Ka Makaainana, Volume II, Number 7, 13 August 1894 — Page 8

Page PDF (913.26 KB)

This text was transcribed by:  Rochelle Arquette
This work is dedicated to:  Sarah Kakalina Hulama Llanes (grandmother)

Ka Makaainana.

 

HONOLULU , OAHU, POAKAHI, AUGATE 13, 1894

 

[Koena Mai ka aoao i mai],

 

Waho ae hoi o ke Aupuni Kumukanawai i hookahulihiaia ai elike me ia i olelo mua ia aenei, - koe wale no aia a hoike mai ia Aupuni i kona kuleana e ku ai ma o ka makemake la o ka lahuikanaka o Hawaii, i hoikeia hoi ma kekahi koho baiota ana a ua loaa-hoi ma ia he wa kupono no ka lahui holookoa, me ka hoopilikia ole ia me ka ika ika a me ke keakea ole ia hoi mamuli o ka makau a apuhi paha, e hoopaa i ko lakou mau makemake ma ke koho ana i ke ano o ka hooponopono Aupuni a lakou e ae ai e noho aku malalo.”

 

Poino Hou no ka Miowera.

No Karisiania, Norewai, mai ka lono o lulai 31 nei ua ili ka mokumahu Miowera ma kahi kokokeo Asakenezolo, ma ka aekai o Norewai.  Ua hooleleia na ohua ma kekahi mokupuni kanaka ole.  I lulai 9 oia i haalele aku ai ia Epelani.  Ua kukonukonu loa ka poino.

 

Make Emoole Loa.

Oiai hoi o Waiola e haiolelo ana makai o Ulakoheo i ka auwina la Poaono nei, e like no me ka maa mau iaia ma na auwina la Poaono a pau no ka pono o kona hoomana, ua loaa oia i ke kauhola a hehee ana a waiho i ka honua.  Ua lele aku na lima kokua, na lomilomi iho a pela aku, eia nae, ua hala ka wa pono, ua lawe aku, ia ka make i kana, o ke aho hope loa o ke kanaka.  Mai laila ae i maneleia ae ai kona kino make no ka Halewai, a mai laila a kauhale, ma kahi noho o Ipuhao Kalua, ma Peleula.  He kanaka oia i aoo a he hoahanau hoi no ka hoomana Katolika Roma, a i ka auwina la o nehinei i hoolewaia ai a nalo ma Koula, malalo o na lawelawe haipule ana a ka Rev. Makua Valentine.

 

Pau Loa o Mekia Wudehausi .

Poalua i hala iho la i hle aku ai o Mekia J. H. Wudehausi, Kuhina Noho Beritania, e haawi i kona aloha pili oihana i kona mau hoa’loha maanei, oiai, o ka la iho la ia i pau ai o kona lawelawe a i ka hana a kona Alii.  I ka Poakolu mai’i lawelawe ae ai ke Komisina hou i ka hana, a mamuli hoi o ia ua hoohaule hou ia iho a ke kulana o ka oihana maanei mai ke kulana Kuhina ai ke kulana Komisina mua no. O ko Mekia Wudehausi hookiekieia ana, he hoike ia no kona hilinaiia e kona Alii mamuli o kaua mau lawelawe loihiana i ka hana, a he mahalo pilikino hoi ia iaia.  Akahi ae la no a hooia loa ia keia mea i ka hoohaule hou ia ana iho o ka oihana maanei a ke kulana mua.

 

Kela Hihia Oki Wahine

Ua ku ae kela haole i hoeha ai i kana wahine me ka pahi i ka la 4 nei imua o ka Aha Apana i kakahiaka Poalua i hala iho la.  Na Emalia Kaihumoa, ka wahine Hawaii i ulu mai ai keia mau hana, i kii aku ia V. V. Akepoka i loio pale no ua haole la, aka, i ke ku ana imua o ka

Aha a noi o Akepoka e hoopaneeia ka hihia no kona makaukau ole, ua hoopauia mai oia a lawelawe okoa aku la no ua haole nei i koaa hihia.  Ua hoakaka mai ke kahu o ka Aha aole keia he hookolokolo iaia, aka, he oieniele wale no no ka waiho aku i ka Aha luna ae, ke lawa hoi na olelo ike.  Aole oia i ae i kona hewa, a hoomakaia ka ninaninau ana i na hoike.  Aole no noi oia i hoole iki i na olelo ike i hoikeia aku, a ua olelo aku no hoi oia aole oia i lilo i ka ulaia mamuli o ua Emalia nei, aka, mamuli o ke gini o ka Bulugete.  Ua waihoia aku kona hihia no ka hookolokoloia imua o ke kiure ma ka Aha Kaapuni.  Oiai hoi, iaia imua o ka Aha a mahope iho hoi o kana mau olelo, ua hele aku oia a haawi i kona lima i kana wahine, aole nae i lalauia mai, a lawe okoa ia oia e ka makai.  Me he la ua mihi oia, no ka mea, ua hiolo iho na kulu wai maka nunui.  Iaia nae hoi a komo i kona keena paa, ua noi ae oia no ona mea kakau a ua palapala aku oia i ka wahine no ona wahi lole nona, eia nae, aole i loaa mai, no ka mea, ua komo e aku ka ke Aupuni akeakea he mea pono i ka wahine e hoomaopopo ole aku i ke kane.  Ke pii mau ae nei no ka oluolu o ua wahine la, ua noho nae oia he mau la mahope mai o kona eha ana me ke komo ai ole.

