Ka Makaainana, Volume II, Number 1, 2 July 1894 — Page 2

Ka Makaainana.

HONOLULU , OAHU, POAKAHI, IULAI 2, 1894

NA PALAPALA

     [Aole maluna iho o makou ke koikoi o na hala a me na hewa no na manao i hoopukaia malalo o keia poo, aka, aia no maluna iho o na poe na lakou i kakau mai.]

Na Ilio a me Aea Wale.

MR. LUNAHOOPONOPONO:

     Mamua iho o ka la 2 o Mei i hala, ka la hoi o na Pi Gi i uniki ai i ka lakou hula alaapapa i ao iho nei a wale waha, ua lohe aku la au i kekahi keonimana haole kuonoono o keia apana, e kapa ana i na poe a pau i hoohiki a i kakau i ko lakou mau inoa no ke kokua ana i ke Aupuni Pi Gi a e kue loa ana hoi i ka noho’na Aupuni Moi o Hawaii nei, ua hoohalike aku oia ia lakou me na holoholona ilio, oiai, o na ilio, aole i loaa ia lakou he mau noonoo naauao kupono, a ma kahi o na pauku iwi ko lakou hooikaika loa.  Ina aia iloko o ka lepo kela pauku iwi, aole no lakou e kiola ana ia mea.  Nolaila, o ka oihana Aupuni ka pauku iwi a lakou i hoohiki ai, a ina aole e hoohiki o ka lilo no ia i na ilio e ae, a o ka poino no ia.  A o kekahi poe e ae hoi i loaa ole na pauku iwi, ke ake aku nei lakou e loaa mai ia pauku iwi, oia ke kumu i pau like ai ma ia hana.  Nolaila, o ka hana ana o kekahi hapa o na kanaka i kekahi hana ekaeka, a haalele hoi i ko lakou aina hanau, oia kekahi hana pelapela loa a aloha ole i ka makua nana i malama mai ka wa naaupo a naauao ae nei, oiai, aole ma ka lewa ko lakou hanau ia ana, aka, ma ka lepo makua ou e Hawaii.

     A hala ae la hoi ia, lohe hou aku la no au i ke poha hou ana mai o ka leo o kekahi wahi kaaka, a o ka ne-i nakolo o kona leo ua like no ia me ke oolea o kekahi hekili kui pamalo i ka wa hooilo.  A eia kana:

     Ua hoohalike hou ia no lakou me na poe molowa, palaualelo, aeahaukae, hiki ole ke malama no lakou iho, oiai, ma ka ike a hoomaopopo ana i ka hapanui o na poe i hoohiki mahope o keia Aupuni oehaa, malalo no ia o kahi oihana Aupuni a ake oihana hoi, i loaa kahi ola o ka noho ana, a ina aole e hoohiki, o ka pau no ia mai ka oihana ae a o ka poino no ia.  Nolaila, no ka hiki ole ke loaa ko lakou ola ma ka hapa maoli ana me ko lakou mau lima huluhulu, oia ke kumu i hoolilo ai i ko lakou mau kino holookoa no ke Aupuni alunu.  A ua olelo ikaika ae ua keonimana la, he aeahaukae maopopo lakou, no ka mea, he kumukanawai a me na kanawai ko na Kamehameha e pili ana i ka aeahaukae, molowa, palaualelo, oia ka hiki ole ke malama nona iho, a e noi wale ana i pono nona ia hai, a pela aku.

     Aole no paha i pau loa lakou i ka aeahaukae, aka, mamuli o ka minamina i ka ai a me ka i’a loaa wale mai ke Aupuni Pi Gi mai, ua like no ia me ke noi ana aku i na pegana e kokua mai i wahi umeke poi a me ona pa i’a, oia maoli no ka makemake o ke Kanawai Hoopai Karaima, Mokuna 37, Pauku 1.

     Nolaila, e nana mai kakou, e na loea, i ka manao o keia mau kanaka naauao i ko laua hoolilo ana i kekahi hapa o kakou he ilio, a pela aku.  Pela pu no hoi me ko laua mau hoa o ka ili hookahi, me ko laua noonoo maikai, aole ma ke ano lili pilikino.  A o ka pau no hoi keia o na manao ano nui a’u i lohe aku ai mai ia laua mai.  A ma keia, e hoike aku ana au i ko’u manao kokua i ka laua mau wehewehe ana i ke akea, a e noi aku ana nae au i ka oluolu o kuu mau hoa makaainana mai Hawaii a Niihau, e kala mai ia’u, oiai, owau kekahi e uwalo pu aku nei me laua, ina no ka pono ka makou e hai nei.  A ke kukulu nei au i ko’u manao mua, penoi:

