Ka Makaainana, Volume I, Number 26, 25 June 1894 — Page 5

Page PDF (903.72 KB)

This text was transcribed by:  Ka Ohana Kauwe
This work is dedicated to:  Alexandrina Kauipuaahiahi Kauwe

Ka Makaainana.

HONOLULU, OAHU, POAKAHI, IUNE 25, 1894

 

la, e kamailio ano pilikino ana no kona hele mau e ike i ke Aliiaimoku a me kona haawi aku paha i na ao ana iaia.  O ka manao paha ma keia, oia no ka pookiiia, a i ole ia, aoia o kela nupepa mikanele e like la me ka Buletina ia Kuhina Kiwini.  He kumuhana ia na ka Aha Kuhina e noonoo nei me ka puke o na poo o lakou, aole i maopopo ke alanui e pakele ai. 

 

Ke poalo mau nei kahi kumu puhiohe Pi Gi i kahi o ka mea i hilinaia o ka Puali Puhiohe lahui, oia o R. Wile Aileti, no ke koi aku i ko lakou hoi ae e hana malalo o keia Aupuni.  Makana huaki hope loa o keia mau la iho nei, ua ukali pu aku me kekahi kakauolelo o ke Keena o ko na Aina E, na Hakipuu i hoouna i wahi paha e hilinai io ia mai ai.  Ua noonoo kela poe kupaa a ua hoole i keia palu i kiolaia aku imua e lakou, oiai, eia no ke aloha Alii me lakou.  Aohe a lakou nana i na palu a i na mohai paha, o ke aloha no ka maea nui, a o ka paa no hoi o ka lakou i olelo ai ka oi aku, no ka mea, ua lilo ko lakou kupaa mau, i alakai no ka lahui.  Hoomauia no!

 

He palapala akeakea hou ka ke Aliiaimoku i na mana nui o ke ao nei, ma o na luna keikei la maanei, a i ke ahiahi Poaha iho la ka haawiia ana aku, e kue aku ana i ko lakou ike i ke Aupuni Repubalika o Hawaii, ke kukalaia ae ke kumukanawai, oiai, oia no ke Alii no ke Aupuni Kumukanawai.  Ma ka nupepa pahemo alaula i ke mua ia ae ai keia mea, aole nae hoi i loaa ka palapala, a me he la, i ka hoomaopopo iho, mai ia Kuhina Wilisi maoli mai no i loaa ai ia lakou o ka lohe no ia mea.  Ua olelo ae nae hoi ua nupepa la aole ka o Kuhina Wilisi, a me kahi mau luna e iho, i ae e lawe aku, no ka mea, aole ka e hiki ia lakou ke ike mai i ke Alii ma ke ano oia ka Moi o Hawaii nei.  He keu keia a ka hoopunipuni waiakua maopopo loa. 

 

Ke hooia aku nei makou no ka oiaio o ia palapala akeakea a ke Alii, a ua hanaia hoi nona iho a no ka lahui.  Oiai, eia no ka hapanui o ka lahui ke kupaa nei mahope ona, a o kana i hana aku la nona iho a no ka lahui, ua pono ia, no ka mea, e hoike ana hoi ia hana oia no ke Alii ke kiai nei i ka pono o ka lahui a ke hilinai nei no hoi maluna o ko lakou kupaa mau.  Ua hala aku la i ka Poaono nei he mau kope o ia palapala i na poe Aupuni a ma ka nupepa Ahailono o Nu loka e ike mua ia ai i ke akea ma Amerika Huipuia.  Ua lilo ia palapala kue i mea kuia a - kuihe no lakou nei ma ae. 

 

Aohe ikeia o kahi hanaiahuhu hana apiki a Rowela, oia kahi kao kakia pou uwapo, a he mea hou ia e kakia nei i na pou i keia wa.  He wahi ahailono maopopo loa no ia no ke pakalaki mau o na Pi Gi, no ka mea, ekolu palahuli ana, ekolu no haawina pakalaki i loaa ia oehaa ma.  Palahuli a piholo i kinohi, makai iho o ka uwapo.  Likelike ma Ainahou, loheia mai mahope iho no ke kahua alakai a Peresidena Kalivilana; palahuli hou iho no no ka elua o ka manawa makai aenei o ka uwapo Burua, loheia mai no no kela olelo hooholo a Makahele a ka hale i hooholo ai, he 177 kue ia 75; a i ka ekolu iho nei hoi o ka manawa, haki o luna, ma kahi o ka uwapo hou e kailiia nei makai o ka Hale Makeke kahiko, loheia mai au pau ke kuleana o na poe Amerika, i lawe ai i kela hoohiki kakoo Pi Gi a kue i ke Aupuni Moi, e noho ma ke ano he mau makaainana aku no ia Repubalika Nui.  Oiai, au halahu kekahi mau kohe wale ana a makou mamua aku nei, malia hoi o pololei keia, oia hoi, o ka haki pu paha kee e lakou nei, e like no me ka haki pu ana o ka aleo hookuu hamare o ua wahi kao hana apiki la. 

