Ka Makaainana, Volume I, Number 26, 25 June 1894 — Page 4

Ka Makaainana.

HE NUPEPEA OILI PULE.

W.H. KAPU,

Luna Nui a Lunahooponopono.

F. J. TESTA (Hoke),

Puuku.

            E hoopuka mau ia aku ana i kela a me keia Poakahi o na pule a pau.

UKU O KA NUPEPA.

No Hookahi Kope - $.10

No Hookahi Malama - .25

No Ekolu Malama - - .75

No Eono Malama - - 1.25

            Ina e hookaa a ua ia, penei iho ka auhau ana:

No Ekolu Malama - - $.50

No Eono Malama - - 1.00

No Hookahi Makahiki - 2.00

UKU O NA LUNA NUPEPA.

5 Inoa - - - .15

10 Inoa - - - .20

Maluna aku o 10 Inoa - .25

            He pepa uku ole ka ka Luna in a e oi aku mamua o elima inoa ka nui o kana poe lawe.

POAKAHI, IUNE 25, 1894.

            Me keia helu e pau ai ka hapaha elua a o ka hapa mua hoi o ka makou nupepa, a me keia helu no hoi e pau ai ka Buke I. E hoomaka ana makou i ka Buke II i keia oili ana aku.

            Eia no ke Aliiaimoku ke luakaha nei ma Wasinetona Pa me ke ola kino maikai a me ka lana mau no o ka manao. O na kuihe ana iwaena o kekahi poe kakaikahi o ka lahui mawaho nei, he mea ole ia, aka, e mau no ka lana ana o ka manao e like la no hoi me ko kakou Moi.

            Na ka Hope Luna Nui o ke Kahua Mai Lepera i hooia mai he mau mea mai lepera no kela mau kaikamahine elua o ka laweia ana aku no Kalawao, a Kauka Goto hoi i lapaau ai a oluolu. Nolaila, heaha la ka manao o na kauka ʻ o nei no ia mea. E hoka nui ana paha i ko lakou hoopuukahua wale ana i ka hai mea i hana ai, ka mea hoi i hiki ole loa ia lakou ke hana.

            Wahi a na olelo a kekahi opio Hawaii i hoounaia ai no ka hoonaauao ana no ka oihana laa ma Amerika Huipuia i olelo mai ai ia makou i na la i hana iho la, no ka mea e pili ana i ka pule: "E pule no ke ola o ka uhane, aka, e hana no ke ole ke kino." Ae, pololei! A oia no hoi ka makou e ao aku nei i ka lahui. Ua hilinai makou i kela mau olelo, a o ko makou manaoio oiaio loa no hoi ia.

            Uuku kahi iniki ana aku, oia hoi, he wahi mea iki wale no a alala okoa ana ke "Kuokoa" o ka la 16 nei, aole o ka alala wale, aka, o ka wi pu kekahi o na niho a olelo mai la no ko makou hailiili. Aohe a makou hailiili i hoomaopopo iho ai, koe wale iho no paha he wahi hoomaneoneo iki, eia nae, ua aneane e piha he kolamu holookoa o kona kino nui "oopuhue luahine" no ka pane mai ia makou. Ina ua lawa oia. no ka hiki ole ke kalai ma ke ano maikai a ku i ka naauao, ua hiki no, oiai, he kuleana like no ia no na aoao a i elua.

KA NINAU E NUNEIA NEI.

            Ua lilo kela olelo hooholo a ka Aha Senate i hooholo mai nei i mea nune nui ia iwaena o ka lahui i keia mau la, a o ke kumu mai o ia, no ka maopopo lea ole o ka manao, a ua hooi loa ia paha hoi keia nuneia mamuli o na olelo kuihe a kuemi hope wale a kekahi poe iwaena o kakou, Minamina makou no ia poe, a oia no hoi ka makou e hoolanalana aku nei i ka lahui mai o a o. Iwaena o na kuekaa ana o na alakai Pi Gi, mai ka la mua ʻ i loaa mai ai a ka Poakahi i hala iho la, wahi a ko makou lohe mai, ua hoomaopopo nui iho ka lakou i ka manao, a oia no ka ka hoihoi Alii. Ma ka noonoo pono ana hoi a kekahi mea a makou i hilinai ai no kona ike i ke ano io maoli o ka olelo Enelani, aohe ana mea i ike ai no ko kakou poino, o ka pono wale no, koe wale no paha a he manao hana aia mahope aku.

