Ka Makaainana, Volume I, Number 25, 18 June 1894 — Page 8

Page PDF (926.18 KB)

This text was transcribed by:  Cheryl Mokuau
This work is dedicated to:  Elli Ramirez

Ka Makaainana.

 

HONOLULU, OAHU POAKAHI, IUNE 18, 1894

 

He Moku Uluaoa @ ka Moana.

 

            I ka Poaono i hala, la 9 nei, i hoea mai ai ka mokupea Amerika Emepire mai Nukalela, Wale Hema Hou, a mo-ku iwaho, a ua laweia mai ka malamamoku a me elua luina me ka paa o na lima i ka hao oa hoopaaia i ka Halewai no ka hoohaunaele a hoolohe ole.  La Pule ae no nae ua hoihoi hou ia aku lakou no luna o ka moku-  Ua hoopii lakou ia Kapena C. Davisi imua o Kanikela-Keneral Mila, a mamuli hoi o kana noii a nieniele ana, a me ka lawe ana hoi i na olelo ike a kekahi poe lehulehu, ua haawi oia i ka pono no na kanaka a ua hoopukaia he kauoha e uku ke kapena i ko lakou mau uku no ka wa i hala a me hookahi mahina hou mawaho ae a ua ae ke kapena ia mea. I ka Poalua iho la i holo loa aku ai ka moku no Kapalakiko me ka haaleleia iho o kela poe ekolu i hope nei. Ua ukuia keia poe ekolu i ka Poakolu iho la. Oiai, ua makaukau ka moku no ka holo aku, ua hoole na kanaka e huki i na pea a e hiu ae hoi i ka heleuma, a mamuli o kekahi hoailona i ka mokukaua Piladelepia, ua holo aku he waapa a na naa luina manuwa i hooko aku i ka hana. Ma ka nanaina o na luina, ua ano hopohopo no ke kulana o ke kapena. Aia no ka wahine a ke kapena me ia maluna o ka moku.

 

            Ua olelo ae kela poe ekolu aia he ekolu poe mahuka o luna, a hookahi o lakou he mea mahuka mai na lima mai o ke kanawai. O ua mea la, ua hoopii oki ia e kana wahine, a ua aeia a kauohaia oia e uku i L 100 no kona mau lilo a me kona ola. Mamuli hoi o na im@ pono ana a kona mau hoa`loha, ua loaa ko Kapena Davisi kokua aku iaia a hunaia oia iluna o ka moku. Na ka malamamoku, i hoopauia iho la, i huna aku iaia iwaena o kekahi mau opeope kapolena, aia a ua haalele mai ka waapa makai i ka moku ma Nukakela hookuuia ae oia. Ma keia Auseteralia ae paha e huli hoi aku ai lakou ekolu i haaleleia iho la i hone nei no Kapalakiko.

 

Pauahi o Kakahiaka la Pule.

 

            I ke ao maamaama okoa no o kakahiaka o nehinei, mahope iho paha o ka hora 9, i punohu ae ai ka uwahi no kekahi hale pau i ke ahi, mauka ae o Halehai, ma ka aoaoa makai o alanui Moi nei, a ua kani-ke mai no ka bele kikowaena. Ua manao wale ia ua hoomaka ke ahi maloko o ka hale kuai kika o kela haole e hana kikalika nei, ma mae iki aku o ko Kale Mokina hale kahi-umiumi, a ua pau mai ka hale amara, ma Ewa iho o ke alanui helewawae e komo aku ai i Halehai, a me na keena oihana e mai a ko J. Pilipi hale hana piula a me paipu-wai. He uuku loa na wahi mea i pakele, a he puu lehu ka hapanui. O na kaa noi keia o ka hale amara me hana kaa, ua pakele aku ka hapanui. A i keia wa hoi, o ke ku olohelohe ne a na aoao e na hale, ua ania wale ia aku no a ua papaa loa hoi. Ua eleu ae na poe kaawai, aka, o ke ku lohaloha wale aku no ka ua poe la e ukuia nei e ke Aupuni, aole ke lakou poo i hiki koke ae, eia nae, o ka hoka wale iho no ka kona hope, a e ole na lima kokua o na poe Hawaii kinaiahi kahiko, akakuu ai ke ahi, mamuli o ka pinanaia ana iluna o kaupoku e ki ai i ka wai. Malaila ae ke Kuhina Kalaiaina a ua eleu oia ma na hana kokua.

 

KELA A ME KELA.

 

            Eono pualikoa Pi Gi e paikau hookahakaha ana i keia po ma Halealii Kuea.

 

            Aoli i huli hoi mai ne ke Komisina Pukiki, a pela pu no hoi me Paulo Numana.

 

            E nanu ae i ka hoolaha no ke kohoia ana o na luna nui o ka Hui Hoolaha Holomua, i kukulu a hookumuia i Mei 25 1894.

 

            Ua hoomaopopoia ae ua waiho aku o Konela J. H. Sopa, alihikaua o na pualikoa Pi Gi, ia kulana koa ona. Auwe no ka hoi ka poino e!

