Ka Makaainana, Volume II, Number 2, 9 July 1894 — Page 1

Page PDF (869.09 KB)

This text was transcribed by:  Rob Escuadro
This work is dedicated to:  Ko'u keiki hanauna Krystal Escuadro o Moanalua, Oahu

Ka Makaainana.

 

BUKE II  Ano Hou.                              Honolulu, Oahu, Iulai 9, 1894.                              HELU 2

 

KUKALA AUPUNI HOU.

 

Oehaa a Kamehai no na Hana Ohohia Ole a na Oehaa.

     Ma ke kakahiaka o ka Poakolu i hala iho la, e like no me ka makou i hoike aku ai, ua kukala io ia mai no ke kumukanawai moowini a kaili mana kaokoa a mea ona i haku nui iho nei a pohole ka alualu o ka inaia, ma ka manawa no i hoike mua ia.  Ua hoike mua ae nae hoi na nupepa namu ma ko ke Aupuni Kuikawa aoao aohe mau hoohiwahiwa koa e hanaia ana, a pela io no, eia nae, ua hele aku kela a me keia Hoakuka a me kekahi mau Elele me na pu panapana iloko o na ekeeke elemu.  A iloko hoi o ka Hale Oper Hawaii, Aliiolani Hale, ka luakini o Kawaiahao a me ka hale noho paha kahi o J. A. Hapa, ua hoonoho mua ia kekahi poe me na pu raifela, a ua hele aku no hoi kahi poe iloko o Iolani Hale a iluna o kaupoku me na aahu maoli, aka, ua lako no me na pono kaua.  O ke kumu paha o keia liuliu e, ua manaoia e lele kamoko aku ana ka lahjui e kue i ka hookoia ana ka hana i manaoia.

     Mamua ae o ka hora 8, ua kuu hamama ia na puka pa a pau a ua lehulehu na poe haole i hiki aku, mai na kane a na wahine, a he neo loa hoi ua hawaii, koe no paha, o Kalua kakaikahi ma, a iluna o ka lanai kahi i ku nui ai.  Malaila ae no hoi na luna Aupuni, e laa na Lunakanawai o ka Aha Hookolokolo Kiekie me na holoku oihana silika eleele, na Lunakanawai Kaapuni, a pela aku, a pela aku, a manuunuu wale.  He wahi ano pioloke iki ko loko, mamuli paha o kekahi mau hana a liuliu ana.  A iwaena hoi o keia piloke, o Peresidena Kole ke kikowaena a me ekolu lala o ka Aha Kuhina a me na Lunakanawai o na Aha Hookolokolo Kiekie a me Kaapuni.  Kokoke i ka puka makai nei, e ku ana he ku a iluna o laila he kii nui o ua o Kole, i kaei puni ia hoi me kekahi lei maile.

     Ua paihi ae hoi na aliikoa, a o lakou hoi na ku aoao hoohanohano no ka Peresidena.  O na poe lala hoi keia o ka Ahaelele, he mau lipine ko lakou ma na umauma e hoike ana he poe elele lakou.  A oiai hoi ka lima kuhikuhi minute o ka wati nui o luna o Aliiolani Hale ua kuhi ae i ka minute hope loa o ka ewalu o na hora, ua puka mai o Peresidena Kole.  Ua ukaliia oia e Hope Peresidena Waila, na Kuhina haki, Kini a me Kamika; na Lunakanawai o na Aha Hookolokolo Kiekie a me Kaapuni, a me na lala o ka Ahaelele.  Ua iho aku na o Kole ke alapii ma ke lo iho a ke anuu iwaena, a malaila oia i heluhelu mai ai i kana haiolelo a me ke @ kumukanawai, a pau i ke e@ minute i hala o ka hora ewalu.  Na J. W. Kalua mai hoi i heluhelu i na haiolelo la a me ke kukala ma ka olelo Hawaii.  Eia iho ke

 

KUAHUA

 

     Owau o Sanford B. Dole, Peresidena o ke Aupuni Kuikawa o ke Hawaii Paeaina, mamuli o ka mana i haawiia mai hoi ia'u e na Aha Hooko me Kuka o ke Aupuni Kuikawa o ko Hawaii Paeaina ma ke Kanawai i hanaia ma ka la 3 o Iulai, 1894, ke kukala aku nei i ka Repubalika o Hawaii oia ka mana Aupuni Piha maluna a me na wahi a pau loa ma ko Hawaii Paeaina mai keia manawa aku.  A ke kukala aku nei au, o ke Kumukanawai i hanaia a i hooholia e ka Ahaelele Hana Kumukanawai o 1894, oia ke Kumukanawai a me ke Kanawai kiekie loa o ka Repubalka o Hawaii a mamuli @ ke Kumukanawai i oleloia, ma keia ke lawe nei au i ka oihana a me ka mana o ka Peresidena o ka Repubalika o Hawaii.

