Ka Makaainana, Volume II, Number 9, 27 August 1894 — Page 4

Ka Makaainana.

HE NUPEPA OILI PULE.

W. H. KAPU

Luna Nui a Lunahooponopono.

F. J. TESTA (Hoke),

Puuku.

            E hoopuka mau ia aku ana i kela a me keia Poakahi o na pule a pau.

UKU O KA NUPEPA.

No Hookahi Kope - $.10

No Hookahi Malama - .25

No Ekolu Malama - - .75

No Eono Malama - - 1.25

POAKAHI, AUGATE 27, 1894.

            Ina o keia ae la ke kaulike a kakou i hilinai ai ia Amerika Huipuia, alaila, heaha hou aku ka kakou e kakali ai. O ka noonoo awiwi a hana koke aku, oia wale no ka mea pono.

            Eia ae a hoea mai na Elelo o ke Alii ka Moi. Ia lakou mai paha e maopopo loa ai ka oiaio a me ka hopena hoi o ka Peresidena Kalivilana hana no kakou. A ke maopopo io mai hoi na pau, ua haule a ua poino ko ka lahui aoao a me ka pono a kakou i hilinai nui ai e hanaia mai ana, alaila, mai pule a kakali hou aku, aka, e hana!

            No ka makou hoi e olelo nei no ko kakou hana, he elua manawa maopopo loa i haawiia mai ia kakou, oia ka makou koho. O ka mua, i ke kuuia ana ino o ka have Amerika ilalo i Aperila 1, 1893, a o ka lua, o keia a ka Pilidelepia i holo aku nei. Aohe mau wa e aku, a na kakou maoli no e hana aku me na ma@ a me na "leiomano." Apilki no hoi la!

            Maai hoehaeha ia kakou iho @ ka manao ana o keia ae la ka hopena o na hana a Amerika Huipuia no Hawaii uuku nei. Ae, he eha io no i keia wa, aka, eia aku no ka hauoli oi loa aku a hoea mai. Mai holokiki aku ka lahui e hoohiki, aka, e mau mai no ke kupaa ana iloko o ka lokahi, oiai, aia no ko kakou ikaika ilaila. Mai uiha a mauliawa koke ae, aka, e hoomau no i ka pupukahi ana iloko o ke aloha aina, aloha lahui a aloha Alii.

            Loaa maopopo loa ka hoopunipuni o na poe kalaiai na Amerika. He mea oiaio ua hoole ke Aliiaimoku i ka huikala laulaha ana i na kipi i kinohi, aka, ua ae aku no mahope iho, a ua hoolaha akea ia ia ae ana o ke Alii. A mamuli no hoi o ia i noi ai o K@ Wilisi i na Pi Gi "e ku a hele aku." Ina o keia io ke kumu e pau ai o ko Amerika Huipuia launa pili o hana ana me ke Alii, alaila, he pelukua maopopo keia me he mea hana keaka kuwalawala poo la. Nana aku kakou!

KE KUPAA HOOKO HANA.

            Mamuli wale no o ko Peresidena Kalivilana kuemi hope ole a hoolohe ole hoi i na leo kue o kekahi mau Kiaaina, he mau kauwa lawelawe hoi no ka hooponopono ana i na Aupuni Mokuaina like ole malalo aku o kona mana hooponopono Aupuni Poo a mamuli wale no hoi o kona kupaa i ka hana ana i mana ai oia ka mea pono e hanaia aku ma kona aoao, i emi pu ai ka hahana a ooloku o kela olohani nui i panikuia mai nei o na alahao Amerika, a pau mai ke komohana a ka hikina o ia aina nui. Iaia i hoopuka ai i kela mau kuahaua elua no ka hookiia o na hana hoohaunaele a e malama loa ia hoi ka maluhia a me ka mana o ke kanawai a mamuli hoi o ia mau kuahaua ua pipika wale no na poe ake hoohaunaele. Ua lilo ka huluaa loa o kekahi poe kane a me na wahine i mea mahani wale, he poe hoi lakou i aa loa he mau la mamua aku e kihaehae aku i na poe e kue a e akeakea mai ana ia lakou i mea ole wale loa imua o ko lakou inaina, eia nae, i lawa no a oili ka hope o ua mau kuahaua elua la, ua hooholo iho lakou he mea naauao loa ka noho malie a malama hoi i ka maluhia. O ka mea i hiki ole loa ke hoopioia ma kekahi mau wahi me na pualikoa, i huiia me na makai, a i hiki ole loa hoi ke kinaiia me na elau pu, na pupanapana a me na pu kaupoohiwi, iloko o ka imo ana a ka maka, ua kuhau ua poe malihini huluaa loa la i ko lakou ike ana a hoomaopopo lea ana i ka Peresidena Kalivilana uwalo.

