Ka Makaainana, Volume II, Number 10, 3 September 1894 — Page 6

Page PDF (880.75 KB)

This text was transcribed by:  Amanda Glimane
This work is dedicated to:  To my sons Aaron & Kawika Glimane

  Ka Makaainana.

HONOLULU, OAHU, POAKAHI, SEPATEMABA 3, 1894

 

NA MOKUPUNI.

 

            Malalo o keia poo ae la e hopuka mau ka ai makou, mai keia m@mawa aku, a mea hou mai kei, a me keia pea o ko akou aina nei, na ke an he mau lono pili kuloko iho ia no kakou nei.

 

Haalele i ka Pa Ma’i o Kalihi no Kalawao, Molokai.

[Hoomauia]

            KA HULI HOI ANA NO KA PANALAAU – Ma ka la 30 o Iulai, oia ka Poakahi, ua hoea mai ka lono e hoi na eueu a Kauka Goto no ke kahua ma’i lepera, kahi a lakou i haalele iho ai i na hoa e noho ana me ka hoomanawanui.  Me ka lana o ka manao e hemo loa ae ana la makou na hoa i hele aku no ka pa ma’i o Kalihi, eia nae, ua poho ia manaolana, aole nae i poho loa, eia no iloko o ka halelana o ke ola, kahi a na opio pauaho ole a Kauka Goto e noho nei no ke akenui e hala ae he mau la loihi, aole hoi e kau iho keia mau haawe a ka ma’i lepera hana loko ino i ka lahui.  Ua nui no ke ahonui o na Lani I ka malama i ua kauwa iloko o ka pilikia, oia wale no ka puuhanua o na mea a pau.

            Ua haalele uku la i na aekai o Puuhale a me ka malu o na laau kiawe e palulu ana i na hale, a me na alanui a na hoakanaka oiai lakou e noho ana ma ia wahi a e honi ana I ua ea oluolu o ua kakela la a ka ehaeha.  Aloha no ia wahi e laukaha ai me na hoa imi ola, nui no hoi ke aloha i na hoa i hele mai e ike hope i na hoa, na makua, na keiki; ke kane i ka wahine, ka makua i ke keiki, a nala na maka no ka @akupapau o ka make, Kalawao kahi e waiho nein a hoakanak @@leia e ka make, no lakou ka heluna he mau tausani, aia lakou ma ka opu ana ole o ka honua.  Pela no na hoa i hele mai ai e ike ia makou ko lakou mau hoa e noho aku ana me na haawe o ka luuluu, nono keia wahi hooheno, --“Luuluu Hanalei i ka ua nui.”

            Ua nui ko lakou luuluu a kaumaha i ka ike hope ana, oiai, ua kokoe mai la na minute e i ke hope loa ai ia lakou, pela hoi makou.  He mau @ekona ia o na waimaka e iho makawalu ana, aole he waimaka paa,-- “Ua hoohanini Mana i ka waiopua, Haaleale i ke kaha o Kaunaiewa.”  Pela okoa iho la no makou, piha no me ka luuluu, walohia a paumako.

            Ma ka hora 12 a oi, ua aeia mai la na mea a pau e komo iloko e ike hope loa ai i na ma’i, ua ike aku a ike mai, auwe no ka hoi ke aloha!  Ua noho lakou iloko no hookah hora a oi, ua hookuuia na mea a pau.  Ua kau me la makou maluna o na kaa uo kai o Kakaako ka pahu hopu, a au makaukau na mea a pau.  Ua hao aku la na kalaiwa kaa i ko laku mana, “hiu a wela, a lawe a lilo,” hiki ole i keia makapeni ke hoike aku, oiai, na loaa iho la au i ka puolo a ka waimaka, paewa iho la ka’u makapeni ma ia wahi.

            I ka puka ana mai o na kaa mawaho, o ke kaa o na wahine mamua loa me 4 kane ma ia kaa, o ka lua o ke kaa, malaila kou mea kakau nei me na hoa, ma ke kolu o ke kaa malaila na opio o Kona Kailua i ka paka ona a me na opio o ke kai kauhaa o Kau, a me na hoa e ae.  Ma ia kaa ua wehe mai la lakou i kekahi himeni hula o “Moanalua haki ke au.”  Ua nui ko lakou walaau ana a hiki wale no i na aekai o Kakaako, pau no hoi.