     E ola ka Repubalika o Hawaii i ke Akua.

     He mau hooho huro ka i haawiia ae e ke aluka malaila, mahope pakahi iho o ka heluheluia ana mai o ke kukala, e kuahaua ana i ke kumukanawai hou a me ke Aupuni Repubalika.  Eia nae, iloko o keia huro ana, ua hoomaopopoia aku no aole ilaila ka hoihoi, a ua ku maoli no i ke ano kamolamola Mai kekahi hoailona no ka pau o na hana, ua pulelo ae he hae hawaii nui mai ka pahuhae waena o luna o Iolani Hale, a he mau hae liihi hoi ma na pahuhae e iho.  He hae Hawaii nui no hoi kekahi i kiuia iluna o Aliiolani Hale.  O ka wa no nae hoi keia o na pukuniahi, i kukuluia hoi mamua pono iho, i wawalo ae ai he 21 kani uina ana.  A ia wa like no hoi i hookani ae ai ka puali puhiohe ia Hawaii Ponoi.

     Oiai hoi, ua pau pono ae la keia mau hana, ua hoohiki aku ka Lunakanawai Kiekie ia Peresidena Kole.  Ma keia wahi hoi kekahi wahi mea hoomakeaka, oia ka pii ana aku o Mikila, kela paele hapauea a aoo loa, a ku mawaena o Kole a me Alapaki, me kekahi kaei ulaula nui ma kona alo a lulu lima pu me laua.  Oia no paha ka hoailona maka-eleele mua i loaa i ka Repubalika a na welo a me na mamo mikanele.  Ua ku iho no o Kole ma ke alapii no kekahi mau minute lehulehu, no ka lulu lima pu ana me ka lehulehu a me ka lawe ana aku no hoi i na mahalo a hoomaikai ana.  Ma ia hope iho hoi, maloko aku o ka hale ua haawiia mai ka hoohiki ana e W. L. Wilikoki, ma kona ano Lunakanawai Apana, oiai, ua amio honua iho ka Lunakanawai kiekei, i na poe a pau i makemake e hoohiki malalo o ka Repubalika, mai na Kuhina, na Lunakanawai a me na poe e ae a pau, a ua oleloia ua loaa he 300 poe ia kakahiaka, he mailuilu loa hoi na Hawaii hoopilimeaai, o na haole aku no ka oi, a o na wahine haole aku hoi ka oi loa aku.  Oia ka panina o na hana kukala kumukanawai a me ke Aupuni Repubalika o Hawaii nei.

 

Hawaii me Mahina-Kihikihi.

     Ma ka paani kinipopo o ka auina la Poaono nei, mawaena o Mahina-Kihikihi a me Hawaii ua ahai ae ka Mahina-Kihikihi i ka hanohano o ka la mokomoko o ke kahua kinipopo me ka haalele ino ana iho i kona hoa paio o ke kahua maika i muliwaa, a oia hoi kekahi o na paani popopo oa iloko o keia kau kinipopo, mamuli no ia o ka lolo a me ka makehiamoe o na keiki o ka Hawaii.  Eia iho ka papa kuhikuhi no ua ai puni a laua:

                                                            1          2          3          4          5          6          7          8          9

                        Hawaii                         0          1          0          1          0          1          0          0          0  =  3

                        Crescent                      0          5          0          0          1          1          0          3          *  = 10

     O ka loihi o ka paani ana, he hora 1 me 35 minute.

     O Kamehameha a me Mahina-Kihikihi i keia Poaono iho.

     Ma kela hihia wai nui a ko Wailuku poe me ka mahiko o Wailuku, mahope o ka moe lolii ana no kahi wa loihi, ua haawiia ka pono no na poe he 38, e Lunakanawai Lopikana ma kona ano Komisina Pono Wai kuikawa.

     He 500 poe Iapana imi hana i hoea mai ma ke Aikoku Maru i kakahiaka Poaono, Iune 30, a ia lakou i piha ai oa haleaina Iapana o Honolulu nbei.  No ka loaa hana ole e pau nui aku ana kahi poe i ka hoihoiia e ka Miiki Maru i keia la.

