Ka Makaainana, Volume II, Number 8, 20 August 1894 — Page 4

Page PDF (847.32 KB)

This text was transcribed by:  William Toyozaki
This work is dedicated to:  Paul Toyozaki

Ka Makaainana.

@ Nupepa Oili Pule

 

W. H. Kapu,

Luna Nui a Lunahooponopono

F. J. Testa (Hoke),

Puuku

 

Poakahi, Augate 20 1894

 

            “@ a hu@i mai Kilauea, @laila, ola hou ka aina,” wahi a kekahi @apa@ea kamaaina o ka@ @, a me he la, pela io aku ana no palia, ke loli ole ae hoi na loina o ke au o ka manawa e @ nei.

            Nui ka pioloke ma ka aoao o @a nupepa namu e kakoo nei i k@ Aupuni no ka huakai a na Elele o ka lahai i holo aku nei @ Wasin@ton.  Ia lakou nei ka p@loke, eia @ae, aohe o lakou wa@akou ae no ke kumu o @ lakou Kuhina i Wasinetona e noho loa nei ianei a ohi no @ae hoi i kona uku nui a pokeokeo.

            O na lono nupepa i loaa mai no na Elele Ali@, ua h@oholo ka @ aole loa e hoike i ke ano o ka lakou huakai i Wasinetona a ua paa loa hoi ko lakkou ma@ waha i na poe kakau nupepa.  M@ Kikako nae hoi, i ko Mr. Wilimana ninauia ana aku ina paha e hele ana lakou no ka hoihoi hou ia ae o ka Moi, @ imo wale aku no oia, a o ka pau ae la @ ia aehe pua leo hou aku.

            U@ lilo kela palapala hoohalahala hope loa a ke Aliiaimoku, a makou hoi i hoike pau aku ai ma ka helu i hala, i mea no na poe pakaha a aihemu wale e kunaua ai, no ka noeau maopopo loa no o ka hakuia ana o ia palapala.  O ka pane ano pahenehene wale ae no ka ko lakou mau wahaolelo, eia nae@ he mea ole loa ia, no ka mea, na ia palapala no, me ka hiki ole loa ia lakou ke hoole ae, @ kue a i akeakea oiaio loa aku i ka ike piha ia mai o ko lakou Aupuni Repubalika mawaho ae o kela ike hapa mua ia ana no i kinohi.  No ko lakou hoea aku hoi i hoikeana, aole loa lakou e ike iki ia mai ana a pau e no i ka helelei.

            MALALO iho e ike a e heluhelu ai oa makamaka i na olelo ano kohu wanaua i hoopukaia e Aberahama Linekona, ma kana baiolelo hookumu iaia i lilo ae ai i Peresidena uo Amerika Huipuia, peneia:

            “O kekahi hapanui i paaia ma ke kaohi ana mamuli o na akeakea a me na kaupalena kumukanawai ana, a e loli maalahi mau ana hoi e like la me na loli akahe@ ana o na manao a me na hoala @iui ana i ku i ko ka lehulehu makemake, oia wale no ke ahi (mea mana kiekie) oiaio loa o kekahi lanuikanaka kuokoa.  O ka mea e hoole ana, e lele aku ana no oia, no ko@a pono maoli iho no, i na hana kanawai ole, a i ole ia, i ka mana paha o ka limaikaika.  He mea hiki ole loa hoi ka @oho lokahi ana o ka manao; o ka hoomalu ana hoi a kekahi hapauuku, ma ke ano kulane paa mau lloa, @ mea hiki ole loa ia ke auamoia:  nolaila hoi, i ka hoole ana i ke kahua oiaio o ka hapanui, alaila, o na hana kanawai ole a limaikaika paha ka i koe wale iho no ma kekahi ano.”

            Ea, pehea la ka manao o ko kakou poe Repubalika no keia mau olelo pololei loa a ia Amerika oiaio?  Ua hele a “pili pono ka la i Papaenaena.”  Aohe mea a na oehaa e hiki ai ke alo ae, oiai, o ke kulana oiaio maoli no ia no kakou.

 

“HAWAII PONOI.”