 

            Ma Lokafoda, Kaleponi, Mei 29, i make ai o Kauka G. A. Foote (Wawae), mamuli o kekahi ma`i ma ka puuwai. Aole e kala oia i haalele mai ai ia nei.

 

            Auwina la Poalua i hala i haalele hou mai ai ke Kamepiona ia Kou nei, no ka holo hoomaamaa kiki pu moana, a hoi hou mai no i kakahiaka nui Poaono nei.

 

            Ua hoopuukahuahua ae kahi Iosepa o Hana makai o ka uawpo Osinika i ka Poaono nei, me ka olelo ae aole e hoi hou ka Moiwahine ma ka Nohoalii. Ka lapuwale no hoi!

 

            He papaaina ka Kanikela Kenerala Fujii o Iapana i haawi ae ai i ka po Poaha iho la i na kapena a me na alii o na mokukaua Iapana elua e ku nei maloko o ka Hotele Hawaii.

 

            Malalo o ka Alapaki Kauka alakai ana i hookipaia aku ai ka Ahahui Euanalio e makaikai ia luna o ka Piladelpia. Hoi mai o Alapaki, haawiia mai he mau pu aloha i kulike me kona kulana Lunakanawai Kiekie.

 

            Ua haule he Pake mai luna iho o ka lio i kakahiaka awakea o nehinei, ma ka hui ana ae o alanui Konia me alanui Moi nei, a ua pohole pu ka aoao hema o kona kii helehelena, a pakele no hoi mai ka poino loa aku.

 

            He 15 iole i paa iloko o kekahi upaiole uwea i ka Poalima nei, a na ke ilio a Kapena Kini i pepehi nui a pau loa i ka make iloko o 10 minute. Ua hookuu ia na iole a me ka ilio pu iloko o kekahi keena ukana ole.

 

            Kau ka weli o na Pi Gi i na po ekolu i hala iho la o ala kipi aku ka ka lahui ia lakou, mamuli o ka lono i loaa maopopo mai nei, a ua liuliu nui ae i na pono kaua o lakou, eia nae, he neo ka mea i ikeia a i loaa aku. Ke lualai nei no ka lahui me ka hoomanawanui.

 

            He hoohikilele hele pauahi ka i kani i ka aueane ana ae i ka waenakonu aumoe o ka po Poalua a ao Poakolu iho la, no kekahi halelio Pake mahope aku o Kawaiahao, kokoke i ka palena pau mai o alanui Hema. Ua hoopioia no me ka nui ole o ka poino.

 

            Ua lono wale ia ua papa aku na Pi Gi aole e hoolele hou ia mai na poe o luna o ke Kamepiona ivka nei. Ina he oiaio kela, pehea la lakou i lele mai ai i kakahiaka o nehinei no ka hele ana i ka pule.

 

            Lohaloha o Iosepa, J. K., i ke komo ana ae ma kahi kinipopo i ka Poaono nei. I ka wini wale aku no paha kahi malaila, me ka manao iho paha o kona ano ilikini kona mea e ikeia mai ai e na ilikea o lakou.

 

            Ua holo ike aku o W. M. Gifada, hope Komisina no Potugala, ia luna o ka makuao Iapana Konogo i kakahiaka Poaha iho la, a i ka huli hoi ana mai ua uina mai na pu aloha nona i kupono no ia kulana.

 

            Ua palapala mai nei ka o Adimerala Iwini i kahi mea maanei e hoohala ana oia he elua pule ma Wasinetona, ma ka hooikaika ana hoi no ka pono o keia Paeaina, ana hoi i olelo mai nei no kona aloha(?).

 

            Aohe i noho ka Aha Hooko a me Kuka i ka Poaha iho la, e like me ka mau, no ka mea, ua hele aku ka Peresidena a me na Kuhina e paina pu me Adimerala Waka ia auwina la iluna o ka Piladelepia.

 

            Ua hiolo honua iho ka papai hale lanai hoahu ukana maloko o ko E. B. Tomasi pa hana a hoahu ukana, kihi o na alanui Moi a me Konia, i ka auwina la Poaha iho la, eia nae, aohe mea ma ia wahi ia wa e poino ai.

 

            Ua hoopaiia o Nohoanu imua o ka Aha Apana i kakahiaka Poaliama nei, no na hana ino a me na hana kolohe ma ka wawahi ana i kekahi puka o ko Kapua hale a ua hala aku no kawa e hana oolea ai no iwakalua la.

 

            Halawai ulia ia kekahi hookele kaa hali hau i ka Poaha iho la, iaia i lele iho ai mai luna iho o kekahi kaa, ua okupo iho la a ehaia kona kuekue wawae. Ua lawe loa ia aku oia no ka Halemai Moiwahine, a ua ano oluolu ae i keia wa.

 

            Mamuli o ko Makali ae okoa ana i kona hewa, imua o ka Aha Apana i ka Poalima nei, no ka aihue ana i kekahi mau ohe keleawe he mau malama i hala ae ua hoounaia oia no eono malama hana oolea ma Kawa a e uku i $10.

