Ka Makaainana, Volume II, Number 1, 2 July 1894 — Page 5

Page PDF (848.25 KB)

This text was transcribed by:  Patricia Ravarra
This work is dedicated to:  Mrs. Matsuye Akamatsu

Ka Makaainana.

 

HONOLULU, OAHU, POAKAHI, IULAI 2, 1894.

 

maluna; pau ia, hoohikiia oia e ka Lunakanawai Kiekie, alaila, pulelo ae na hae maluna o na hale Aupuni, a pau a uina mai hoi na leo pukuniahi, a e hauoli nui no paha auanei na welo a me na mamo.  Ke pau hoi ia mau hana ae la, alaila, e kukala mai ana ka ua o Kole i kona Aha Kuhina hou, owai la ia poe,

aole i maopopo ia makou.  Malia o kahi kauna mua no.  Ua noa ke kahua o Halealii Iolani i ka lehulehu, eia nae hoi ka makou e ao aku nei––mai hookokoke aku, o kauhale aku no ia, noho ia, a e malama loa hoi i ka maluhia.  Ia lakou mai no paha ia i ka hana ae i ka lakou.

 

“HUAI KA ULU O LELE.”

            Kupanaha no hoi kahi poe alakai o na Pi Gi, eia ke pau nui nei i ka holo i na wahi okoa mai Honolulu aku nei.  Ua heo aku o Hakawela, me ka lohe mua ole ia, ma ka Monowai; e holo aku ana ho o Lualii Kikania Kakina no ka Lua-o-Pele ma ke Kinau o keia auwina la;

a o Kuhina Damona laenui hoi, ua noi oia i ka Ahaolelo i ka Poaha iho la e hookuuia oia e hele no eha pule i Kapalakiko, no kekahi hana ano nui ka, a wa aeia, a ma ka Warimu oia e ahai aku ai i ka pupuhi.  Heaha keia holo honua, he makau wale paha; malia ua mahui e ulu ae ana he popilikia.  Ua koe no nae hoi o Kolekaaka, Kuauau a me Alaalapalu.  E heo aku ana keia poe a noho nui ole iho hoi e ike kumaka i ka la hanau o ka lakou keiki kamehai.  Ea, kau paha ka weli la, eia la ua kau e no ka li-o!

 

            Ua lonoia ke pau ka ke kukala ana i ke kumukanawai i ka Poakolu, a i ole ia, i ke ahiahi paha mamua iho, e kulalaia mai ana ke kanawai koa.  Aohe nana ana ina o hana io ia mai ana pela, no ka mea, aia mai no paha ia ia lakou.  Ina lakou e hana mai ana pela, alaiia, o ko lakou

aho aku no ka hopena a aili loa aku, a aohe mea e hiki ai ke kaohi aku i ka nee ana imua.  A ma keia wahi makou i makemake ai e kauleo aku i ko Honolulu nei poe, ko hoea io mai ia hana e “moe malie” loa “i ke kai o ko haku,” mai eu, mai kolo a mai hele aku e ike i

na hana, o ka hale aku no ia noho ia.  A maluna o na mea a pau, mai ona wale ma ia la a hele ma na alanui, no ka mea, oia ke oleloia nei o ko kakou la ia e poino ai, aole o kakou wale, aka, o ko kakou Aliiaimoku ka kekahi i aloha nui ia.

 

            Aohe @ hewa ka makou mau hoaiai e aku, “iluna no ka ua, waele e ka pulu.  Ina oia io ana ka manao o keia poe, aohe mea e hiki ai ia kakou ke pale aku, koe wale no paha a akeakeaia mai o ko wa@o.  Nolaila, aole ka makou mau olelo he mau houpuupu waiwai ole, aka, o ka lawe aku a malama iho, me ka hoomanao i na olelo a kahiko––“O ka lohe ke ola, a o ke kuli ka make.”

 

            Alua ae nei pule i hala, ua hoolilo aku @e Aupuni he $20,000 o na bona malalo no o na lilo mau , oia hoi, he $400 no kela huina maluna ae ma ka elua pa-keneta.  A ina he poe makemake bona hou kahi mahope aku o ka la apopo, @ kuaiia aku ana no ke kumu waiwai io ma ke alo o ka bona, aole hoi he mau keneta hoohaule wale kekahi.  Ua pehu ae ka aie lahui a ka huina nui o $3,519, 661.13.  Ea, he keu no a ka haawe nui!

