Ka Makaainana, Volume II, Number 1, 2 July 1894 — Page 8

Page PDF (917.40 KB)

This text was transcribed by:  Melissa Eskaran
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Makaainana.

 

HONOLULU, OAHU, POAKAHI, IULAI 2, 1894

 

KELA A ME KEIA.

 

            Halawai makaainana i ka hora 5 o keia ahiahi ma Halealii Kuea.

            Aole na hale inu rama e aeia ana e hemo i ka Poakolu iho, aia ka a napoo ka la.

            Ahiahi Poalima nei i ku mai ai ka mokuahi Iapana Aikoku Maru, mai Iapana mai.

            Hora 4 o keia auwina la e holo aku ai ke Kinau a ku aku i Hilo i kakahiaka Poa Kiulai.

            Eia ke hana hou ia nei kahi o ka pa pohaku o Halealii Iolani malalo o ka lepo ma ka uhau pohaku a puna ana.

            Aohe e hooleleia mai ana na kanaka o Iuua o ka Piladelepia i ka la 4 ae ka paikau ana iuka nei.  Wasa mala nao!

            Ua hoolauleaia ne ohua o ka Monowai, i ke ahiahi Poalima ne ma ke kahua o ka Hotele Hawaii, e ka puali puhiohe Pi Gi.

            He mau heihei a lealea e ae ko lalo o Manana, Ewa, i keia Poaono iho.  E hoea aku ana ka Puali Puhiohe Lahui ilaila e houhene ai.

            He wa ku wale ai no ko ka Warimu, mai ka Hema mai.  O nehinei nae hoi kona la ku mai, aohe nae hoi oia i ku mai a hiki i keia wa.

            No hapalua hora wale no ka noho ana o ka Ahaolelo Pi Gi i ka auwina la Poaha nei a hoopanee hou, i mea hoi e hoawiwi ai i ka ka Ahaelele hana –

            No ua hale oi aku o ka nani o na hoohiwahiwa ana i ka la Poa Kiolaim e haawi ae ana ke komite ia lakou ia hana he mau makana o $50, $40, $30, $20 a me $10.

            O ka Poalima nei ka la hoano E Petero Hemolele,a ua paewa hoi makou ma ka helu i hala.  Ua malamaia he mau anaina haipule ma na luakini Enelani a me Roma.

            Poaha iho e ku mai ai ka Mariposa mai Kapalakiko mai, no ka holo loa no na Panalaau Beritania o ka Hema.  Pela no hoi me ka Belagika, no Iapana a me Kina.

            He halawai ka na kakoo Pi Gi o keia ahiahi ma ka halepaikau hao ma Haimoeipo.  I mea aha la!  Malia i mea e hoike hoopalaimaka ae ai i ko Kolekaaka ma kakooia.

            Ke hoomaka hou ia nei ka hopuhopu ana i na poe i hookaaole i na auhau kino.  Ua 700 paha a oi aku na palapala hopu i hoopukaia maanei.  O kahi poe ua uku, a aole no hoi kahi.

            He pule a oi i hala ae, ua hookipa aku o Kuhina a me Mrs. Wilisi ia Bihopa a me Mrs. Wiliai ma kekahi papaaina.  Heaha la na loina kalaiaina no keia launa ana; aohe no paha?

            Ua hauleia he koloka eleele i ka wanaao La Pule, Iune 24, me ke pine omau gula i kakauia me ka huaolelo “Aloha.”  O ka mea e loaa ai a hoihoi mai ma keia keena, e loaa no kona uku makana.

            I nehinei, makena wale na poe haole hele ma na alanui me na pu raifela.  O ko lakou la hoomaa@ kiki pu ia, a he mea ano hooweliweli paha i ka lahui.  Kupaianaha no hoi na Pi Gi, aohe hopuhopuua o keia poe hakihaki Sabati, aka, o na ona halekuni ia o hopuhopuia nei.

            Ua holo ike oili oihana aku o H. W. Kamika, Kanikela o Suedena a me Norewai, ia luna o ka Piladelepia i kakahiaka Poalua i hala, a ua kani hoi na pu aloha i kupono no kona kulana iaia i huli hoi mai ai no kula nei.

            Mamuli o ka ae ana o ke Kuhina o ko na Aina E o keia au Pi Gi, e hoolele mai ana paha ke kapena o ke Konogo i kona mau pualikoa i keia lam a me na Poakahi o keia mua aku, no ka hookahakaha paikau ana iuka nei.

            O kela paioa wawae loihi o ka Hale Leta Nui, nona ka inoa o Lui T. Kenake, ke hele nei me ka papale-kapu i kauia me na molina keleawe, a o ka Luna Leta Nui hoi, he neo ia mea.  He keu no hoi a ka hookohukohu.

            Ua hoomaha ke kula, o Sana Lui i ka Poalima nei, no ke hoomanao ana i ka la hoano o Petero Hemolele.  Ia po iho, ua malamaia he aha hooleleaka a hoikeike kii ma ke kahua o ke kula, no ka pomaikai no o na haumana kula.