     Akahi – He hana maikai ole a ku i ka naauao ka hana i hana ia iho nei ma ka la 2 o Mei, oia hoi ke koho balota apuka a alunu inoa, e imi ana i pono no lakou wale iho no, me ke kali ole i ka hopena o ka lakou hana mua e waiho mai la i Amerika Huipuia.  A he ninau ano nui no hoi ia e kaliia aku nei o ka wa e hiki mai ai o kona io a me kona koko, aka, ke imi hou nei lakou nei i alanui no lakou e pono ai.  Oia nae hoi ka mea i hoohenoia ai e ko Kula poe, penei:

“O ka ponopono ia o kahi alii, O ka mikimiki no me ka eleu, O ka lomaloma iho me ko Kula poe, Ka unahi i ka pikapika hee.”

     Alua – No ke Kumukanawai a lakou e manao nei.  Ke hoakaka nei au maanei i ke kumukanawai i hookumuia e Kamehameha I, i kauia i ka wa kanawai ole, a oia kumukanawai he Mamalahoe, a ua kamaaina ia kakou ia mea.  Oiai, o Kaoleioku, keiki a Kamehameha, ke kanaka mua loa i hoopakeleia e keia kanawai a ke Alii i kau ai; a hala ia, noho mai o Kauikeaouli Kaleiopapa Kamehameha III, i Moi no Hawaii, ua kauia he kumukanawai kakau i ka A.D. 1840, ma Luaehu, Lahaina, Maui, a ma ka A.D. 1852, hookumu hou ia he kumukanawai ma Halekauwila, ma Honolulu, a ua paa ia kumukanawai a hiki i ka wa i noho Moi ai o Lota Kamehameha V i ka A.D. 1864.

     Ma ka malama o Augate, a ma ka la 20 e ua malama la, ua hooponopono hou ia kela kumu-

kanawai, a mai laila mai a ia Kalakaua I., ua hooponopono hou ia kela kumukanawai; a mai a Kalakaua I, a hiki ia Liliuokalani, Moiwahine mua loa o ka Paeaina Hawaii, ua nui ke noi ana o na makaainana ma e ko lakou mau lunamakaainana la i koho pono ai, e kahea i aha elele hana kumukanawai, oiai, ua ikeia ua hemahema a kupono ole i ka pono o keia lahui kekahi hapa o ia kumukanawai, mamuli o na hoololi mau ia ana, aka, ua ko ole nae ka makemake o keia lahui i lia mau ai ma o ka ikaika kue o na haole, ma ke kipe maoli ana i na lunamakaainana me na dala mahuahua.  Oiai, ma ia kumukanawai, ua ikeia aia no na pomaikai a pau ma ka aoao o na poe kalepa.  A mamuli o ia mau hana ekaeka, ua haule na manaolana o keia lahui no ko lakou mau pono, a mai laila mai a ka la 17 o Ianuari, 1893, i hoopauia ai ke kulana Aupuni Moi o Hawaii nei, ua ikeia aole ou pono e ke kanaka Hawaii.  A hiki mai nei i ka la 2 o Mei, 1894, ua koho pono ia he mau elele hana kumukanawai e na poe koho balota hapa wale no, aole o ka lahui holookoa.

     Nolaila, ke ike nei kakou, o ka mea a keia lahui i akenui ai e hanaia, oia ke kumukanawai i ka wa o ke au Moi e noho ana, aole nae i hookoia.  Aka, lilo ae nei ia lakou nei ke Aupuni, ke wikiwiki nei e hana.  Eia nae, ma ka mea oiaio, a i hiki ke koho aku, e loaa ana ia oe, e ke kanaka Hawaii, he pilihua a me ke kaumaha, a e hoohalikeia ana oe me kekahi o na holoholona i hoike mua ia ae nei, ina e pono ka lakou nei hana.  E ahu ana no ia!  He hookahi wale no wahi e kanaaho ai oe, e ke kanaka Hawaii, o kela olelo hooholo wale no e waiho mai la i Amerika, ina no ka pono, ua pono iho la, a ina no ka ole, ua ole no.

     Me keia mau hoakaka imua o kuu lahuui, e ao kanaka mai kakou, mai hoopapau mamuli o ka ai a me ka i’a a hai, aka, e hana nou iho me na lima elua.  He oi aku ia mamua o ka punee i ka hai loaa mai, a kaukai na hai e hanai mai ia oe me kou ohana.                    E.K. Nani@, Orio,

                                                                                                Hanalei, Kauai.

