Ka Makaainana, Volume I, Number 26, 25 June 1894 — Page 1

Page PDF (930.67 KB)

This text was transcribed by:  Arnold M. Hori
This work is dedicated to:  Washington Intermediate School, Pawaa; S. Oahu

Ka Makaainana.

 

BUKE I----Ano Hou.      Honolulu, Oahu, Iune 25, 1894.     HELU 26

 

 

Na Nema Hoinau Ahaelele.

  Nui ka ko Iosepa piikai ia makou, no ke kuhi aku ka iaia a me Kauhane he mau Ilikini laua. Auwe, aole makou i lalau loa ma ia olelo a kuhi ana.

  Iloko o 17 la haua, pau ka heluhelu ekahi ia ana o kela kumukanawai, a hoomaha nui mai ka auwina la Poaha mai a e noho nui hou ana i keia kakahiaka no ka heluhelu elua ana.

  Makena wale ko Kahaulelio makemake na lakou no e koho ka Peresidena mua, a ua koho nui io iho nei no ia Kolekaaka no eone makahiki. Makau oia i ka aoao aloha aina, o pau ka lakou i ka hooliloia i mea puehu liilii.

  Oiai, o ka Loio Kuhina no ke poo o ka Oihana Makai a me ka Papa Ola pu, ma ke ano Peresidena, pehea la oia i hoomaopopo ole ae ai i ke alina moakaka loa o ka Elele mai na Kona mai. Malia ua kupono oia e hoomalu ia ma ke ano he mea ua hoohuiia.

  Ua pau i ka Poalima, la 15 nei, ka heluhelu mua ana o ke kumukanawai hou, a i keia la paha e hoomaka aku ai ka heluhelu elua ana, oiai, ua pau hoi ka na komite noonoo ana i na pauku i haawiia ai na lakou e noonoo. Ehia ana la heluhelu ana, alaila, pau a hooholo loa ia.

  Ua ikeia o Kauhane me na kamaa ili eleele i keia mau la iho la, o ke kumu paha, ua lawe i kela kamaa Ilikini ona i ka Pake e kapili ae o lalo a me ka hana pu ia i mau hila, oiai, he ano kamaa pale ili ole ae a hila ole no hoi. Oia ko makou ike i ka Poalima, la 15 nei,

  No ke omaimai ka o ka luahine o Hilo, D. H. Hikikoke, ua hoi loa aku nei oia ma ke Kinau o ka auwina la Poalima nei. A ma ia moku like no hoi i holo pu aku ai o Kalua, Aalauwina a ma Pogue, a ua hoi nui mai nei no paha i kakahiaka o nehinei ma ke Kalaudine. O Kalua nae hoi ka makou i ike iho makai o ka uwapo i ka wa Kalaudina ku ana mai.

  Noonoo nui iho nei ua poe loea la no ka pono e aeia na wahine e koho balota a i ka po Poalua i hala iho la i noho ai ke komite ia lakou ia hana e noonoo. Ua konoia kekahi poe wahine haole a ua kamailio nni no ka pono o ia mea. Aka, i ka noonooia ana i ka Poaha iho la, ua make loa aku la ia manao, no ka ikeia ana mai ke Keena Auhau aku he 900 ka nui o na wahine e loaa ai ia pono, a iwaena o ia heluna he 120 wale no wahine oehaa. Nolaila, make no ia manaolana o ua poe nei.

  O ke ana waiwai o ke kanaka e kopono ai e koho balota no ka Repubalika Hawaii, ke kumuhana nui a ka Ahaelele i noonoo ai i ka Poaha, la 14 nei. Ikaika loa o Iosepa e hoomauia no ke kiekie e like me ia i waihoia aku ai ma ke kumukanawai. Malia ua manao no oia iaia iho, no ka mea, ua loaa iaia he $900 a oi ma ke kulana Hope Makai Nui no Hana. Eia nae, ua haule kona manao paakiki, a kani hoi kahi aka ike a kela ahi a pipi o Wailaku i keia mau la. Maopopo lea kona ano Ilikini, he ake e hoonele i kahi poe e ae i ka pono i akaka lea ole ka loaa iaia.