     Ua powaia kekahi hookele kaa i ke aumoe Poaha nei, mauka o ke kula o Kaiwiula iaia e hoi ana maluna o kona lio ao kona home, e elua mea i huna i na helehelena.  Hookahi i hopu mai i ke kaulawaha, a hookikina hoi kahi no ka haawiia o na okeni o kona pakeke, a ua lilo pau loa aku he $4.75.  Ua hoike ia ae ka lohe i na makai, ua huliia a aohe nae i loaa.

     Pakeke kekahi mea mai poino i kakahiaka o nehinei, iaia i hoao ai e kau aku i ke kaa hapaumi oiai no e holo ana.  Ua lele aku oia mamua a akika ka wawae, aole nae i hookuu ka paa ana o ka lima ia mua, a hoao hou no a oia like ana no ka pakalaki.  Mahope iho i paa ai na lio i ke kaohiia.  Ina i hemo kona paa ana, ina aohe nao ai i koe iaia, ke kaa pono aku malalo o ke kaa mamua iho.  He puu kapiki kana e paa ana ma ka lima hema.

 

Lili a Naauaua Okoa.

     Mamuli o ke lili o kekahi Pukiki i kona kokoolua Pukiki, no ka hoolalao aku paha hoi me hai, ua ki aku oia i ka wahine mo ka pu panapana, ma ko laua wahi i noho ai mauka o Pauoa i ka hora 9:30 a.m. o ka Poaha iho la.  Ua ku ka wahine ma ka ihu a puka ka poka ma ka maka, a ua lilo ka maka i mea poino.  Mahope iho o ia ki ana, ua hoohuli ae oia i kana pu a ki iaia iho ma ke poo, a aole i loihi loa iho kona ola ana a make loa.  Ia auwina la iho i noho ai ka aha kolouelo, a ua hooholoia i make no oia iaia iho.  Eia ka wahine i ka Halemai Moiwahine i ka Halemai Moiwahine kahi i waiho ai, me ka manaolanaia no e palekaua ana.  Elua mau keiki a keia mau mea.  I ka auwina la Poalima nei i hoolewaia ai ka ea i make, malalo o na hoohiwahiwa a ka pualikoa Pukiki, oiai, he lala oia no ia puali, a no laila no hoi na mea make ana i hoohana ai i ka waihine a me ia pu.  O ka poka i kiia ai ka wahine, ua loaa ia iloko o kekahi lole o kekahi kaikamaihin a A. T. Akinesona, Kahukula Nui, i kakahiaka Poalima nei, oiai, oia ko lakou wahine holoi lole.  E kakau ana no he mau huluhulu poo, a ua haawiia ae i ka Oihana Makai.

     I kakahiaka Poahu i hala iho la i haalele mai ai o Kaehukai Lokai i keia ola ana, ma kahi noho o L. D. Keliipio mauka o Kapalama, a i kahi auwina la mai i nalo ai.  Ua make opiopio oia i ka 20 paha o na makahiki a ua haalele iho i ka makuahine a me ka ohana e u aku nona.

     He 6 la ka manawa i holo ia e ka Mariposa mai Kapalakiko mai a hiki i Honolulu nei, ma keia huakai mai nei.  Ua ku mai oia he hookahi la mamua ae o kona manawa mau, i ka hora 6 o ke ahiahi o ka la i nei.  I kuupauia mai nei ka ka holo, i loaa koke mai ai hoi kekahi kauoha ano nui ia Kuhina Wilisi, oia ka lono.

     Auwina la Poaona nei, ma ke aie iho no hoi o ke keena kuai mikini humuhumu o kela haole opu nui, ma alanui Betela, makai iho o ke keena loio o V. V. Akepoka, ua hooliloia iho la o Keaka Kawewehi a me Kanepuu i mau keiki malama kaa a paa lio no Kale Aki, kela wahi loio hapa Pake e hooikaika loa nei e hoohui ia Hawaii nei me Amerika Huipuia.

     Paihi no kekahi mau hale kalepa o ke kulanakauhale nei me na hoohiwahiwa i ka la Poa Kiulai nei, a me he la o ka hale pohaku opunui o Pi Ki Keeni ke oi aku i ka makou koho aku.  Ma ko ke komite manao hoi, ua lilo ia Kakela & Kuke ka makana ekahi, i ka Hui Hoohole Mokumahu Pili-Aina ka lua, ia Kawa ke kolu ia Pi Ki Keoni ka ha, a i ka hale inu @ Panateona ka lima.