 

            Ua ae oluolu ke kapena o ka Piladelpia i ka hui keaka paele o kona moku e haawi i aha lealea ma ka Hale Opera Hawaii i ka po Poaha iho, no ka pomaikai o kekahi haole lawelawe lio kahiko i popilikia, ma ke ano he hana kokua aaloha ia.

 

            Ua ahewaia o Poina o uka o Puiwa, imua o ka Aha Apana i ka Poaha iho la no ka aihue ana i kekahi lio, ka waiwai o kekahi haole i oi ole aku mamua o ka $100 ka waiwai io, ma ka la S nei. He hookahi makahiki ma ka hana oolea @ua Kawa kona hoapai. Pooho no!

 

            He wahi keiki Pake ka i hoopaiia e ka Luuakanawai Apana i kakahiaka Poalua iho la, no ka hou ana i koua makuahine me ka pahi i ka la 5 nei, a hoouna ia i Kawa no ekolu malama haua oolea. Ua hoike ae kona makuahine i ka moku ma ka lima hema. Lapuwale ka hana a keia keiki.

 

            O ka inoa pololei o kela Elele o Hilo i ka Ahahui Eunelio o ka Paeaina, i palaha ai a hopu ana i ka pua pua manu mauka ae nei o Aala, alanui Moi nei makai ponoi o ka Be Viu, oia o E. Kaeha, ka mea hoi ii pili ai o kela hunahuna ma ka aoao 6 o keia helu.

 

            Ua hoomaha ke kula kaikamahine o Kawaiahao a i na la mua paha o Sepatemaba e hoomaka ai. Eia nae, ua pau nui iho nei na kahu waiwai o ia kula i ka haalele, a me he la e nalo loa aku ana ia kahua hoonaauao o na kaikamahine Hawaii no ke kula kaikamahine Kamehameha.

 

            Ua hookolokoloia o P. K. Kuni, makai helu 27, imua o ka Aha Apana i kakahiaka Poalua iho la, no ka hoeha ana i kekahi haole ana i hopu ai i ka la 3 nei, a ua hoopaiia e uku i $10 me na koina, Aia ka hewa o ka lawelawe inoino, a he mea akahele no paha hoi ia o ka hopu ana aole hoi o ka hele ino me ka pupuahulu.

 

            Hora 5 o ke ahiahi Poakahi i hala, ua hele nui aku kekahi mau kahunapule Hawaii a me na elele o ka Ahahui Eunaleio o ka Paeaina, e ike i ka Moiwahine, a ua malamaia he wahi anaina haipule pu me ke Alii ia ahiahi. I kakahiaka Poalua ae, ua naue hou aku no ke koena o na poe aloha Alii oiaio, a koe no na kumakaia.

 

            Ua pahu ae ke paipu wai nui ma alanui Ema, ma ke alo ponoi iho o ko S. B. Kole wahi noho, i ka hora 7:30 o ke ahiahi Poaha iho la. A hele no hoi a waenakonu po, paa i ka hana hou ia. He hoike paha keia no ke pahu aku o na Pi Gi, e hoomaka ana mai ke poo aku, a e like ana me ka wai ko lakou kahe a ahu mokaki.

 

            Eono poe kuai pia o lale o Moanalua i paa i ka hopuia i kakahiaka Poakolu iho la, mai na kane a na wahine, a o na kane nae hoi, no lakou na inoa o Kulukulualani, Kahoohuli a me Keoni Pulu, ka i ahewa nui ia imua o ka Aha Apana i kakahiaka Poalima nei no ke kuai nui ana no hookahi malama i hala ae. Ua hookauluaia ka hookau ana aku i ka hoopai, i ano like no hoi me na poe e ae i hopuia mamua aku nei.

 

            Mahope iho o ke ku ana mai o ka Auseteralia i ka Poaono nei, ua haawi makana ia aku o Kapena Hudalete e na poe kalepa o kakou nei me $600, he hoike me kona mahaloia, a no ka piha ana hoi iaia o ka 100 manawa o ka holoholo mau ana ma ia moku mawaena o keia mau awa a me Kapalakiko, me ka halawai ole me kakahi ulia a kuia paha. Ua haawi ae no hoi ka bana Pi Gi i ka po Poaono nei he aha puhiohe hoolaulea nona ma ke kahua o ka Hotele Hawaii.

 

HOHO ANA O NA LUNA.

 

            Ma ka halawaiana o na poe paa kuleana iloko o ka HUI HOOLAHA HOLOMUA, (Kaupalenaia, ma ka la 25 o Mei, 1894, na kohoia na poe malalo iho i mau luna no ka makahiki e noe nei….

 

C. B. Wilson                           Peresidena

E. Norrie                                 Hope Peresidena

G. E. Smithies                         Puuku me Kakauolelo

F. J. Tesia                                Luna Hooia

PAPA O NA LUNA HOOHAKA@

 

            C. W. Ashford, A. P. Peterson a me F. Harrison.

 

                        G. E. SMITHIES

Ju. 18-3mnw               Kakauolelo