     Ma kela kau kiure mai nei o Wailuku, i ka hookolokoloia ana o G. Anaru, kumukula haole o Kaupo, no ka hooaumia ana i kekahi kaikamahine opio iwaena o kana mau haumana, ua lokahi na kiure ma kona aoao a pakele ai oia mai na umii ana a ke kanawai, Iune 15 holookoa ka hookolokoloia ana a ka hora 10:50 o ia po, pau no hoi.

     Kohu wahi kii hana keaka ka hoi ka hapauea Walakahauki maluna o ka oneki o ka Auseteralia i ke awakea Poaono, Iune 23, oiai hoi ka hana Pi Gi e houhene ana i kekahi o na leo mele hope loa, ma kona hoolilo ana; o iaia i alakai no ka hana a me kona lima akau e hoopaa ai i ka manawa.  Ua komohia paha ka uhane hauoli iloko ona no kela mele ana i lohe aku ai, oia ke mele Sekotia kaulana loa – “Olo Lana Saine.”  He huakai holo loa no keia ana i Enelani, a ua ukali pu aku nei me kekahi moopuna kane ana, oia o Wile Daimona.

 

NA MOKUPUNI

     Malalo o keia poo ae la e hoopuka mau aku ai makou, mai keia manawa aku, i na mea hou mai kela a me keia pea o ko kakou aina nei, ma ke ano he mau lono pili kuloko iho ia no kakou nei.

Mai ke Kai Kauhaa Mai.

MR. LUNAHOOPONOPONO:

     Ma ka la 13 o Iune, hora 6 ahiahi, ua akoakoa ae na kaikamahine opiopio ma ke kae o ka wai-hu o Kauila, noke kukulu ana i kekahi hui lele kowali.  Ua kahea ae ko lakou Peresidena, e hoomakaia na hana, a ua lokahi like na hoa.  Ua kohoia na ka kowali, oia o Miss Kawainui a me Miss Kaaua; na lele kowali i ka makani, Miss Apa, Miss Mao, Miss H. Kaaua, Miss P. Nunuha, a me Mrs. K. Akana.

     I ka hoomaka ana o na hana, nana aku ia la, kohu hupa kaine kailewa o na kikala.  Maikai no, a he mea kamahao hoi keia ia’u, a pela au e hue ae nei.  Ka inoa o keia hui, o Haimalule.

     O keia hana me he la e kono mai ana i na opio e komo aku i keia hana, aka, he kohu auapau nae.  O na kakauolelo o keia hui, oia no o Pakana a me Iokepa Kaaua; Puuku, o Mrs. Mao.  He nui aku na mea i koe o keia hui, aka, heaheaia mai au e Makanikeoe, e hoi!

                                                J. N. KAWAIHUOKAUILA

                                                Punaluu, Kau, Iune 13, 1894

Hoi Nele i Hanakahi i ka Huki a ka Ulua.

MR. LUNAHOOPONOPONO:

     Ma ke ano he kanaka kulana maikai ka Hope Makai Nui o Hilo, komo aku nei o Mr. Keaakolo, ka Luna hoi o ka makou Nupepa MAKAAINANA, iloko o kona rumi hana, hoomaikai aku nei:  “Imua ou, ka mea mahaloia, ke noi aku nei au i ka oluolu o kou hanohano, e kokua mai oe i ka hae Hawaii o ke Aupuni ne ka la 11 o Iune, a pau ka hana oia la, hoihoi mai.”  Pane hookano a ka haole:  “Owai la ia na’i Aupuni?  Aole wau i ike, aole no e loaa ka hae ia oe.”  No ka hele ana ma ia nei, pane aku nei keia:  “Aole pela; ina oe e haawi mai i ka hae, e uku no wau e like me kau kaki mai ia’u.”  Aole he hooloheia mai o ia noi, ko ianei hoi nele mai la no ia, me ka pane ana iho:  “O ka mea a ke kanaka i aloha ole, ua aloha ke Akua i na mea kino uhane a puni ke ao holookoa, e ke aloha iloko o keia haole, ua ahiu mai na maka aku.”

     Ua paholaia mai i keia kakahiaka, la 7 o Iune, he wahi papa ahaaina na Mrs. Kuamoo ma ka Limber Home, no ka piha ana o na makahiki eha o kaua maka hiapo.  Ua ai a kuhinia ua inu a aloha na maka, ua piha a lawa i na mea i hoomakaukauaia a pau ke paina ana, hookuu ua hana e.