            Pela no hoi i ka makou hooaopopo lea ana iho, aohe he poino, aka, he elua no manao ano nui, e like no me ka makou i hoaiai aku ai ma ka helu i hala. Ua koho iho no hoi makou i ua manao la, hookahi, o ka hoihoi Alii maoli no, a o ka lua, ma ke kauohaia mai paha ma ke kohe balota e maopopo lea ai ko ka lahui iini a makemake oiaio. Aole e makou wale iho no ma keia manao, aka, he mau hoa 'loha lehulehu e ae no kekahi i lokahi like mai. I wahi hooia hoi no ka polololei a oiaio paha o ka makou koho ana i ka manao o kela olelo hooholo, in a aia ka hauoli i na poe Pi Gi mawaho nei, aole loa ia loina me na poe ia lakou ka hoeuli no ka manawa. O lakou no ka i maopopo lea ia mea, a he iini hookanaaho a hoomaemae maka wale iho no i ke akea.

            E hoomaopopo lea iho no hoi kakou i na mamala olelo hoopau e ka Kuhina Nui Geresehama palapala mai nei o ka la 2 ia Kuhina Wilisi maanei, i hoikeia aku i ke Kuhina Pi Gi o ko na Aina E i ka la 16 nei, e i ana: "Ua lawa kupono loa i ko ka Peresidena manao (a noonoo paha)? A ma ia wahi la, noonoo akahele iho kakou. "Ua lawa kupono loa ia i ko ka Peresidena manao" ka ike a hoomaopopoia ana mai "no na makaainana wale no o ko Hawaii Paeaina ke kuleana kaokea loa e kukulu a e kakoo aku i ko lakou ano hooponopono Aupuni penei iho," a aohe mea a poe e aku mawaho, maluna, malalo a maloko o keia poepoe honua i loaa ia pono a kuleana hiwahiwa a oi kelakela loa.

            "A heaha la ka mea i manao ia ma o na makaainana (lahui) o ko Hawaii Paeaina," wahi a na hookui olelo mai a kekahi mau hoa'loa oiwi o ka aoao kue i ninau mai ai i ko makou manao i keia mau la iho la no, "o ka lahui oiwi maoli anei, a i, ole ia o ka lahui huiia paha?" Ua pane koke aku makou o ka lahui huiia, oia hoi, mai na oiwi ponoi, na haole i hanauia maanei a me na poe i hookupa ia, a oia  maoli no ko makou manao akea. Aole oia wale ae la no ka laua ninau, aka, ua pakali hou mai la no a ninau mai la: "Aia ia wai ke Aupuni i keia wa?" Ua oehu koke aku no makou i ka pane ana -- aole o ke Aupuni e ku nei mamuli o ka paakaha wale a me ka limaikaika me na mea kaua oia ka lahui, no ka mea, he hapauuku wale no lakou, aka, o ka hapanui ka lahui, a o ko lakou leo ka mea mana oi loa aku. Aia a ike nui iho oukou.

