Ka Makaainana, Volume II, Number 7, 13 August 1894 — Page 6

Page PDF (845.81 KB)

This text was transcribed by:  Charles Langlas
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Makaainana.

Honolulu, Oahu, Poakahi, Augate 13, 1894

 

Na Aina Mamao.

 

Na Lono Huikau mai na Wahi Like Ole mai o ke Ao nei.

 

Ulele Kaua iIo paha Iapana me Kina

 

            Mai Nagasaki, Iapana, ka lono i loaa aku me Sanahai, Kina, i Iulai 24, ua lele kaua aku kekahi mahele o ua paualikoa Korea, mamuli o ka hookikina ana a kekaih poe Pake, a kue aku i kahi hoolulu o na pualikoa Iapana a ua hoauheeia mai. He lono telegarapa ae hoi kekahi e olelo ana ua ulele ae he mau mokukaua no Iapana a me Kina, a ua ho ʻ opiholoia ko Kina moku.

            He palapala ka i loaa aku i Ladana, i Iulai 24, mai Semeuiupo, Korea, e olelo ana ua unuhi aku ke Aupuni o Korea, mamuli hoi o ke koi hookina loa a na Pake e noho ana malaila, i kana i olelo ai ia Iapana no kona hoololi ae i kona ano a me ke kulana o ka lawelawe ana i na hana, ma lala o kekahi kuikahi mawaena o laua. Ano eena loa na koa kiai o ka halealii i na pualikoa Iapana a ua hopohopo loa ia no ka ulele ae i na manawa a pau. Aohe nae hoi he mau lono no ke kaua a me ka panikuia o na awa o Korea i loaa aku i ke keena oihana Iapana ma laila a ua hilinai ole ia ka lono. Eia nae, ia la no (Iulai 24) i loaa ae ai  ka lono i ke Kuhina Iapana: "Ua lele kaua kumu ole na pualikoa Korea i na pualikoa Iapana i hoonohoia ma Seoula a ua panaiia aku no hoi ke kiki pu ana e na pualikoa." Ua manaoio nae hoi ke Kuhina aole kela ki pu a na pualikoa Korea i hanaia mamuli o ka hoomanaia mai e ke Aupuni.

 

nKe Kumu Paee mawaena o Laua.

 

            O ke kumu i ulu mai ai o keia paee ma na hana pili ia Korea, a me na hopea e hoea mai ana e paonioni ai mawaena o Kina a me Iapana, mamuli no ia o ka Kina e koi nei he kauwa pilipe wale no o Korea malalo ona. No 200 makahiki a oi o keia hana ana a Kina pela, a iloko o ia manawa ua kikoo aku oia i ko Korea haaw i aku i kekahi uku makahiki mau iaia. He mau launa kuikahi hoi ko Iapana me Korea no 20 makahiki a oi, a iloko o ia manawa ua launa a ua manao mau aku oia iaia me ke ano he Aupuni kuokoa, a pela no hoi ia e manao la i keia wa, a pela no hoi me ko Amerika Huipuia mau launa ana a me na mana e  ae. Ua hooia a hoomaopopo loa ia keia koi a Kina i kona kuleana poo maluna ae o Korea malalo o ekolu ano: O ka mua, mamua o ka pili ana ae o ka Moi o Korea maluna o ka nohoalili, e loaa mua iaia ka ae ana mai o ka Emeperoa o Kina; elua, ua kauohaia ko Korea poe e malamaia  ka papa  kuhikuhi helu malama a me makahiki e like me ko Kina; a o ke  kolu hoi, ua kauia he auhau makahiki mau o 100 a-pa lole silika ulaula, 100 a-pa lole silika keokeo, 200 a-pa lole lilina a me kekahi mau mea liilii e  ae.