 

            Pau ole no hoi na hana ano hooweliweli a na Pi Gi.  O ka hope loa iho nei, oia o Wili Kakela ma kona ano Peresidena o ka Papa Hoonaauao.  Ua hoouna palapala aku oia i na kumukula, ma ka la 26 o Iune, me ka hoike aku aole na kumuao i makemake o komo aku ma na hana kalaiaina, no ka mea, ina e maopopo ana ko lakou lawelawe ia ano hana, hoopauia mai na oihana aku.  O kahi hilu loa nae, oia kona awiwi e hoouna i kela mau palapala, aole ona awiwi e haawi aku i ko lakou uku.  Mamuli o ka nele, aole na kumuao i ukuia i ka Poaono nei, a malia i keia mau la iho o uku ia ai.  Ua eleu ia no ka hoi oia a me na luahine o ka Papa, eia nae, aole o ka Papa ke poino ana e like la hoi me kona hilinai ole ia.

 

            Makemake iho nei kekahi poe e hookomoia iloko o ke kumukanawai e loaa i ke Aupuni ke kuleana hoohalahala ma na hihia karaima.  He puupuu paha keia no ka lahui oiwi a me na poe ilihune, no ka mea, ina e hookuuia ana ka hihia o kahi mea e ke kiure, ua hiki loa no oia ke hoopilihuaia ma ka hoohalahala hou ana ae o ke Aupuni, a mamuli paha o ia e noho ai ka mea hoopiiia ma kahi paa.  Ua @ no ke kueia o keia kumuhana o ka Ahaelele, a o kela moopuna palahe a Kauka Okelekala ka alihikaua no ia mea.  No ekolu manawa ka hoaoia ana e pepehi, a i ka auwina la Poakolu iho la i haule ai ma ke koho ana a 18 kue ia 17.  He kumuhana akeakea maoli no kela i ka pono o ko kauaha.

 

            Ua like keia kumuhana a@ la me he pahi la o elua oi, e hiki ana no hoi ke okiia ma o a maanei.  Hooikaika iho nei no hoi ka nupepa paheme alaula a Kakela ma e hoopeu loa ia ka pono hookolokolo kiure.  Ina i ko keia mau kumuhana ae la, aohe pilikia a koe mai o ka lahui, aole ia kakou wale, aka, pau pu no me na haole.  Me he la hoi o na kiure Hawaii wale no ka lapuwale, ua pau pu no me na kiure haole, a o lakou no hoi na poe i alakai i na Hawaii ma na hana hookuu wale i kahi poe i hoopiiia.

 

            Iloko o na la o ka pule i hala iho la, ua halawai ka ahahui kalaiaina a na poe Olelo E, a ua hooholo ia ahahui i kekahi mau olelo hooholo no ka hoomaopopo ia mai o ko lakou pono a ua hoounaia aku no ko ka Ahaelele noonoo mai.  Ua oleloia he mau kumu maikai kekahi a lakou i noi aku ai no ka hookomoia iloko o ke kumukanawai, oia hoi, e koho balota ia ka Peresidena a me na poo oihana a pau, a o ka oi loa aku no paha, oia no ke kue ana aku i na Pake a me na Iapana, eia nae, ua oleloia ua lohi loa keia mau noi a ao ana.  Ua hui a kuka pu ka Peresidena o ua hui la, oia o Kapena Keleme o na makai kaulio, me Kolekaaka, a o ka mea i oleloia ma ia kukakuka ana, aole i maopopo.  A mamuli hoi o ia lohi, ua kapae a noonoo ole ia ka na Olelo E noi, a ua hoomaopopo ole ia mai hoi lakou.  No ia mea, ua pii ke kai o ua poe la, oiai, o lakou kekahi poe koo ikaika loa o keia au kuikawa, a ina ka he ala ae no kekahi hana kue aku i na oehaa, ua makaukau ka ua poe la e hui pu aku ma ia kue ana me ka nana ole ae i ka Ligi Amerika, a pela aku.  Ia lakou wale mai no paha ia, no ka mea, “i ke alo iho la no ka hoi ka ulu a o ka hala no ia.”

 

            Elua ae nei paha pule i hala ma kela huakai a Lutanela Makai Kanae i holo aku nei no Molokai, malalo o ka Hope Ilamuku, ua kau aku ma ia Mokolii hookahi @e eha poe opio, a i ka pae nui ana ma Pukoo, ua wini mai la ka Lunakanawai Apana o laila, oia o W. A. Kukamana, ke pani ino nei ma ko D. Kalau okalani wahi, a huli mai la i na opeope o keia poe.  Hookahi paiki no kekahi mea, ua wawahi okea ia, oiai, ua haule ka k@ ki.  He hana mahaoi maopopo loa keia a kekahi Lunakanawai kuaaina, no ka mea, aole ia o kana hana, a o ka makai ka mea pono e lawelawe ia hana, oiai, he hana ia no ia oihana.  Ina oia i lawelawe lima ia a pepehiia a @ha, pono loa no, oiai, aohe ona kuleana huli malalo o ke kanawai.  Ua hoikeia mai ia makou e hoopii ana kela poe iaia.