                Iloko o Ianuari i hala, a pela no hoi me Iulai iho nei, ua nui loa ko ka Adavataisa iini e loaa ona mau huaolelo hou no ko kakou mele lahui, i mau olelo hoi i ku a i pili l@a i ke kulana o keia wa.  Ua haku ae no ke kahi poe i mau olelo @amu, koe nae hoi ka aponoia ae.  No makou iho, ua lawa a ua kohu loa no ke mele kahiko, ka mea hoi i paanaau i ka lahui mai ke nui a ka liilii, a o ia maoli no hoi ke kupono loa.  Aka, no na ilikea hilahila ole o keia au, aole ia i lawa.  Nolaila, ua haku maoli iho a eia mai hoi ka makou mau pauku malalo iho no ka pomaikai o ua ohua palemo alaula la, a na lakou no hoi ia e wae ae a ka pauku e kohu ana a e pili pono ana ia lakou:

                Akiaki ia Hawaii,

                Niania i ka lahui,

                Na mamo poholalo,

                Na @,

                Maewaewa wale,

                I na mikanele,

                Kuai aina hewa,

                O na oiwi.

Piepiele aina,

Aihue koh@ ole,

Oeoe i na kupa,

Ua ino e @

Hop@ maunu ino,

Awahua ka hopena,

Helelei ka ohiai,

Ua maea.

                Hoolilo ia Hawaii,

                Kupee i ka lahui,

                Ai@mu i ka aina,

                Na welo

                A na kauahua,

                Nonohua pakaha,

                I ko hai pono io,

                Me ka oehaa.

Repubalika Hawaii,

Ewe a na Pi Gi,

Hookahi no ano,

Ua kawowo;

Hana kanawai ole,

Limaikaika pu,

Hilahila ole loa,

Ua uuku.

 

“HUAI KA ULU O LELE.”

 

                Lilo wale no hoi ke Alii A. K. Kuniakea i mea hoomakeakaia, iaia iloko iho nei o ka Ahaelele.  I ka 23 hoi o na la hana, oia o Iulai 2, ua ku ae oia a heluhelu aku he olelo hooholo, mahope iho o ka pau ana o ka heluhelu moolelo ana, “e hoike ana na lala o keia Ahaelele i ko lakou mahalo oiaio loa i ke ano aka@, wiwo ole, paua@o ole a a@onui hoi o ka Peresidena oiai na noonoo akahele ana o keia Ahaelele, a i ko lakou mau mahalo ana hoi no kona ano noeau olu, olu, a me ko lakou mau manaolana ikaika loa hoi no ka mau aku o kona holomua ma ka hooponopono ana i ke Aupuni o ka Repubalika o Hawaii.”  He Pukiki, oia o Vivasa, ka mea nana i kokua, me kona @ aku e hapalaia iho maloko o na moolelo, a ua hooholoia.

                Ua kauhola iho paha kela mai ano e a olalau mau o ke Alii iaia i heluhelu ai i kela olelo hooholo, me ka maopopo ole iaia o kana mea e heluhelu ana, a lilo hoi oia a me kona kulana puiwaena o ka lahui i mea lapuwale haalele loa.  Na hai kela hana i onou aku iaia, aole na kona manao ponoi iho, no ka mea, he ole loa ka hiki iaia ke haku iho i kahi manao e like ae la @ ia ma ka olelo@  Enelani Mamuli o ka hilahila o kahi poe e ae, haawiia ai nana @ heluhelu, i wahi paha hoi na lakou la ma e olelo a e manaoio iho ai, no kona Alii ana, he mea ia no ka lahui e pilip@ wale aku ai no mahope ona.  Ina o ka manaoio ia, alaila, he ula ana ka mea e loaa.  A mamuli no hoi o keia hana a ua welo Alii nei, ua lolo oia i mea hoakaaka ia makou a i mea pahenehene aku no hoi na makou.