            I ka ulu ana o kekahi kipi kuloko malaila, ua kahea aku o Korea ia Kina e kokua mai iaia. Ua hoouna ae o Kina i na pualikoa maluna o ewalu moku hali ohua a hooleleia ma Gasona. Oiai hoi, ua oi aku mamua o 10,000 poe Iapana e noho ana ma Korea a he $3,000,000 ka waiwai o kona kukai kalepa ana i ka makahiki, ua hoike ae o Kina no keia hoounaia o na koa, nolaila, ua hoouna pu aku no oia i kekahi mau pualikoa. I ka hooleleia ana aku hoi o na pualikoa Iapana ma Semeulupo, ua kauoha aku o Korea ia Kina e hooki i na lawelawe kaua kue ana aku i ua kipi. Ua hookoia keia kauoha a ma na lono hope loa aia no na pualikoa Pae ma Gasona. Ma ka manao aku paha a  na poe i maopopo ole  i na launa ana o ia mau aina ekolu, he mau hana hookaumaha wale aku no keia a Iapana ia Korea, o ka mea maopopo nae, ua hana o Iapana i ua hana ana i manao ai he mau mea ia no Korea e pono ai.

 

E Komo paha auanei Europa.

 

            Ua oi loa aku ka mahae a ano paweo a mamao o ua launa ana mawaena o Kina a me Iapana, a ua manaoia ua maopoku loa ko laua ulele kaua io ae. Aia hoi o Iapana ke koi paakiki la i ko Korea hoomaemae hou ae i kona mau hooponopono kule ko ana, oiai hoi o Kina e kue aku ana ia mau koi hoopaakiki ana aku a Iapana e like no me ko Iapana ano paakiki, a aohe i akaka ka hopena. Ua kuka loihi ko Beritania Nui Kuhina a ko na Aina E, ma Ladana i Iulai 23, me na kuhina Pake me Kepani, a ua koi ikaika aku oia ia laua i ka waiwai nui o ke akahele a me ka hoomanawanui ma Tokio a ma Pekina, me ka olelo pu aku no ka hopena weliweli e hoea mai ana mamuli o ke kaua. Oiai nae hoi, ua apoia aku no kana mau olelo me na manao mahalo a ku pono hoi ia laua, eia nae, aohe pane e ae i loaa aku iaia mai kekahi a me kahi mai laua. Aia wale no paha ka pau ae kauao na liuliu ana mawaena o ia mau Aupuni a elua a akeakea maoli aku na mana o Europa ma ka hoopakele ana i ko lakou oihana kalepa kuwaho a me ka hoopoinoia hoi o na ola o ko lakou mau makaainana mamuli o ko Iapana kulana e hooweleweli nei ia lakou.

            No kahi wa loihi o Rusia i ku makaleho ai no ka alapoho ana ia Korea, i loaa ai hoi he  awakumoku nona ma ka Hikina, a loaa hoi he wahi hoolulu no kona mau moku i ka wa anu. Oiai hoi o Kina e kaua ana me Iapana, e hao wale aku ana paha o Rusia ia Korea. Mamuli o ia e komo aku ai o Beritania Nui iloko o ia kaua, ma ke kokua ana aku paha ia Kina e pale aku i ko Rusia lawe ae ai Korea. Alaila e konoia no hoi o Farani e hui pu me Rusia, no ka hoopakele ana hoi i kona kulana i loaa ma Kina. Aole no hoi o Iapana e hakaka hookahi, no ka mea, aia no o Geremania ke ku makaukau mau la no ke kokua aku iaia.

 

Ko Laua Kulana Ikaika Kaua.

 

            He 30 ka nui o ko Kina mau aumokukaua, o ka hapanui nae hoi o lakou he liilii a ua hala hoi ke au o ka pono. Eia nae hoi, he  elima mau moku ikaika loa, iloko o na makahiki he 12 i hala ae ka hanaia ana, a he moku laau hoi kekahi i pale hao ia. Ua hoolakoia keia poe moku ae la me na pu Karupa, he 19 hoi me na pu Limaikaika me Karupa, elua moku topido a me na aumoku-pu liilii lehulehu.