 

KELA A ME KEIA.

Poaono ae e huli hoi aku ai ka Auseteralia no Kapalakiko.

Eia ke olelo hele ia nei aohe ka he lawe o na koa i ka hoohiki.  No keaha mai hoi keia? 

Ua kipa ike aku o Mekia J. H. Wudehausi ia luna o ke Kamepiona mamua iho o ke awakea o ka Poaha iho la.

Ma ka Mikahala mai o nehinei i loheia mai ai ua ili ka mokumahu Kimo Maki ma ke awa o Kapaa i ka Poaono nei.

Ua kipa ike aku ke Komisina Beritania hou ma ke Keena Waiwai a me ke keena o ke Kanikela Nui o Amerika Huipuia, i kakahiaka Poalima iho la.

Ua kipa ike aku o Komisina Hawe o Beritania Nui ia Kubina Haki o kona Aina E i ke awakea Poalua i hala iho la.  Aole oia i hele aku e ike ia Peresidena Kole.

Imua o ka Aha Apana i ka Poaha iho la i kauohaia ai o D. Baiaunu e haawi i @ o $100 e malama oia i ka maluhia i kona kaikoeke.  W. C. Kini, no hookahi makahiki.

Iluna o ke Kamepiona no kekahi manawa o kakahiaka Poaha iho la a Senoa Canavaro, ko Potugala luna kiekie @ @, a me Kanikela-Kenerala Mila, o Amerika Hoipuia.

Pakele ka Piladelepia mai ili i ka hoopuka ana i kakahiaka o nehinei no ka holo loa no Kapalakiko, na hee no hoi a kokoke loa i kekahi o na poe ulaula o waho, a i kuemi hope i pakele ai. 

Ua eha mahunehune ae kekahi koa ma ka a i i ka Poakolu iho la, @ o ke pahu @ ae o kekahi poka, oia no kahi haole i walawala ai i ka pali o Kalalau i ka hoaoia ana ai e kii ia Koolau.

Pa kikiao ka makani i no poelua i hala ae a me nehinei iho la.  Haule wahi kulu ua hoi i ka po nei me keia kakahiaka, he mea hoomau lepo wale no.

Kakahiaka Poakolu iho la, ma ka Hotele Hawaii, i panai aku ai o Adimarala Waka a me na ukali a me ke kapena pu o ka Piladelepia i ke kipa ike ana aku a ke Komisina Beritania hou.  Kapena Hawe.

            Poalima nei ua holo aku ke Komisina Beritania hou iluna o ke Kamepiona, a mai laila ae a luna o ka Piladelepia a huli hoi mai no uka nei me Adimerala Waka.  He wahi hana paha?  Aohe nae pu aloha i kani ae nona.

            Poalua i hala iho la, imua o ka Aha Kaapuni, i hoopau wale ia ai ka hoopii laibila ia E. Nore, lunahooponopono o ka Holomua namu.  Ua koe no nae hoi ka ke Aupuni hoopii iaia no na olelo @ hoohaunaele.

            Ua @ aku o Peresidena Kalivalana i ka inoa o Ellis Mills [Elisi Mila] o Viriginia i Kakauolelo no ke Keena Kuhina a i Kanikela Kenerala ma Honolulu nei.  O keia mea, oia no ke Kanikela Nui e noho nei maanei i keia wa.

            He elua kiu o ka po a he hookahi o ke ao e kiai mau nei ia Wasinetona Pa i keia wa.  Heaha la keia a lakou e kiai nei?  Ahu no hoi ka pala i keia poe kolea @ piha haakei.  E kiai nui no ia lakou iho, oia ka oi loa aku o ka pono.

            Ua lawe mai ka Auseteralia i ka Poaono iho la he 27 ohua o ka papa ekahi a me 35 ohua o ka papa elua.  A he 60 poe Pukiki i paa malalo o na aelike paahana i hoopaaia maloko o ka @ puhipaka a hiki i ka wa e laweia ai lakou no na mahiko. 

            Hora 2:30 o ka auwina la Poaono nei i malamaia ai mawaho o Kapiolani Paka ka heihei o na kaa hehihehi wawae.  Elima heihei i eo ia H. Giles, elua ia Norman Halstead, hookahi ia Kama’lii Kalanianaole a hookahi ia Goro Nacayama.  Lehulehu no na poe makikai.

