Ka Makaainana, Volume II, Number 5, 30 July 1894 — Page 7

Page PDF (901.34 KB)

This text was transcribed by:  Betty Yang Green
This work is dedicated to:  Awaiaulu

HONOLULU , OAHU POAKAHI, IULAI 30, 1894

 

Ka Makaainana.

 

nia ke manao la e lawe ae ia Samoa uluaoa.  E hiki aku ana ilaila he eha e elima paha mau mokukaua Geremania iloko o lulai a o Augate ae paba no ka lawe a hoohui ana aku ia mau paemoku malalo o ia hae, a ua manaoia ua haalele aku o Eneiani i kana koi no laila a ua ae oia e lawe i na mokupuni e ae, make ano kuapo, e paa la malalo o ka Geremania hoomalu ana i keia wa.  Aohe i ano hoihoi loa ia keia lono ma Samoa, no ka mea, aia ia Enelani ka manaolana nui o ia aina.

Mau Hoonaueue Olai Nui ia Tureke.

            Elua mau olai i hoonaueue ae ia Konakinopela i ka la 11 nei.  Lehulehu na kauhale i hoopoe noia, a he mau haneri na make a me na poino, aole nae i maopopo pono loa.  Aole malaila wale, aka, ua palahalaha loa aku ke olai ma o a maanei, me ka nui o na kauhale i hiolo a lehulehu no hoi na make a me na eha.  Ua nalo loa ka pupupu kauhale o Adabaza, a ma ka mokupuni o Halaki, ua pau na kauhale i ka poino.  Ua hiolo kekahi hapa o ka halekula ao kaua moana, a eono poe i make.  He kahuuapule ka i make iloko o ke lakou heiau mamuli o ka haule ana iho o ka hale maluna ona.

            No Konakinopela mai kekahi palapala o ka la 13 nei e olelo ana.  U alai malie ke kulanakauhale e like me kea no mau.  Nui a palahalaha loa kahi i hoopoinoia.  Ua oi loa aku na poino mamua ae o na lono mua i kinohi.  O Ialova ma ke Kaikuono o Isimida, ua aneane e pau loa i ka hoopoinoia.  Ma Setamabula, ua hole pololei aku ka poino mai ka luakini o Suletana Ameda a Edane Kapono, he elua mile.  Nui ka poino ma ia ala, a lehulehu na ola i make.  Ma ka pupupu kauhale o Sana Setepano, ua emi koke aku ke kai no 200 iwilei, alaila, pii emoole hou mai, e kiola ino ana hoi i na waapa maluna aku o na awapae, a me ka hana i na poino nui.  Ua hoike pili oihana ia ae he 100 na poe i make.  O ka heluna oiaio nae, ua manaoia aia aku no iluna.  Hoea mau aku no na palapala e hoike ana no ka nui o na poino ma na wahi lehulehu, mai ka waiwai a na ola, ma ka okana o Aderianopole; ma Moodana a me Isimida, Asia Uuku; a ma na kulanakauhale ma kela a me keia aoao o ke Dadenele.  Aohe i maopopo loa ka nui o na poe ola i make maloko o keia kulanakauhale (Konakinopela).

Na Hunahuna Laulaha.

            Ua kakooia ko Dupue Aha Kuhina e ka Ahaolelo o Farani, ma o kekahi koho hilinai ole, e 369 kue ia 80.

            Ua hooholo ke Italia Ahaolelo i na kanawai oolea loa e kue ana i na poe anakisa.

            Ke ano emi mai la ka mai ahulau ma Honokaona, a ke emi mai la no hoi ke kolera ma Rusia.

            Ma Kikako, i ka la 13 nei, i liia ai o P. E. J. Penikalaka, ka limakoko nana i lawe ke ola o Meia Harisona.

            Aia ke noiiia mai la ma Amerika Huipuia ka hookomo malu ia aku o na Pake ilaila mai Kanada aku.

            E paakiki aku ana ke Aupuni o Farani e hooholoia kana mau kumuhana e kue ana i na poe anakisa mamua ae o ka pau ana o ke kau noho o ia Aha.

            Aia no na poe eli lanahu ke hoomau hou la i ka lakou olo hani ana ma Penesilivania, Idaho a me kahi mau mokuaina e ae.