            He aha hulahula ke haawiia ana e Rudope Sepekela ma ke Kulla o Kamaomao, i ka po o ka la Poa Kiulai, a na ka Puali Puhioohe Lahui e hoolawa ana ne leo mele e hiki ai ke kainopu a ke pokakaa wiliwili a hooponiuniu aku.

            Poalima nei iho la i hookiia ai ka Holomua puka la i hookiia ai ka Holomua puka la, mamuli o ka hookaa pono ole ia o ka uku pepa e na poe lawe a me na luna.  Ke minamina nei kahi poe, eia nae, aole he mea uuku o na lilo ka hoolaha ana i ka nupepa, a he mea hiki ole loa no hoi ke hanaia no ka haawi wale aku me ka uku ole.

            He aha ike ka Kuhina a me Mrs. Wilisi i ka auwina la o ka la Poa Kuilai, mai ka hora 1 a ka horo 5, a na kekahi mahele ana o ka Puali Puhiohe Lahui e hoolaulea i ka manawa.  O na oiwi aloha aina ka i makemakeia, aole o na ano e ae.  Heaha la ke ano o ia?  Malia he wahi ano loina pili kalaiaina no paha.

            Ma ka mokumahu Miiki Maru mai nei i huli hoi mai ai o Uilama Kapela, mahope o ka hala ana o na makahiki lehulehu iaia ma Iapana no kona lapaauia no ka ma’i lepera.  Aia oia ua hooaluia ma Kahakaaulana, a ke hemo mai, alaila, hoi loa no Kalawao, no ka hoomau hou aku i ka lapaauia e Kauka Goto.

            He hui hana keaka Amerika ke hoea mai ana i ka Poaha iho ma ka Mariposa, a ia no iho e paani ai no ia po hookahi wale no.  Eia kekuai nui ia nei ua balota.  Ua oleloia he poe loea wale no na lala o ia hui, he 12 ka nui, a e kuupauia mai ana kela hulahula haole lewa o ke kino a kiola hoi o na wawae iluna me na loina ano hou loa.

            Imua o ka Ahaolelo Pi Gi i ka Poaha iho la, ua waiho ae na Luna Nana Halepaahao, oia o J. A. Kenede, C. P. Iaukea a me J. A. Makuna, he palapala noi no ka huikalaia, ma ka la 4 ae, o eha poe paahao e noho nei ma Kawa penei: E huikala piha ia o J. R. Mila o Hamakua, Hawaii, huikala ia Lui, he Nu Hapalaki; huikala ia Tawalo Magoho, he Iapana, ina nae hoi oia e haalele mai i ka aina nei.  Ua waihoia ka noonoo ana i ke Komite Hookolokolo.

            Mawaho o Pawaa, ma kahi noho o Mr. a me Mrs. Kimo Olo, i ke ahiahi Poaha iho la, Iune 28, i hipuu polena ia ai e ka Rev. A. Makinikoki o Davida T. Bele (D. T. Bailey) ia Miss Hattie Kaaiakawaha Lewis, kekahi kaikamahine a Mrs. Pehikulani Olo.

            Na ka Iwalani i ku mai ai i kakahiaka Poaono nei i lawe mai i na eke kopaa hope loa mai ka mahiko o Makaweli, Kanar, a o ka pau loa no hoi ia no keia kau wili.  O na ko a pau i hiki mai i nehinehi a me keia mua aku, ua ku i ka auhauia.  Ua pau aku no ko mua ianei i ka laweia ma na moku no Kapalakiko, a ua hala hoi mawaho o ka hiki ke auhauia.

            Ia Kapule, he hookele kaa, i hoi ai no kona home i ka wanaao Poakolu iho la, a mauka aku o ema Kuea, ua halawai oia me kekahi haole manao powa.  Ua lele mai ke haole e hopu ia ianei, aka, mamua o ke ko ana kona manao, ua ku aku la i ka manaai kalo paa a waiho ana ilalo.  Mahope iho, ua hoi loa aku oia me ka hoopilikia hou ole ia.  He makai kiu Pi Gi paa ua mea la ma kana koho.

            Ua hopuia ka wahine Pukiki a ka ona Olelo E nona ka halekuai mea-ai ma ka huli mauka o ko makou keena, e kokoke la i ka uwapo o Haaliliamanu, no ke kuai ana he elua ope ti inu i kekahi mau keiki i kakahiaka La Pule i hala, malalo o ka D. Kaapa, makai, imiapa ana.  Imua o ka Aha Apana i ka Poalima nei.  ua hoopau wale ia ka hihia, a ku hoi o Kapaa i ka hoka.

            Kakahiaka Poalua i hale hora 9, i hoolele hou ia mai ai he mau pualikoa mai ka Pilidelepia mai, no ka hookahakaha hou ana iuka nei.  Ua kai mauka o alanui Nuuanu, a komo i alanui Beratania no ke kahua ma Kulaokahua.  Lohe mai makou ia lakou i kaalo ae ai ia Wasinetona Pa, ua haawiia na hoomaikai pu i ka hele ana no waho a me ka huli hoi ana mai.  Ua alakaiia ka puali holookea e ko lakou puali puhiohe ponoi iho no.

