Ka Makaainana, Volume II, Number 5, 30 July 1894 — Page 5

Page PDF (948.30 KB)

This text was transcribed by:  Merrillyn Pace
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Makaainana.

 

Aupuni he mea mana a paa loa ia maluna o ka Peresidena, no ka mea, he hoike manao wale no ia mea no ke kulana o ka hapanui o ia mau mahele like ole malu@a o kekahi kumuhana a @aua e noonoo @i.  O ka olelo hooholo, aole ia he mea kakauiuoaia e ka Peresidena e like la me kekahi bila kanawai i hooholoia, a aia ka mana o ia bila a lilo hoi i kanawai a kakauinoaia, @e ka mana hoole aku i ka a@ono ana ia mea a lilo ole hoi i mea mana, a nele loa hoi ka lilo aku i mea paa a mana loa ke hooholo hou ole ia e elua hapakolu o ia mau mahele pakahi maluna aku o ia hooleia ana mai e kakauinoa hoapono.  Eia nae, ua hooholoa na olelo hooholo a elua o na mahele elua o ka Aba olelo me ka oi hewahewa loa, e hoike maopopo loa ana hoi ia mau mahele @ elua i ko laua manao iho, e k@k@@ ana hoi i ka manao o ko lakou.  Poo; nolaila, o ka ka Peresidena hana wale no i koe, oia ka hooko mai i ko na manao mu loa i kukala ai i ke ao holookoa.  Nolaila, mai paupauaho koke @akou; he moali aku no koe no ko ka lahui pono.  I nui ke aho a kau i ka puaaneane!

 

“HUAI KA ULU O LELE”

 

Na kela poohina lapuwale, Kuhin Kiwini i pau, na olelo “he hua pea” o Hawaii nei  “i pala, a ua makaukau hoi no ka akoia.”  A hiki mai hoi kakou i keia la, aohe ua hua-pea la ana i akoa, eia nae, o ka Kolekaaka mau hua-peo o luna o kona aina ma ke awawa o Pauoa ka i akoia e kekahi kanaka Hawaii a hooliloia ia hai no ke dal@, wikiwiki ana e hoopii.  Malia ua lawe a hoolohe kela oiwi i na olelo a Kiwini, @ kokua kolohe ai hoi i na pakaha, nolaila, haua ai hoi oia pela no konapomaikai pili kino ponoi iho.

 

E ole nae ua mau hua pea la a Kolekaaka, hoea ana oia imua o ka Aha Apana a ku hoike ana ma ka aoao o na Pake e malama nei i ua aina la ona, a ikeia oia he mea hoohana Pake.  Oiai hoi, he poe kue loa kona poe koo i na Pake, pehea la ko lakoa manao no keia akua a lakou, no ka mea, o lakou wale no ka i ikeia e ua o Kolekaaka a mai ia lakou mai hoi kona noonohoia ana ma ka oihana pakaha wale.  Eia la, he mau hanai Pake kana.

 

O ke kumu ka o Kolekaaka i holo ai iluna o ka Piladelepia i ka Poakolu iho la, oia a me Pi Ki K@oni, no ka loheia ana e haalele mai ana ia moku i keia awa i ka Poakolu iho, no ka holo ana e hoomaamaa kiki pukuniahi ma ka moana, a i holo aku hoi e kaua mai, aohe make holo koke a haalele mai hoi ia lakou me ke kokua ole.  Eia ka na kuli o ua poe kolohe nei ke opaipai a ke naka nei, no ka makau o ala ae ka lahui a luku ia lakou.  Ma ka aoao hoi o ka lahui, ke mahaoi aku nei no makou @@a ka hooia ana aohe lakou e eu ae, aka, e moe malie ana no no ka hopeua mai o mai, nolaila, aohe mea a ua poe la e makau ai.  No ia wini ana aku no paha ke kumu i loaa ole mai ai o na ki pu aloha ia nona, a no kona ukaliia paha hoi kahi e kela Amerika kokua hewa.  Oia aku la, ua pololei pha ia!