                Olo ka pihe hauoli a na oehaa o kakou nei i ko lakou akoakoa ana i ka Poaha iho la, @ heluhelu aku la kahi Hakipuu i kekahi palapala mai ka Ahaolelo Mokuaina o Iowa, Amerika Huipuia, a ma ia palapala he olelo hooholo i hooholoia e na mahele elua o ka Ahaolelo o ia Mokuaina, e ike mai ana i ke Aupuni Republika o na pakaha maanei, a ua aponoia i Aperila 24, 1894, e Frank D. Jackson (lakesona), Kiaaina o Iowa.  Nawai no hoi e ole ka hauoli, ua ikeia mai la ko lakou nei Aupuni Repubalika o ke ku koke ana iho nei, e kala kahiko loa i ka wa aohe i ikeia a he Aupuni Kuikawa wale no ia wa.

                Iloko hoi o ko iakou hooho hauoli, a mamuli hoi o ka Peresidena Kolekaaka noi, ua hookohuia o Hakipuu a me kahi hua Alani liilii awaawa, no ka pane a@ u i ua palapala la, a makou hoi e olelo ae nei-he keu a ka mahaoi a ka launa ole mai.  la lakou la o kela Mokuaina ka ike e mai, iloko o Aperila Fulu i hala, a eia nae hoi, he ole loa hoi ko Peresidena Kalivilana, ke poo o ia Aupuni holookoa, i hui pu ia hoi me ua Mokuaina la, ike mai i keia @oe pakaha o kakou nei.  Oia no nae hoi, o na poe Amerika no ka oi loa aku o ka wini, ka hookano a me ka mahaoi.

                Ua ikeia iho nae hoi ma ua olelo hoohol@ la he keu a ka painuu o ua poe Amerika la o Iowa i na inoa hoohanohano, e laa ka “Mea Mahaloia ke K@aaina” a me ka “Mea Mahaloia ka Peresidena o ka Repubalika o Hawaii,” eia nae, aohe o ia mau inoa hoohanohano ka i ikeia maanei, oiai, ua kapae loa ia no mamuli o ke noi a kahi Haki puu.  He ike mua ole no paha no kela poe Amerika ma o i ke ano hoihoi ole o keia poe Amerika maanei ia mau inoa hoohanohano wale iho no, alaa ka huikai o na makau i ka pukoa hookahi.  Aohe nae hoi he hoole aku @ keia poe i kela kapa hoohanohano wale ia mai no o ko lakou Peresidena.

                Oiai ke kumukanawai h@ o na oehaa e noonooia ana iloko o ka Ahaelele iho nei, a ma kahi hoi e hookohu maoli ana no ia Kole i Peresidena no lakou, ua ku ae oia a olelo aku aole ia he hana pono na ia Ahaelele @ hana ai a hoonoho paa aku i ka Peresidena a lakou e koho ai no eono makahiki, aka, e waihoia na ka lehulehu e koho.  Eia nae, mahope no o ia olelo ana ana, ua hoopalaimaka ae no oia a lawe ae la i ke kulana Peresidena ma ke kukala okoa ana ae no iaia iho i Peresidena.  He keu a ka lolelua o ka manao.

                Ua onou aku o Kuhina Waiwai Damona imua o ka Ahaolelo i ka Poaha iho la i kekahi bila kanawai e hookaawale ana i kekahi mau haawina dala kuikawa no ka pono o ke Aupuni iloko o @ makahiki elua e pau ana i Maraki 31, 1896.  Ma ia kanawai, ua manaoia e hoolilo aku i ua dala aie a me na hoahu dala kaulele wale ae o ka Banako Hunahuna Hale Leta uo na hana hou no ke Aupuni, Akaka no ka apiki o ua laenui la, oiai, nana no na olelo aohe kuleana o keia Ahaolelo e hana ai i na kanawai i keia wa aia a noho mai ka Ahaolelo e kohoia ana e ko lakou poe.  Ua lilo no ka lakou mau olelo i mea ole loa no ia lakou ino.

                Nui ka makau o na poo alakai Aupuni o kakou mai ka holo ana o ka Piladelepia.  Ina e kaalo ae kekahi mea mawaho o ka pa o Iolani Hale, he hiki loa uo ke ike maopono ia aku ua papa luaia ae na kiai o loko, aohe no hoi he mamao loa o ke kuku ana.  Ua makau lakou o oehu aku ko ka lahui inaiua ia lakou.