Mokuleia, ua unuhiia hoi ke kolu o na lio. Oiai, he hookahi no ona o keia mau lio, a he makuakane no hoi me ke keiki, kuakane no hoi me ke keiki, aohe i ano ohohia loa ia keia heihei, a ua eo i ka makuakane Sanafoda iloko o 2:54 1/2, he 1/2 mile ka pahu.

            He heihei kiauau no elua puni eo iloko o na puni ekolu ka ai hoopau, no ke eke Kamehameha o $100, a ua holoia e ko Kalalena Makapolena Fred Mac (Ferede Maka) me ko A. Harisi Why Not (Huai Nota). I ka puni mua no, haalele ino ia ka hope e ka mua a eo ka heihei iloko o 3:12.

            Me keia i pau ai na hana o ka la ma Kapiolani, aneane paha i ka hora 5, a ua hoi maamaama mai ka lehulehu. Maloko o na hale, aole no i nui loa na poe i ikeia aku e like la me na makahiki mua, aka, aia mawaho e poaipuni ana i ke kahua heihei pohai ka oi loa aku. Ua hoikeia ae he 10,606 ohua i laweia e na kaa alahao ia la, he oi aku i ko makahiki i hala, a oi loa aku paha hoi i na kaa basa, na kaa ohana, na kaapio, na kaa huilalua a me na kaa e ae o kela a me keia ano. Owelawela no ka la mawaho, aka, maloko o na hale a malalo hoi o na ulu kiawe, he keu a ka oluolu i ka pa oolea a ka makani a i awili pu ia mai no hoi e na ehu lepo.

            Mawaho iho o ka puka komo, he mau peapea lole me kapolena, a ilaila kahi i hoolawaia mai ai o ua poe houpo lewalewa a me ka hoomau hoi i na puu me na wai momona a me ka bia i hele a huihui wale i ka hau. Aole pau ano ona loa i ikeia malaila, aka, he keu aku nae hoi na makai kaulio Olelo E a ka lapuwale a me ka imihala wale me ke ano hookiekie pu, me he la o lakou na haku o ka lehulehu. O ka hika ona wale ae iho, paa ana i ka hopuia, a o ka walaau wale ae no hoi, oia like ana no. A no ka loaa ole paha o ka Kapena Anaru wahi hihia, ua hopu oia i na poe kuai bia haole i ka aneane loa ana e pau ka heihei, he elima ia poe, a laweia mai na pahu bia no ka Halewai, eia nae, ua hoopau wale ia ia mau hihia imua o ka Aha Apana i kakahiaka Poakolu mai. Ula!

            Hora 3:30 o ia auwina la no i hoomaka ai na hana lealea ma ke kahua kinipopo ma Kulaokahua, malalo o na lawelawe ana a ka Ahahui Hooikaika kino Honolulu. Lehulehu no na poe i hoea aku ilaila, aole no nae i mahuahua loa, oiai, o keia no hoi ka mua loa o na hana a ia hui.

            Mamuli o ka hookui ana o kekahi makai kaulio i kekahi mamuwa o luna o ka Piladelepia, oiai oia maluna o kona lio iwaho o ka Paka, a alualuia hoi e elima o ua poe la a puiwa kona lio, ua haule oia ilalo, aole nae hoi i eha. He luina kekahi i ona, ua popoia ae oia a kiolaia iluna o ke kaa.

            I ka puka ana o ka mea kakau o ka Buletina no ka hele loa aku no Kulaokahua ia auwina la, ua aneane loa oia e eha i ka lio o kekahi o ua poe makai kaulio nei, a i kona peku ana aku i ka opu o ka lio i wahi nona e pakele ai, ua hopuia oia, aka, e ole o W. Kuelo, kakauolelo a ka Hope Ilamuku, pakele ai oia mamuli o kona olelo ana ia Kapena Anaru, a nana mai hoi i kauoha e hookuuia.

            He hale kaakoa ka i hookaawaleia no na Elele holehole kumumaia, eia nae, elua no o ia poe a makou i ke malaila, oia o Lopikana a me Kahaulelio. O ka lehulehu ae no ka hapanui o na elele i hookohukohu aku ma ua wahi la.

            Lehuleu na imu puaa o ia la, a lehulehu pu no hoi me na poe wala kiaha. A o na poe i pau nui ole i ka nana heihei, ua pau nui aku no lalo o Ewa ma na kaamahu.

            Ua haule o Alfred Kakina mai luna iho o kona lio iwaho o ka Paka a haku kona lima hema. Eia oia ma ka Halemai Moiwahine, a ke pii mau nei kona oluolu.

-----

            Iulai 16 e hoomaha ai ke kula hanai kaikamahine o ka Rev. S. H. Davisi ma Kainaliu, Kona Hema, Hawaii, a ma ka la 19 aku hoi e malamaia ka hoike hookuu o ke Kulanui o Iolani.

            Konane pono ana ka mahina o ka po nei maluna iho o na hokua o kekahi eli lua ohiki a puepue one iwaho o Waikiki. Ilaila no ka i ku ai ka ehu enaena o kekahi palekoki no kona palaka.

            Mamuli o ko makou akenui e hoike aku i na mea ano nui e pili i "Ke Kumuhana Hawaii," ua haule na hunahuna nema hoinainau no ka Ahaelele. Eia no nae, aohe no hoi ia e hewa no keia pule ae.

            Eha poe luina mahuka o ka Piladelepia i ka pule i pau i ka la 10 nei, a ua pau nui iho nei no i ka loaa. Hookahi hou i mahuka i ka Poaono nei a aohe i loaa a hiki i keia wa a makou e oili aku nei.