 

He keu aku a ka hoopunipuni haalele loa o ka olelo eia ka ka aoao lahui aloha aina a me Alii ke manao nei e haawi pio a e nei aku hoi ia Amerika Huipuia e hoohui aku ia Hawaii nei me ka haawiia mai hoi i haawna hoomau no ke Aliiaimoku.  Aole loa he oiaio o keia mau olelo, a i loheia hoi mamuli o na lawe olelo ana a ka mea kakau o ka nupepe Karenikala o Kapalakiko e noho nei maanei.  Me he la nana a na lakou oehaa no paha keia mau imi a lawe olelo wale ana no, i mea hoi e pakali wahahee aku ai i o.  Na ko lakou aoao no kauao e uku hoomau ia ke Alii, a ua lohe mai makou au hoea aku no ia nei imua o ko kakeu Moi kupaa, a au hoohokaia mai ka. 

 

Awakea Poaha iho ia i lilo ai ma ke kuai kudala ia e Kimo Mogana o ka mea i koe iho o na kauhale i pau ai i ke ahi i ka La Pule, la 17 nei, a ua lilo pau loa ia S. Pedero o uka o Kalihi no $130 i mea hoopukapuka nana.  I ka auwina la Poaono nei i hoomaka ai ka wawahi ana.  He mau hale uinihepa ke ku aku ana ma ia wahi.  Hoekahi aoao, ma Waikiki, ua onaia e E.S. Cuneha, a o kekahi ihe, ua on@@  e ka Waiwai o Vona Holo. 

 

Huli Hoi ke Takasiho.

 

Kakahiaka Poalua iho la, hora 9 a mahope iho paha, me ka lohe mua ole ia, i hiu ae ai ke Takasiho i kona mau heleuma a anehe aku la no ka home "me he aihue la i ka po."  Ua ukali aku ka Eleu me kekahi poe Iapana a me ka hana Pi gi o Iuna a hala oia iwaho, huli hoi nui hou mai.  Aia kona poe luina iluna o ke Konogo, a ua hoi aku ko ke Konogo maluna ona, oiai, oia ana ka moke e ku iho ai ianei a hiki hou mai he moke oi ae o ka nui mamua o ke Takasiho,.  Iaia i kaalo iho ai i ke Kamepiona, au hapai pu aloha mai na koa malina; kaalo hoi i ka Piladelepia, hookani mai kona puali puhiohe i ka leo mele lahui Iapana; a kaalo hoi i ke Konogo, ua haawi na luina he ekolu mau leo hooho huro. 

 

Mau Aha Keaka Paele.

 

I ka po Poaha iho la i haawi ai ko ka Piladelepia poe hana keaka paele i aha lealea no ka pomaikai o kekahi haole Amerkika popilikia, oia o Jere Kona, aohe nae he hie a he keu aku a ka lapuwale haalele loa, koe wale no he aha kokua manawalea ia.  Ua mahuahua no na dala i loaa mawaho, aka, aole i nui na oe i hele aku.  A i ka po Poaono nei hoi ka na poe o ke Kamepiona aha keaka paele, no ka pomaikai o ka Ahaui Kokua Aloha Beritania, a he oi aku ia a ka maikai a me ka lealea mamua ae o ka mua aku.  Maikai na himeni ana, a pela no me na hana a pau mai ka mua a ka hope.  Aole no i mahuahua loa na poe i hiki aku, aka ua nui no na noho i lilo mawaho.  Na kekahi mahele o ka Puali Puhiohe Lahui me na pila vaiolina, gita a me ka ohe-kau-aoao na leo mele no na aha hoolaulea a elua. 

 

Eia kekahi luina o ke Kamepiona i hookuuia no ka pau o kona manawa ke manao nei e hoopii i ke Aupuni, no kona hopu hew ia e Lutanela Holi a me na makai i kai o Kalia i ka Poalima nei, me ka manaoia paha oia ka luina Pelekane i mahuka kahiko ai o aohe loaa iki.  Ua waiho ae oia i ka hana ma ka lima o ke Kuhina Beritania. 