  He mau la wale no kakoe, wahi a ko oleloia, kukalaia mai ke kumukanawai moowini a kapakahi a na oehaa Pi Gi. Ua lonoia no hoi he uku ana no ka ka ikeia aku o ke Aupuni Repubalika Hawaii e na luna nui o na Aupuni e noho a e launa kuikahi nei me Hawaii nei. Eia nae hoi ke loneia nei i ka la 4 o Iulai ae e kukalaia mai ai ua kumumaia nei a lakou, a ke kukalaia, e kai huakai hookahakaha pu ae ana ka na pualikoa Pi Gi a me Amerika, ma ke ano hooweliweli aku paha i ka lahui.

  Pi ko Kale Kaaka ihu ia Emeluka i kakahiaka Poaha, la 14 nei, a o ka makamua loa hoi ia o ka puka ana o na olelo pilikino iwaena o ia ohana, eia nae, i ka ilikiia ana aku, ua oki oe e pipika wale ana. O ke kumu o keia oehu ana o ua wahi Kaaka la, mamuli no ia o kekahi hoololi a Emeluka ne ke kupono o kekahi mea e lilo kupa no ka Repubarika, a manao kahi Kaaka e punuku aku i kona hoa, no ka mea, aole oia i hoohiki i ke kau koho balota iho nei, a i noho wale aku no ka oia mamuli e ka oluolu o na hoa. Paneia mai nae ua makaukau o Emeluka e molia i kona kino no ka manao hoohuiaina, me kona aa aku i na hoa e ae, a he mea pipika wale iho no ka hoi ia o ua Kaaka pialualu la e Kauka Okolekaia.

 

Mau Waiwai no ka Hanaia aku.

  Ua wahe aku o Samuel C. Dwight (Kami Kuaika) he palapala noi imua o ka Aha Kaapuni ma ka hooponopono waiwai i ka Poakolu, la 6 nei, ma ka mea e pili ana i ka palapala kauoha hope loa a Joseph Homer Lovejoy (Keo Lawekeoe), kona kaikoeke. Aohe waiwai paa, aka, he waiwai lewa, a ua kohoia ma kahi o $10,000 a oi aku a emi paha. O ka mea noi a me ka wahine kanekake na lunahooko kauoha. Mawaho ae o na keiki elua me ka wahine Hawaii, he kane a he wahine, he elua ana mau keikikane e aku aia no i Amerika Huipuia, aole nae i maopopo na makahiki a me na wahi i noho ai, oiai, he elua ana mau wahine mua, a ua okiia e ia. Ua kauoha oia no kana mau keiki haole he $1 pakahi, a no kana keiki Hawaii hoi, oia o Charles Dwight Lovejoy, kana wati gula a me kona mau pono gula e ae e haawiia aku iaia ke piha kona 20 makahiki. I ke kaikamahine hoi, Maud Anna Lovejoy, he $200, ina nae hoi oia e mare me ka ae o kona makuahine, a e ukuia aku iaia i kona la e mare kane ai. O ke koona iho o ka waiwai a pau, no ka wahine kanemake ia, i mea nona e ola ai oiai eia e noho kane ole ana, aka, ina oia e mare hou, alaila, a mahele like ia mawaena ona a me kana mau keiki. Ina hoi oia mare mamua ae o ke oo ana o na keiki, alaila, e paa o Kami Kuaika i ka waiwai o na keiki ma ke ano kahu. Ua hanaia ka palapala kauoha i Feberuari 27, 1892, imua o na alo o Geo. H. Robertson (Keoki Lopikana) a me Chas. B. Dwight (Kale Kuaika). Aia iloko o elua hui hoopaa ola he $5,000 pakahi, a pela no hoi iloko o kekahi hui malu. I ka la 6 o Iulai ae e noho ai ka Aha e hoolohe ne keia noi.