            Ua ae o lapana i ko Beritania Nui noi uwao ma ka paio pili aupuni i ulu ae mamuli o ke ala kipi ma Korea, a ua manaoia e hana like mai ana o Kina pela.

            Ua wanana ae kekahi nupepa pili lealea e Ladana e eo ana ko Okefoda poep i ko Iale, ma ka ulele hookuku mawaena o na haumana o ia mau kulanui, e hanaia ana ma ka la 16 ihe nei.

            Ua hoikeia ae aia na poe anakisa o Farani ke ohumuhumu la e hoopahu i ka Manawa hookahi ia Parisa, ma ka halenoho o ka Peresidena, ke Keena Senate, ke Keena Elele a me ka Hale Hookolokolo.

            Ma Mokupuni Kulina (Corn), ua hoouka kaua pun a poe Beritania e noho la malaila me na pualikea Nicaragua a ua hoauheeia lakou.  Mahope ihe ua lanakila ae na poe Nicaragua, a ua kukalaia ae hoi ke kanawai kea.

            Ua hookohuia aku o Komodoa Kikelani (Kirkland) no ke kahua o Asia, iaia ka hoomalu ana malalo o ke kulana Hope-Adimerala, e pani ana hoi ia Adimerala Sekerete.  E haalele aku ana oia ia Kapalakiko maluna o ke Galika i Augate 7 ae.

            Ua hoohiki pili oihana ia o Haku Rusela o Kilovene, o Sa Kale Rusela mamua, i Lunakanawai Kiekie no Enelani.  He loio kaulana oia, o na hihia hewa nae hoi kona oi loa, a oia hoi ka mua o ka hoomana Katolika Roma i loaa ae ia kulana no kekahi mau makahiki loihi i bala ae.

            Ua hoauheeia ka Vigilani, ko Amerika Huipuia moku heihei oi loa, e ka Beritania, ko ke Kama’lii o Wale moku heihei, i ka la 12 nei, ma ke kahua heihei o Kalaide, Sekotia, he 50 mile k a loa, no ka makana o $2,875.  He mau minute lehulehu ka oi, a o ka eono iho la hoi ia o ke eo ana.

            He aha komisina ka i hookohuia e ko Kanada Ahaolelo i ka makahiki i hala no ka hele ana e noii a e hoomaopopo i ka ninou pili i ka hookapu waiona, a he $120,000 na lilo.  Ua hele ia aha mai kahi wahi aku a kahi wahi aku me ka lawe ana hoi i na olelo me ka lawe ana loaa ana.

            He haunaele kipi hou ka i ulu ae ma Bulufila.  Ua ano palaleha na luna Aupuni o Nicaragua i hoonehoia aku ai ilaila a ua ala ae na poe o ka Aina Makika a hoohiolo ana i ko lakou mana.  Ua hooleleia aku na koa malina a me na luina o kekahi mokukaua Amerika no ka hoopakele ana i na poe Amerika.

            Ma ka la 10 nei i pau ai ka hana a ka Ahakuka Panalaau.  He olelo hooholo ka i hooholoia e apono ana i ke Aupuni o Kanada ma ke kokua hiwahiwa ana i na mokumahu e holo pololei nei i Auseteralia a no ke kokua dala nui i manaoia no kekahi hui hooholo mokumahu holo loa ma ka Atelanika, e lawe ana hoi i na eke leta a me na ohua.

            Ma na lono o Korea mai, ua oleloia ma ka ahakukakuka mai nei o na lona o na aupuni e, i ka la 12 nei, ua ae aku ke Kuhina Iapana i ka manao e hooliloia na awa kumoku o Korea i mau wahi kuikawa, ma ke awa wale no nae o Semeulupo (Chemulpo), a ua hookoe hoi i kana pane no na awa e ae aia a lohe mai oia mai kona Aupuni mai.  Ke mau la no ke Iapana hoole e hookaawaleia aku kona mau pualikoa.

 

Hoike Make e Iune.