            Iune 28 iho nei ka la hoomanao no ko Vitoria poniia ana i Moi no ke Aupuni Huiia o Beritania Nui, a o ke 56 hoi o na makahiki.  Ua luhiehu ae na mokukaua a pau me na hae o na waiholuu like ole a ua haawiia ua ki pu aloaha ana i ke awakea Poaha iho la.  he aha hoohauoli ka na poe o luna o ke Kamepiona ia la.  Iune 20 i piha ai ke 57 makahiki o ka noho ana ma ka nohoalii, a o keia iho la hoi ka poniia ana, oia hoi, ke kalaunuia ana.

            Maluna mai nei o ka Monowai i huli hoi mai ai o Kauka G. H. Hade, mahope o ka lawe ana aku nei i kona kaikoeke, ia W. Hila, a noho me koua ohana.  Ke pii mau la hoi ko Mr. Hila oluolu a ke ano ao kanaka mai la a ua ano akakuu hoi ka pupule.  Ua hooponopono mai nei oia i na hana a kona kaikoeke ma Adelaide, Auseteralia Hemu, ua pau mua no hoi ko onei, a ua hala loa aku nei no oia ma ka Monowai no ka hooponopono a hoomapopo ana i ka waiwai ma Kaleponi Hema.  Ke pau ia, huli hou mai oia no ka aina oiwi nei.

            Aole ana ka na pualikoa Pi Gi e paikaa hookahakaha ana i ka Poakolu iho, aka e noho nui ana no iloko o ke kahua o Iolani Hale e ku makaukau ai no ke pale ana mai i na lele kue ia aku.  Ua hopohopoia o ala ae ka lahui a hoohaunaele aku ma ia la, nolaila ka ke kumu o keia mau liuliu ana.  E pohole nui ana no na ihu.

            Mamuli o ko Kauka Makawaine waiho ana aku i kona kulana luna nui no ka Halemai Pupule, ua hookohuia ae o Kauka G. Hebeta o Wailuku, Maui, kekahi o na hunona a Kapena Maki, ma ia makalua.  A ma ko Kauka Hebeta makalua hoi ma Wailuku, ua hookohuia aku o Kauka E Amike (Armitage) ma ia wahi ma ke ano kauka Aupuni.  Pomaikai ka Halemai Pupule, a pela no hoi me Wailuku, i ka loaa ona kauka kupono.

            I ka holo ana aku o ke Kinau i ka Poalima, Iune 22, no kona mau awa ma ka hikina, a oiai oia mawaena o Maalaea me Makena, ua lilo iho la i ka aihue ka wati gula pakeke a John Maguire me ka ike ole ia.  Ma ke eke no o ke kuka kahi i waiho ai, i kona puoho ana ae mai ka hiamoe a haaha i ke eke o ka kuka, aia hoi, ua lilo, a koe no kekaula wati.  Ua hoohuoiia no ke kolohe, aohe nae he mea i hopuia ma Mahukona mai nei @ makana ua wati la iaia no ka piha o kona 10 makahiki.

            Ahiahi molehulehu o ka Poalima nei i ku mai ai ka Monowai mai na Panalaau Beritania mai ma ka Hama, a i ka hora 9:30 no o ia po i holo loa aku ai no Kapalakiko.  Nui ka ino ma keia huakai moana mai nei, a mamuli o ia ua haule iaia he elua la ma kona manawa.  I ke ahiahi o ka la 14 nei, ua uhi pu ke kai maluna o kona eneki, ua kiolaia kekahi luina a ku ma kona aoao i ka aoao o ka moku a haki kona wawae akau ma na wahi elua.  Eia oia ma ka Halemai Moiwahine e waiho nei.

            Elua mau paniolo hipi o waho o Palolo i hele a kahiohio loa i ka auwina la Poalua i hala, ahookahi o laua, oia o Kamanao, i eha a pouli ka ike ma alanui Nuuanu aenei.  O ke kumu o keia, i hukihuki kaula laua me na lio, ma ka hoopaa ana i kekahi kaula ili ma na makuu o na noho, a hookahi no ia huki ana a kahi, hina pu ko Kamanee lio a haule pu me ia.  Ua laweia laua no ka Halewai o Kamaneo hoi maluna o ka ahamaka.  I ko laua poha @ana ae i ka molehulehu loa ana iho, ua hookuuia laua e hoi.

            I kakahiaka La Pule, Iune 17, i pau ai na kauhale hana mauka ae o Halehai i ke ahi, ua hopuia o Keoki Hapakela a me J. W. Gibi no ke kuai waiona ia la ma ke kahua o ka Be Hosi.  Eia nae, imua o ka Aha Apana i ka Poalua i hala iho la, ua hookuia laua mamuli o ka lawa ole o na olelo ike He  makai kiu haole ka mea nana i hoopii, no koua inu ana i kekahi mau kiaha a hookuia, aka, imua o ka Aha, ua hoike ia ae he Pake ka mea nona no omole waiona gini a me waikeke.  No keia hana paha a ua haole la, nona ka inoa o Evana, i lilo ai oia i wiliki no ka @ i keia wa.