Eia o Kimo Keola (J.N.K.K.) ke hana nei iloko o ka Hale Leta Nui, a he khihiwaia oia ke kepani.  Ina e hele aku na Kepani a ua hele ke kakauolelo Kepani, he kuhi okoa aku no ia Keola me ka olelo pu akan aku no hoi, eia nae, aohe ona lohe i ka lakou noke aku, oiai, he hapa-Pake oia.  Ua lilo no keia i mea hoakaaka no keai mau la, i kona manaoia he Iapana No ke ano pelke no hoi paha kahi.  O ke peke paha ia la ke hiki ola la ke kikoo iho i na opo nupepe nae na palapala iloko o na pahu nunui no ia mau mea, a i kekahi hoi  o na la i hala iho la, au komo okoa iloko e kekahi o ia mau phau e helu ai i ua nupepa.  Hu ka aka!

 

Paikau Hookahakaha

 

Ua hooleleia mai na poe o luna o ka Piladelepia i kakahiaka Poalua iho la, hora 9:30 paha, iuka nei e paikau hoomaamaa nui ai, malao o ke alakai anao ko lakou puali puhiohe ponoi.  Paikau iki makai o ka uwapo, a mahope iho ua kai nui a Halealii Kuea, a ilaila kahi i kuu aku ai i ka lakou ai hoopau.  A i ka pau ana malaila, au kai nui aku a ma kahi kokoke ia alanui Likelike, a malaila kahi i hoomaha nui ai, ma kahi like no o ko ka Bosetona poe i hoomaha ai i ke ahiahi o Ianuari 16 1893.  Paikau hou no mahope iho a huli hoi a ma ke alanui i hana nui ai i kekahi mau hana no ke pale a kue ana aku i na poe hoohaunaele.  O ka makamua loa keia o ka hooleleia ana mai o ia poe no kahi manawa loihi iuka nei e paikau ai, a ia Adimerala Waka wale iho la no, aole me na poka, aka, o na apo wale ne ka na luina.  Ua olelo wale ia he hana hoomakaukau paha keia i ka lahui, ina eia ke manaoia e kipi a e hoala haunaele paha, eia nae, aohe whi mea a makauia aku.  E lele mau mai ana ka lakou i na Poalua a pau, oahe nae i laopopo loa ka oiaio o ia mea no keai mua iho. 

 

Kakahiakak Poalima nei i uwai ae ai ka Piladelepia i kona wahi e moku ai a ma Ewa ae o ke Kamepiona.  he nui na leloia no ke kumu o ia hana ana pela.  O kekahi o ia mau kumu ne ka puehu o ka leop lanahu iluna ona, a o kekahi hoi i loa he ewahi kuono nona e kau ono aku ai na pu i ke awapae e ka uwapo waapa a me ka emoole hoi ke hoolele mai i kona poe iuka nei, ke ulu io ae he haunaele kipi, e like hoi me ia e upuupuia nei iloko o keia mau la. 

 

Ma ka Mokolii o ka Poakahi i hala i holo aku ai o Lutanele Makai J. Kanae a me Makai Kiu Iapana Toma Abe no Molokai, ma ke ano holo hoomaha pu me ka Hope Ilamuku.  he keiki kamaaina ka mua no ia aina, a laweia aku nei paha i mea hoolaulea me ko lailo poe Ewa, a he kuke hoi kahi Iapana.  A ma ka Malulani hoi e kakahiaka Poalua ae i holo aku ai o Balaunu, a e hala ana pa@@ he malama holookoa i o ma kena kahua hanai holoholona. 

 

I ke ahiahi Poalua i hala iho la i make ai o S. Kaai, ma kona wahi noho iwaho o Koula, mahope o ke kaa mai pokole ana.  Ua nalo oia i ka auwina o kahi la ae i ka ilina o Kawaiahae, a ua alakaiia kona huaki hoolewa e kekahi mahele o ka Puali Puhiohe Lahui.  He kamaaina papa oia no Honolulu nei, a ua noho hana loihi oia ma na halekuai lole o kakou nei, me C.J. Fisela ka hope loa iho nei.  Mamua aku nei, ua kaawale oia me Kikia, kaua wahiue mare aka i ka la iho la e kona pilikia, ua hoi aku oia, a na kikia i malama mai, nana a me ka punalua pu oia o Wailua.  Ua haalele iho oia i na wahine, ke kaikamahine a me ka @@@ e u aku nona ma keia ao.  Aloha no oia!