            I ka malama i hala, ua hiki ka nui o na make o Honolulu nei i ka heluna o 36, oia hoi, he 22 kane me 14 wahine, i maheleheleia iwaena o na lahui like ole, penei: Hawaii 19, Pake 8, Pukiki 1, Iapana 3, Amerika 2, Beritania 1, a he 2 o na lahui e ae.  Malalo o 1 makahiki he 4, malalo o 5 he 2, malalo o 10 he 0, malalo o 20 he 0, malalo o 30 he 4, malalo o 40 he 6, malalo o 50 he 7, malalo o 60 he 3, malalo o 70 he 6, a he 4 maluna aku.  Iwaena hoi o keia huina make nui, he 8 poe i lawelawe lapaau ole ia e kekahi kauka la paau.  Peneia iho ka hoakaka no ia malama hookahi iloko o elima makahiki: 1890, 49; 1891, 76; 1892, 45; 1893, 68; a I 1894 iho la he 36.

            He 3 1/3 keneta o ka paona, oia ke kumukuai hope loa mai nei o ke kopaa ma Amerika Huipuia i ka la 13 nei.

 

Moku Beritania Popilikia.

            Ua hoea mai iwaho o ka Nuku o Mamala i ka La Pule, la 22 nei, ka moku Beritania Shandon (Sanedona), me ka welo o ka hae nopilikia, a ua mo-ku no iwaho.  Aole i hakalia iho, ua holo aku ka Eleu, a ua ukaliia aku maho pe koke iho e kekahi waapama hu mai ke Kamepiona.  I ke kokoke ana aku ua hoomaopo poia mai ua popilikia na kanaka nele a ka ai ole, a ua hiki ole hoi ke pii nui iluna e pu-a ai i na pea, a ua hoike mai hoi ke kapena (Harisi) no ka nele ai ke kumu o ke kipa ana mai ia nei.  Mai Calacuta, Inia, mai ka moku, o ka haalele ana aku i Maraki 12, he 132 la a hoea mai la me na ukana huikau no Kapalakiko, a i ulolohi hoi mamuli o ka lauwili mau o ka makani Elua piha waapa lake mea ai i loaa aku mai ke Kamepiona, e hiki ai ke lawa he 25 kanaka no 30 la, a hala aku la oia no Kapalakiko i ka hora 2 P. M. o ka Poakahi ae.

 

            Ka Luna Auhau o Hana, Maui.

            Ma ka la 29 o Iune iho la, ua hopu hou ia o J. P. Sylva, Luna Auhau o Hana no ka aihue i ka waiwai o ka lehulehu i haawiia iaia e malama.  Wi ka niho o ke kolohe.  Iloko o ka mokupuni o Maui, oia ka helu ekahi ma ka olelo ino i ka Moiwahine a me na poe aloha aina, a me ka olelo iho e li i ke Alii a me na poe mahope ona.  Na ia nei no i hookikina na makai o Hana e kakaunioa, a ina aole a kakauinoa e pekuia no na elemu o lakou, eia nae hoi, aole he peku aku i ke kapena makai ina ua wali mai kahi ihu ona, a kaia iho la no nae iaia.  A lolo A oiai ua hoihoiia aku nei i Honolulu kona hihia e hookolokolo ai, hamareia mai i ike iho ia i kana mea i kolohe ai.

            I kela mau pule aku nei, ua nui na poe i hoopiiia mamuli e na hana kolohe a keia wahi Luna Auhau.  Ua hookuuia kekahi poe a ua auhau papalua ia, kekahi poe, o na Pake ka hapanui.  He nui na hana apu ka a keia Luna Auhau, ina he hookahi aina he nui nae ka ohana, e pau ana ia poe i ka auhauia.  O keia iho la na wahi mea hou o keia au o na Pi Gi aihue aina.  Na lakou no lakou e pepehi iho a o ka helelei wale iho koe.                        MONE TIKERO.

            Koolau, Maui, Iulai 19, 1894.

 

            He mokukaua Farani ke ku mai ana i Augate 4 we paha.

            He maikai okoa no ka hoi ka pohaku Hawaii la i Eia ke hana paepae a ke halii alahele aoao ia nei ma kekahi mau wahi o ke kulanakauhale nei.  E ole ia, loaa ia oihana hou, a malele ole aku ked ala iwaho i ne pohaku o Kina, eia nae, o na Pukiki na poe na lakou e kalakalai nei He ku maoli ne i ka nani.