 

Na Nema Hoinau Ahaelele.

            Iloko o na la hana he 22, pau loa na heluhelu ekolu ia ana o ke kumukanawai.

            E ole e huli hoi mai kela muumuu o Maudelana, Hanal@ Balauwina, ma ka Malulani o ka auwina la Poalua i hala iho la pakele ai ka limikahi wale o ke kumukanawai, ina la ua lilo o Liliuokalani i Peresidena mua no ka Repubalika o Hawaii, e like no hoi me kana i hoomao@ wale ai he mau la mamua aku.

            Mai ka Poakahi a ka Poaha iho la, pau ka heluhelu elua ia ana o ke kumumaia hohole alualu a ua Pi Gi, a i ka Poaono nei hoi a aneane ka la e napoo aku, puehu ka hulu o ka manu ma ka heluhelu ekolu ia ana.  No ia mea, hauoli na elele a pau, oiai ua ohi mua no i na uku o lakou ma ka $100 pakahi.  Ola wale no na iwi!

            Na kela Hawaii-Amerika, Ino We-mu-liilii Kalua, ke noi ma o kekahi olelo hooholo i ka Poalua i hala iho la, no ke kukaiaia o ka bepe omo wa@u a lakou ma ka la 4 ae, i kulike ai hoi ka la hanau o keia kamehai me ko ka Repubalika Nui.  Ua aeia ka olelo hooholo.  O ua o Kalua ka lunahoomalu o ke komite kukala kumukanawai me Alani, Makanalese, Vivasa a me Abela.

            Hu no hoi ka aka i ko na Kona elele o ke noi ana i ka Poaha iho la, e hoomanaia ke komite kukala kumukanawai e kauoha e paiia ke kii o ka Ahaelele, a e makanaia hoi i kii pakahi i kela a me keia hoa.  No kona ako paha e ikeia kona kanaka ui, kela lihilihi ona i pau i ke akua a kapakahi ai Manuia.  Ua hooleia kana noi.  Akaka no hoi ke ano hana ole wale a kamalii.

 

Pau o Wainee i ke Ahi.

            Mahope iho o ka hora 1 o ka auwina la Poaha iho la, ma Lahaina, Maui, ua pau aku ka luakini o Wainee i ke ahi, a @ ma paia pohaku wale no ia e ku@. 

Aole i maopopo ke kumu o ke ahi, koe wale no paha ilaila ka o Kaiwikaole, ka mea iaia ka malama ana o ka luakini, a ua puhipuhi ahi opala, a ua manao ia ua lele aku paha kekahi momoku ahi a luna o kaupaku a hoomaka ai ka a ana o ke ahi.  He baibala, he elua kiaha dala inu waioa a he ogana ka i pakele mai.  Elima poe i hiki mua aku ilaila, aka, na emoole ka holapu ana a ke ahi, me he puahiohio la ia o ka laau, a ku olohelohe iho la na paia pohaku.  K@ manaoia nei no ka hana hou a@a, oiai, he oia mau no ka maikai o na paia pohaku.  He lapuwale nae hoi na olelo ana na kahi poe manaoino i ka Rev. A. Pali i puhi i ke ahi.

 

            Ma Keauhou, Kona, Hawaii, mahope iho o ko J. Kaihe huli hoi ana mai ka hi@aku mai, oia a me Kala@, i kakahiaka Poakolu, Iune 20, ua ike o Kaiho kekahi mano e ai ana i kekahi ekake.  Ua kii aku oia i ke o i kauhale, a na holopu aku oia a me Maalo, a noho noi o Kala @ lii i kahaone.  Ma koua, @ aha, ua make ka mano, a i ka hoi ana aku a ka aeon@, ua hoomaka iho la ka eha ma ka a i, a iloko o ke kokuaia @ na lima lomilomi @a a@ loa @ kona aho.  He kaik@eke o Kaihe no G. W. Pili po, i make @, oiai, ola ke kaikunane o kana wahine.

 

 

 

12:25 – 12:40

.25

.25

8:45 – 9:00

.25

.50

9:45 – 10:00

.25

.75

10:15 – 10:30

.25

1.00