 

He au hoi keia no na ano hana kupaianaha a pau, oiai, aohe mea hiki ole ia lakou nei ma ae ke hana, a aohe no hoi  mea hiki ole ke kapae ae; aia wale no ka pono a he mea i ku pono i ko lakou manao iho.  Oia ka mea i ikeia ma kekahi olelo hooholo iho nei a ka hapanui o ka Aha Kiekie, i hooholoia e na Lunakanawai Pekekona a me Palia, ma ka hoopii oki mare a Kauka Heneri Makalu, he mea i olalau, ma o kona, kahu, Kale Kaaka, e kue ana i kana wahine.  Mamuli hoi o ko Alaalapalu pili i ke kahu, aole oia i noho e noonoo ia olelo hooholo, a ua paniia kona wahi e kekahi loio malihini, oia o Burenesona.  Ua hooholo ka hapanui ua hiki no ia hoopii ana a ke kahu, a ua hoole hoi ka malihini.

 

Aia hoi makou ma ka aoao e hoole ana i ka pololei o ka ka hapanui olelo hooholo, no ka mea, he mea ano nui kela hoopii ana.  Ina ua hiki i ke kahu o kekahi mea i ano pulepule ke hoopii no ke oki mare, alaila, ua hiki no iaia ke hoomare aku i kana hanai ma o kona ano kahu, aole oia wale, aka, imi a hoohanau aku i mau keiki na kana hanai ma o kona ano kahu la.  He keu keia a ka nani, a owai no la hoi ke ole e makemake e lilo i kahu no kekahi mea.  Ua lohe mai nae hoi makou ua lokahi mua ka olelo hooholo a kela poe ekolu, a na ka malihini hoi @ hoomakaukau a i kakou i ka olelo hooholo, aka, mahope iho o ka hala ana o kekahi mau la, ua loli ae ka manao o na mea elua a pelukua iho la i ko laua hoa hou, he mea i noho lunakanawai kahiko ma kona aina i hele mai ai.

 

Ma ka oi aku hoi ma ka hoike hoopunipuni, e kuhikuhi aku ia makou i kekahi wel@ poohina o ka poai hemolele o na welo mi kanele, oia ka Rev. S.E. Bihopa, ina nae hoi oia ka mea kakau o kela Ahahui Papapai Huiia o Amerika Huipuia.  I ka makou hoomaopopo nae, oia no, oia okoa no a oia maoli no ua mea la, a @ ka “oioi oia o Maui Hikina” ma ia hana hoike wahahee.  O kona kokoolua aku hoi ma ia maoli like, oia no kela hunona a kekahi Pake waiwai e noho lunahooponopono nei no kela alualu e pahemo mau nei ma @a liula o na la noa, oiai, oia ka mea kakau o ka nupepa Ka@onikela o Kapalakiko i keia wa.  Pukui ae ia laua a elua a loaa he kaulua, i hookah no hoi ia hoohauna ana, u@huhui a noho ana me na kumimi o kaiuli.  E hewa ia la?

 

I ka puka ana ae o ua manao la o kela poohina hoopunipuni, ua hole akea koke ae o G. Casona-Keniona i ka oiaio o kela mea e pili ana iaia a me ke akaka mua ole no hoi iaia.  Pela no hoi me Mare a me Keleme i ko laua wa i ninauia iho nei, o Kolekaaka nae hoi, aole oia i, ae a i hoole mai hoi.  I kahi wa o kakahiaka Poaono nei, ua hui o Keniona ia Bihopa ma alanui Kaahumanu, a noi aku no kekahi mau minute ka@@ailio me ia.  Ua hoole mai kela no kona ike ole i ke kupono e kamailio ai.  A i kona ninauia ana aku ina oia ka mea kakau nona kela manao (a makou e hoopuka aku nei ma ka aoao mua), eia nae, ua hoole loa mai kela i ke kupono e kamailio pu laua, a huli a komo i ka banako o Bihopa Ma.  Aia la, ke holo la ka hoi ua kolohe a ka hoopunipuni a ka launa ole mai, a loaa hoi ka mea e paweo ai ma ke alanui ke makemakeia e kuka pono.  Pehea la, e ola ana anei kona uhane ma kela ao?