            Ua lilo nae hoi keia hana makamaka a ano makua hoi a ka Peresidena i hana ai i mea hoi no kahi poe e nini loa ai iaia, a a hoomaka aku ia e hailuku iaia me na olelo welawela loa, e kue loa ana hoi i ke kahua ana i auamo ae ai i kona mana oi ae a hoomalu aku la i na uluaoa o ke ano hele loa aku i ka hoohau naele loa e kaua huliamahi hou aku ai paha hoi ia aina. Eia nae, iloko o ia kue makawelawelaia on a, ua loaa iaia ka haaheo a me ka hanohano o ka loaa ana o ka lanakila hiwahiwa, a iloko no hoi o ia kueia a me ia lanakila on a, ua oili ae he koo nona, oia o Thomas M. Cooley (Kule), kekahi o na loea kanawai oi loa ma ia Aupuni, he mea hoi i kaulana ma ka wehewehe manao kanawai a nana hoi kekahi mau buke wehewehe e nana nui ia nei e na poe ike ao holookoa. Oia no ka mea nana kanawai o kakou nei a me ko ke i kakoo i ko ka Peresiden kahua alakai e pili ana i ka ninau o Hawaii nei, a kahi moopuna upapalu a Kauka Okolekala i hoao ai e nema aku, me ka manao paha oia ka "oi o Maui Hikina." E like no hoi me kona kakoo ana i ka Peresidena ma ka mea pili i Hawaii uuku nei, pela no hoi oia ma keia mea mai la i pili kuloko ia lakou iho, e hiki ai no hoi ke hoomaopopo lea ia iho he pololei mau ka Peresidena ma kana mau keehina kalaiaina a pau e lawelawe ai, koe i ua Repubalika, na mikanele, na oehaa a me na ohakulai ka pono a pololei ole.

            Ua ikeia no hoi aohe wahi mea pono iki i na powa, na pakaha a me na aihue, aia wale no a o ka lakou. He kumu hoomaikeike wale no keia na makou imua o ka lahui oiwi, i mea hoi e hooia aku ai no ka poho makehewa ole o ko lakou hilinai ana ia Peresidena Kalivilana, ma ka mea hoi e pili ana  i ko kakou ninau a me kana kahua alakai i wa ai i ko ke ao  holookoa nei. E like no hoi me kona kupaa mau ma kana mau hana i lawelawe ai pela mai ana no paha oia me kakou. Nolaila, aole no i poho ka manaolana, aka, e hoomau aku no i ka hilinai ana a hoi mai na Elele Alii o ka lahui. Ina ua kuhihewa makou ma keia manao ana, e hoihoi mai no ia kuhihewa me makou. Oia nae hoi, aia no ko makou hilinai a hoohialaai maluna o ua kaeaea kalaiaina Amerika la, ke noho nei no makou me ka manaolana nui a me ka manao iho no hoi -- aole loa makou i kuhihewa iki ma ko makou manao a me ia hilinai ana iaia.

KA IKEIA O KE AUPUNI.