            He 32 hoi ka heluna o ko Iapana mau aumokukaua o na ano a pau, a iloko o ia huina he elima mau moku pale hao mai ka 1,500 a i ka 3,700 tona a ua hoolakoia hoi me na pu Karupa, o ke ano mama iho nae i ko na moku Pake. He 14 mau moku nunui kupono a ua lako pono me na pu Karupa a me Canete, ehiku mau moku-pu liilii iho, ekolu moku pale aekai me na pu raifela Farani, he 12 mau moku e ae me kekahi mau mokuao.

            Ma Iapana iho no i hanaia ai he 15 o keia mau moku a he 10 hoi ma Enelani. Eono mau moku ikaika loa, a iwaena o ia poe moku na moku i ku iho nei ianei, oia ka Naniwa a me Takasiho, a no laua hoi ka mea i oleloia e kekahi aliimoku Beritania, ua hiki loa ia laua elua wale no ke hoolilo i mea ole na aumokukaua a pau o Beritania Nui ma na kai o Kina a me Iapana a koe paha hookahi moku, he moku hou loa o ka hoea ana aku nei, oia ka Imiperiuse. A pela pu no hoi me ko Amerika Huipuia mau aumoku me ka hoomanuheu ole iho ia laua. O na Joina ao a lawelawe Pelekane, oia ko na aumokukaua Iapana. Mawaho ae hoi o hookahi haole Pelekane, oia o Kapena John Ingles [Keoni Inigele], o ka Oihana Kaua Moana Alii, ma ke ano oia ke Kumuao Kaua Moana, aia ka lawelaweia ana o na moku a pau malalo o na alii a me na luina Kepani kaokoa loa.

            O keia oi nae o Iapana ia Kina, aole ia i komo aku iloko o ka ikaika aina, a malaila aku hoi ko Kina oi loa. Iloko o ka manawa maluhia he 300,000 ka heluna o ko Kina mau pualikoa i ko Iapana 73,000, aka, i ka wa hoi o ka liuliu kaua he 1,000,000 ko Kina ikaika i ko Iapana 700,000 me 20,000 poe makai.

 

Lele Hoomalu Elua Mana Nui.

 

            Ua lawelawe inoino ia ke Kanikela Pelekane ma Seoula e na koa Iapanae, a mamuli hoi o ia ua hooleleia aku na koa maliua Pelekane me Maleka, i Iulai 21, no ka hoopakele ana i ko laua mau kahua oihana pakahi iho. Aia a ane kupilikii loa mai ke kulana, ae o Korea i ka Iapana koi no na hooponopono i manaoia. Ua kauoha o Kina aole loa e aeia na mokukaua Iapana e komo i kona mau awa kuikahi. A ma ko Iapana aoao aku hoi ma ka pane ana aku i kela kauoha, e kakoo no oia i kona kuleana e komo ia mau awa i na manawa a pau ana e makemake ai. Hele i ka eena ano kaua loa ke kulana o na makaainana. Ua lonoia ae he 15,000 ka nui o na koa o Kina e ku la me ka makaukau no ka hele awiwi aku no Korea.

 

He Komisina Noii Olohani.

 

Iulai 25 o Paresidena Kalivilan i hookohu ai i kekahi Komisina o ekolu lala no ka hooponopono ana i ke panikuia o na alahao a me ka olohani ana hoi o na paahana, e like me kana i hooia mua ai i ka la 12 aku i kekahi poe elele o na Naita Paahana. O ua mau komisina la (he elua no ana i hookohu aku), oia o John D. Kernan [Kenana] o Nui Ioka a me Nicholas E. Worthington [Wotinetona] o Peoria, Ilinoi, e hui a e hana pu laua me Komisina Paahana Carrol D. Wright [Laika] ma ka noii a hoomaopopo ana aku i na kumu a me ka hooponopono ana hoi i na mea e pono ai o kela olohani i oili mua ae ma Kikako.

            He loio o Kenana, a ua maopopo hoi ma na ninau a pau i pili i na poe paahana. Ua hookohuia aku oia mamuli o  kona makaukau loa ma ia kumuhana