 

Kela Hihia Ki Pu Kinipopo

 

O keia hana kipe ke kumu o Keoki Wude i ki pu ia ai, a eia o@a ke hele nei ua oluolu, aole nae hoi ka poka i hemo.  I ka Poaha iho la i hoomakaia ai ka hookolokolo ana a pau i ka Poalima nei.  No ka hewa ki pu, ua waihoia aku ia hihia o Ata Huaite no keia kau kiure ae, aka, no ka hoeha hoi, ua hoopaiia oia e uku i $50.  Ua kauia kona pela i ka $2,000.  Me he la e hopuia aku ana o Wile Waila, ma ke ano he kokua oia, mamuli o ke ano like ole o kana mau olelo ike.

 

Ma ka halawai ana o ka Ligi Kinipopo i ke awakea Poaono nei, ua aeia ka haalele ana o ka hui Mahina-Kihikihi, mamuli o ka nuha ana no ko Kamehameha hoole e hoopau i kela paani i kipeia ai.

 

Oki Loa ia mai ka Ekalesia aku

 

No kahi wa loihi i hala ae i i hookolokoloia ai o L. D. Keliipio e ka Aha Luna o ka Ekalesia o Kaumakapili, a i ka Poaono nei iho la i hooholoia ai e oki loa ana iaia mai ia Ekalesia aku.  Ua kapae mua ia no, aka, ua hoopii oia i ka Ahahui Mokupuni, ma ka halawai ana ilalo o Ewa iloko o Aper@la i hala, a na ia Ahahui hoi i hoihoi hou mai i ka Aha Luna maluna ae, a loaa ai kela oki loa ia o ia hoahanau e like me ia maluna ae.  Ua loheia e hoohalahala hou aku ana o ua o Keliipio i kekahi Aha okoa aku.

 

Na Hua Pea a Kolekole

 

Ua hoea ae o S.B. Dole imua o ka Aha Apana i kakahiaka Poakahi i hala ma ke ano he hoike hoopii, e kue ana ia Pua kela, no ka lawe ana he 54 mau hua pea mai ko Kole aina ma uka o Pauoa.  I ka Poakahi aku mamua, la 16 nei, ua hoea aku ua o Puakela a koi aku i na Pake elua e hana a e malama ana ia luna o ka aina ua makemake ka haku aina i 54 mau pea.  Ua koi mai nae hoi na Pake e kakau aku oia i kekahi palapala no ia mea.  Loaa na pea iaia, lawe mai a hooliloia i kekahi Pake halekuai ma alanui @ @ nei.  Ua hoike aku he ekolu mau Pake, a hoopaiia ke kolohe no hookahi malama hana oolea ma Kawa.

 

Ua opa pu ia kekahi waapa o ka uwapo hoehoe aenei e ka waapamahu o ke Kamepiona i ka Poalima nei.  Na na poe kamana ana no o ia moku e hana hou na palapu.

 

Poaono, la 21 nei, i hopuia  ai o Keoni Hapa no ka powa ana i kekahi Pake @lalo o Kahauiki aenei.  Poalima aku i loaa ai ua Pake la e ohi ana i kekahi mau mea o luna o ia aina, a oiai hoi, oia ka luna malama, ua kipakuia aku ka Pake e ia.  Ua olelo nae ka Pake ua laweia aku he mau dala lehulehu mai ia ia aku.  I ka P@aha iho la oia i hookolokoloia ai a ua waihoia aku kona hihia no keia kau kiure ae.

 

Ma ka Alameda mai uei i hoihoiia mai ai ke kino kupapau o Kale Tuna, ke kane a Mele Kuke.  I Nu Kilani i make mai nei i ka la 11 nei, mamuli o kekahi mai anu i loaa iaia i ka holo ana laila mai Kikane mai.  No kona ake e kanuia maanei oia keia i hoea mai la, a nalo i ka hora 5 o ka auwina la Poaha nei iloko o ka ilina mikanel@ ma Kawaiahao, me ka ohana o ka wahine.  Mai kahi noho mai o J. B. Akekona ka hoolewaia ana mai.  Aole ka wahine i hiki mai, ua noho aku la uo i hope.