            Nui ka hauoli o na poe oehaa a me na kuewa pakaha, i ka lonoia ana mai ma ka Mariposa o ka Poaha iho la, ua ikeia mai ia ke Aupuni Repubalika o Hawaii nei o Peresidena Kalivilana. No ka la 9 nei keia lono telegarama i loaa aku ai ma Aukalana, Nu Zilani. Eia nae, aole no i hilinai loa ia keia lono, me ka manaoia ua hoohuikauia paha me ka Kuhina Wilisi i ke hapa ana. Ku mai hoi ka mokukaua Beritania Halakina i kakahiaka Poalima nei, aole i hooiaioia mai kela lono, no ka mea, aohe lono i hoea ae ma Esekaimala a hiki i ko lakou haalele ana aku i ka la 12 nei. Ua hooiaio loa ia mai nae hoi ka lono no ka ikeia ma ka Arawa mai o kakahiaka Poaono nei, a ma ka la 9 nei i ikeia ai ma ke ano malu ma o ka mea e noho la ma o, a eia kana palapala kauoha ia Kuhina Wilisi e ike maanei, ka palapala hoomaikai, a pela aku, ke au mai nei ma ka moana.

            O keia ae la no ke ano nui o ua lono ike la, a aia no hoi he mau kahoaka no kakou e hilinai ai a e hilinai ole ai. Aia no hoi he mau loina e hiki ole loa ai ia kakou ke lawe ae i kela lono a malama, no ka mea, he okoa loa hoi ko makou manao e pili ana no ko Peresidena Kalivilana manao kupaa mai kinohi mai e hanaia ka mea pono ia kakou, e like no me ko makou kukulumanao ma kahi okoa ae o keia helu. Ua oleloia ae i ka Poaono nei ua lawe aku o Kuhina Wilisi i kekahi palapala na Peresidena Kole, a oiai no hoi, aole oia malaila, ua maopopo ole ae ka manao o ia palapala. Ina o ia ae la ka moali mua no ka hooiaio ana i kela lono, alaila, pela io aku ana no ka paha; aka, aole loa e hiki ana ia makou ke ae wale aku aia a maopopo lea loa ka oiaio, a like la no hoi me ko Toma hilinai ole. O keia lono no ka ikeia ka mea nui a na nupepa Amerika e kamailio la, a ma o na nupepa wale la no hoi i loaa mai ai ua lono la ia kakou. He lono telegarama no hoi kekahi i loaa mai nei i ke Aupuni, a nolaila hoi, mamuli o ia a me ka na nupepa, ua nui ko na pakaha hauoli.

            Oiai no nae hoi lakou la e hauoli nui ana, ke noho malie nei no ka lahui me ka hoomanawanui. A in a hoi ua oiaio loa keia lono, a o keia ae la no hoi ka hopena o na hana e pili ana i ko kakou ninau, alaila, e lawe mai no kakou ia hopena iloko o ke akahele, a mai ahewa e aku i ka Amerika Huipuia hana aia a maopopo loa. Eia nae hoi, ke kuookoa mai nei no imua o makou na olelo a kela paele kaulana, ka Mea Hanohano F. Dugelasa, i hoopukaia ma ko makou helu 17, Buke I, o Aperila 23 i hala, e hoohalike ana hoi ia kakou e like aku me ko Amerika Huipuia hana ana aku ia Mekiko ma ka mea pili ia Tesata. Alia nae hoi, e uumi iki iho ia wahi manao. Ua lono pu ia mai nei no hoi ua hooholo ia ka mahele kopaa o ke kanawai dute e ae ana e komo aku me ka uku dute ole. A in a hoi o keia ike ana mai he mea ia no lakou e hauoli ai, alaila, e oi loa aku ana nae hoi ko lakou uwe i ka hoopoinoia o na pomaikai a me na ekeeke o lakou. No ka lahui hoi, aole loa lakou e poino ana, aka, i mau ko kakou lokahi a me ka kupaa, alaila, he hiolo a he helelei wale mai no hoi ko ua poe nei. Alia nae hoi kakou e uiha a i mauliawa koke ae; e...