  Poaha, la 14 nei, i noi aku ai no hoi o Cornelia B. Damon no ka hoaponoia mai o ka palapala kauoha a kana kane i make iho nei, E. C. Damona, a maloko o ia oia no ka mea hookahi nona ka waiwai a oia no ka lunahooko kauoha. He $13,500 ka heluna no ka waiwai paa a he $10,750 no ka waiwai lewa he huina waiwai io nui o $24,250. O ka pa-hale ma ke kihi hema o na alanui Beritania me Alapai a me ka hale uinihepa na ke kihi komohana o na alanui Papu me Hotele ka waiwai paa, a o ka waiwai lewa hoi, he elua mau pono hoopaa ola iloke o elua hui, no $5,000 pakahi. O ka wahine kanemake ne ke kahu o na keiki, a ua kauoha no hoi aole oia e haawi i bona a i hoike helu no ka waiwai. Ua hanaia ka palapala kauoha i Maraki 2, 1889, imua o na alo o W. W. Daimona a me R. W. Podamoa. Iulai 11 ae e hanaia ae imua o ka Aha Kaapuni.

 

Ua Ola Hou Oia.

  O kela haole aie kaa ele, oia o Bila Alerika, i nalo honua ai a loaa ole, ua haawi pio maoli ae no oi@ iaia iho ma o Hale Pinao la i kakahiaka Poakolu iho la imua o Ilamuku Hikikoki. Huli hei na makai kiu, aohe wahi mea a loaa iki, a Haawi Ka Ilamuku he makana o $125 i ka mea e loaa ai oia, oiai, ua hopopopo loa kana poe i aie ai ua holo mahuka aku oia i ka aina e maluna o kekahi moku. Ua palapala mai oia ia Hale Pinao i ka auwina la Poalua i mea ai nana, ua pololi oia, a ua hele aku oia a hui pu laua iwaho o Kaluahole, a ma ke ao ana a Hale, he makuakane no kana wahine, ae ai oia e haawi pio, A mamuli o ia ae aha ona i hoikeia ai ka Ilamuku. Ua huli ia kauhale o kekahi poe no ka manaoia aia ilaila aole nae i loaa. Eia oia ke noho nei ia Kawa. Kupanaha no paha keia mea aie kaa ole, iloko no o kona ulakolako mai ka waiwai o kona luaui, aole nae i hiki iaia ke kikoo aku ia waiwai i mea e pale ae ai i kona pilikia. Aole i loaa ka makana ia Hale Pinao no ke kue o ka lunahooponopono banekarupe, a hiki mai i keia la mamuli ka o ko laua pili ohana, a ua mauaoia no nae e uku ana no ka Ilamuku.

Mahina Kihikihi me Hawaii.

  Na ka inoa mua ka eo o ka auwina la Poaono nei ma ke kahua mokomoka kinipopo Aohe no i lehulehu lo na poe makaikai malaila e like la me na Poaono e ae, aka, ua pomaikai no ha poe i hiki aku i ko lakou ike ana i kekahi o na paani maikai loa o keia kau, a o ka oi aku no hoi o ka loihi mamuli o ke ano ulelohi o na mea nou a hanai-ai, no ke kiai ma kaala loa i na loina'a pau o ka paani ana. Hele a pau ke komo eiwa ana a na poe Mahine-Kihikihi, ua pai a pai na aoao a elua, a i ke komo hope loa a na oiwi Hawaii oiaio i loaa ai he puni ia Kama'lii Kalanianaole me ka maalea loa o ka holoia ana a eo ai. O keia ka paani loihi loa ana i ikeia i keia kau, he 1 hora 50 minute. Eia iho ka papa kuhikuhi o na puni:

               1   2   3   4   5   6   7   8   9

                -------------------------------

Crecent   0   0   0   0   0   1   0   1   0--2

Hawaii    0   1   0   0   0   0   1   0   1--3

  Mawaeha o na hui Kamehameha me Mahina-Kihikihi ka ulele mokomoko o keia Poaono ae. O na wahine haole hoi ka oi aku o ka uwauwa i keia hana ana no ke ko lakou aoao, aole hoi kela poe hana mau.

 

  Hora 10 a. m. nei i ikeia aku ai ka Arawa, mai Vitoria mai ma ka akau.

  Ke wawa hou ia nei no kela hopu a kipaku i ke Aliiaimoku. iwaena o na pakaha.

  Ua ike aku makou kahi kanaka poupou ma Kauluwela e auamo ana i ka pu me na Pi Gi.