            Nolaila, o ka hapanui o ka lahui ka mea a ka Aha Senate i hoomaopopo mai nei ma o, a oia no hoi ka mea i "lawa kupono loa" ai i ka "manao" o Peresidena Kalivilana. Aohe hoohewahewa ana ia mea. A in a no hoi kakou e hoomaopopo lea loa iho, e ikeia no o kekahi manao o kela olelo hooholo oia no hoi ke kakooia ana o ko ka Peresidena kahua alakai i kukala kahiko ai, a ua waihoia aku la hoi ka hana iloko o kona mau lima a nana no hoi ia e hooko mai. Nolaila, o hoomanawanui no kakou. Aia no ka pauaho a pane pololei ia mai i ke Aliiaimoku--ua pau, aohe a Amerika Huipuia mea e hana hou mai ai, a na kakou no kakou e hooponopono iho, alaila, manao ae ua pau io, a o ka wa aku no hoi ia e noonoo ai no ka kakou mea e hana hou aku ai, aole loa mamua ae. Mai hoolohe a hoomaopopo i ka ke "Kuokoa" mau haanui ana me ka leo hauoli hanapilo, oiai, ua like oia me he hale la i kukuluia iluna o ka puuone a lilo wale i ka waikahe. O ko ka lahui kulana hoi, aia iluna o ke kahua pohaku paa e hiki ole ai ke hoonaueueia a hiolo e ke olai a lawe a lilo ia hoi e ka waikahe. A e like no hoi me ko makou hilinai a kuihe ole, pela no hoi makou e uwalo aku nei i ko ka lahui hookolo mai ma ko makou meheu.

            Ua ae ka Hui Waapa Healani i la aa hoihoi a ka Hui Makala, a e u hoihoi ana paha i ka la Poa Kiulai ae.

"HUAI KA ULU O LELE."

            Kupanaha no hoi na kiure Hawaii o Wailuku, a eo io aku la no i ko Maui poe ka oi, ma ka hooholo ana mai nei i ke poho ma kela hihia uhaki aelike mare o W. Mahuka. Pehea la i maopopo ai ia lakou o ke poho ia i loaa i kela kaikamahine, he $2,500, oiai, aohe i manumanu kona puuwai a ua malamaia hoi kona ihiihi e ka mea i hoopiiia. Oia no paha ka mea i keikei wale ai o Maui a loaa ai ke kapakahi i Manuia. Nui hewahewa loa keia poho. Malia paha no ka makee i ka waiwai.

            Imua o kekahi halawai a ka Ligi Amerika i ka po Poakolu iho la, ua haiolelo aku o H. P. Balauwina a me Alika Lopikana, a aole no i mahuahua loa na poe i hoolohe ia laua. Kamailio o Balauwina no kona aloha (?) i na poe paahana (ole wale), a no ia wahawai ana aku pela, ua hoihoi ole kahi poe a ku a haalele iho. O kahi Alika hoi, he mau olelo hoino hoi kana i na oiwi kumu o ka aina nei, mamuli o ko lakou kupaa a haule ka manao apuka o kona auna kauahua. Ka lapuwale no hoi o keia wahi Hawaii ulia wale l@

            Ua lilo i mea kamailio nui ia ka hooleia ana o ka lele mai o ko ke Kamepiona poe iuka nei e paikau ai, a ua olelo wale ia no hoi mamuli no ka ia o ko Adimarala Woka ao ana. Ua hele aku kahi Hakipuu e hoakaka waha i ke Kuhina Beritania no ke kumu o ka hoole ana i ka ae i haawi mua ia, a ua hoohoka ia mai ka, me ka oleloia mai aole o ka hoakaka waha ka mea i makemakeia, in a he mau hoakaka kekahi, aka, e kakau palapala aku. Aia la, hoka io no, in a nae hoi pela io.

            Na ka nupepa pahemo liula hoi na olelo, e kakoo ana i kela hooleia, in a e aeia ka lele ana mai o na Pelekane iuka nei, alaila, ke hehi lakou ia uka nei, o ka poina iho no ka hopena i ka huli hoi hou aku i kai. He hoike keia no ko lakou makaʻu honua. O kekahi manao ka o ka ae ole ia ana, ua makaʻula e uluaoa na kanaka a holo uhai mahope o na Pelekane. Nui no hoi na lawe olelo a me na imiapa ana. Aohe no hoi he olelo ae he makaʻu maoli no ko lakou i "kamalii" Pelekane a lakou i pane pahenehene ai mamua, a ua noho ka lia a kau ka weli iloko a iluna o lakou.

            Aia imua o na Pi Gi he palapala na ke Kuhina Beritania no na olelo kohu ole a ka nupepa pahemo alaula a na welo Kako-