            Ua pau i ke ahi ma ka hora 8 o ka po o ka la 31 o Iulai ka halekuai nui o @ Ma e ku nei ma Mahukona, a me ua hale e pili pu mai ana.  He uuku loa na wahi ukana i hemo, na ke ahi ka hapanui.  Iloko o eha hui ke panihakahakaia ana no $10,500 ae hana koke hou ia aku ana ua hale hou.

            Ua hoohuiia ma ka mare, i ke ahiahi @ iho la ma ka Luakini Katolika @, o John Kapamawaho Prendergast ia Helen Wright kaikawahine a Uilama @, i make, i noho luna nui @ ai no ka Halemai Papule Pau ka mare ana, he aha hoolaulea ko ko laua home o keia mua aku mauka o Kapalama-uka, imua o ka ohana a me kekahi @ @.

            I kahi o keia mau la iho la i hoopauia ai o @ Ku mai ka Ohana Makai aku  no kekahi mau hana pono ole oiai oia e hana ana.  Ua lono wale ia ua komo aku oia i kekahi halekuai Pake a @ aku la i ka ona.  Ahiahi Poalua i hala iho la, ua kui palu ia e ia ka ihu a me na @ o Pita Kuini, ma kalu ko koke i ka Nekina, a ua hele @ hoi ka haole a kohu kanaka ole i ka hele a uli, upehupehu a paholehole.

            I uka nei he ekolu mau mahele o ko ka Piladelepia poe kanaka i kakahiaka Poalua i hala iho la kahi i hoomaamaa paikau ai, malalo o na alakai apa a na poe puhi o le.  E ole nae lakou, loaa ka hana o ka hale makeke hou e ku nei ma Ainahou, makai aku o Huehue.  Aole no lakou i loihi loa a hoi no.

            Ua hoikeia mai ia makou ua aneane e piha ka 800 o na poe i hoohikila, a he 130 a oi na Hawaii.  Poakolu iho e hele kaapuni aku ai ka Papa Hoopaa Inoa no ka hoohiki ana i na poe makemake o na apana e ae o keia mokupuni, a ma Honouliuli ana ka ka mua a hoi mai a ka Hale Hookolokolo o Ewa. 

            Ua kauohaia mai o W. P. Boide, Hope Kanikela Nui o Amerika Huipuia, e hoike aku iaia iho ma Melebona, Auseteralia.  Nolaila, e haalele mai ana oia a me kana wahine i keia mau kaiaulu, ka home hoi o kana wahine.  E kiekie ae ana paha ia kulana mamua o keia maanei.

            He halawai ko ka Hui Waapa Healani i ka po Poakolu iho la ma ka Hotele Hawaii, a @ okomo hou ia ae he 44 poe moa hou me ka uku ole i ka uku komo.  E halawai hou ana no i keia Poakolu iho no ke koho ana i na luna.  Me he la e pau ana kekahi poe kahiko i ka haalele, no ka hookomoia aku o na @ a na lapuwale.

            Poakolu i hala iho la i hooliloia ai na laau, na mea hana, na lako mea ai, na mea inu, a pela aku, a ke Kauka Palani i make ma ke kuai kudala akea, ma ke kauoha hoi a na luna @ kauoha o kona waiwai.  Nui a lehulehu na poe i niki ae ma ko Leve hale kudala, a iloko o ia lehulehu na kauka kamaaina a me kekahi poe malihini.

            Ma ka home noho o Mr. a me Mrs. Maunaloa Kaneai, ma Kalihiuka, a ma ka Poaono iho nei Augate 4, 1894, a ma na hora o ka aluna liula, ua wehe ae la laua he papaaina hoomanao la hanau no ka piha pono ana o ua makahiki he 13 o ka laua kaikamahine aloha, Miss Ana K. Maunaloa, a ua hele no hoi a @ i na onoono a loko lilo; ua ai, ua inu a ua @ me ka maluhia.  E ola ke kama.

            Oiai kekahi o na kaa alahao e iho mai ana ma alanui Nuuanu i ka auwina la Poaha iho la, ua ano piena ae na hoki a ua hiki ole hoi ke hoopaa iho ia mua @ o ka haki ana o ka mea hoopaa.  Ua hookuu ke kahukaa i na hoki e holo pela a ke ala kikee e komo ai i alanui Kula, na palahuli aku ke kaa a haule ikoko o ka auwai ma ke kihi Hookahi hoki i eha a palekana hoi ke kahukaa.  Aohe ohua e luna ia wa.

            Ahiahi Poakahi i hala, hora 5:30 paha, i loaa aku ai o Pita @, haole @ puna, e moe ana mauka iho o ka luakini e Kawaiahae, e kahe ana ke koko mai kekahi mau eha lehulehu ma kona heleheleua.  Maluna o kekahi kaapio i laweia aku ai oia no ka Halewai, a ilaila i ikeia mai ai na hele oia a ona loa.  He palapala hookaa no $127 ka i loaa aku ma kona kino no @ lawe ana iho nei i ka @ gala” no ka ona mau.  Poakolu mai @, paa hou ana no oia i ka @.