            I ka hoea ana aku no ia wahi, aia na hoa ua hiki mua ilaila, e kali mai ana i na hoa iloko o ka ehaeha, a ua hui iho la no ka wa hope loa malaila, a haalele aku i ka nani o Honolulu a au mai no na ale o ka moana.  I kela mau minute e noho ana ma ia wehi, ke nana la au i ka nani o ke kulanakauhale, na moku e ku ana, a me na ea huihui e iho mai ana ma ke awawa o Nuuanu.

Aole i pau

I Lunakanawai no Kawaihau.

 

            Ua kaulana loa ka makua, Rev. J.M. Kealoha, oia ka Lunakanawai o ka Apana o Kawaihounei, a he mea oiaio, oia ka inoa i waihoia aku imua o ka Loio Kuhina, aole he inoa e ae, aka, ua pane, ua kauoha hou ia mai e waiho aku i inoa hou, aole nae i waiho hou ia aku ka inoa hou.  Na ka Loio Kuhina, a i ole, na kona kaikuahine paha i waiho aku i ka inoa o Charles Blake, no ka mea, o keia inoa maluna ae ke kaikuaa@a o ka Hope Luna Helu o Koloa, a he mau keiki lakou e noho kahu waiwai ia nei e na keiki a ka makua o ka pono, Dr. J.W. Smith, i hala e aku i ka make.  Aole mea mahalo nui ia e like me keia makua lokomaikai.

            I ka loheia ana mai iloko o na palena o ka Mokupuni o Kauai nei, o ka inoa o Kale Beleki kekahi, ua hana koke ka Luna Nui o ka mahiko o Maki i palapala hoopii i ka Peresidena Dole e nonoi aku a ana i kona ha nohano, e aho ka hookohu ana i ke kanaka iloko o ka apana i hilinaiia, ma ke ano, o ka inoa mua i waihoia, he kanaka kupono loa oia ke lawe i ka noho lunakanawai no ka apana hookolokolo o Kawaiheu, Mokupuni o Kauai.  A ua kakauinoaia e na kanaka kuonoonoo ka mokupuoi o Kauai nei.  A ua lohe mai au, he mau inoa kakaikahi wale no ka iloko o ua palapala hoopii nonoi nei imua o ka Peresidena, e hiki ole ai ke hooleia ko lakou leo, no ka mea, o lakou no na ona miliona e kakoo nei i keia Aupuni Repubalika.  Ina nae au i ike i ko lakou mau inoa, ina ua hoolaha aku au i ko lakou mau inoa i ike mai ai ke ao holookoa, i ka hilonai ole ia me ka paulele maoli ole ia.  Aka, he au ko ka manawa, aia a hoi ae o Kalani, ka Moiwahine Liliuokalani.  E kali ahonui aku ae e J.M. Kealoha, ke kanaka kupono, eia ka hoi na kamalii e noho ua oihana aupuni.  Me ka mahalo, AUPUNI MOI.  Waioli, Kauai.

 

Waiho na Iwi o Kamahele i ka Aina Malihini.

 

            Ma ka uwea, telepona o keia kakahiaka, hora 9 a oi iki, Poakahi, Augate 20, ua loaa mai la ka lono no ka make ana o Kalolena, mai Kohala mai, oiai oia malaila, no na la helu wale no o kona hiki malihini ana aku ia laila.  A ma kahi noho o Mr. Pulaa, Makai Nui o Kohala, malaila oia a hala aku la, a haalele mai la i ka ohana me ka lehulehu e paiauma aku ma keia aoao o ka lua pau mau loa no ka manawa pau ole, kahi o na kino lepo e waiho ai, a hoi aku la no ka lepo i ka lepo e like me ke kauoha a ka Mea nana i hana.  Aloha ino ia keiki kamaaina o Waiakea nei.

            Eia iho kahi moolelo pokole e pili ana iaia mallo iho.  Ua hanauia oia ma Keokaa, Keaukaha, Hilo, Mokupuni o Hawaii, na Laweliilii (k) me Kalawaiakamalii (w); na laua mai na keiki kane a me na kaikamhine a lehulehu.  Ua mare kekahi poe o lakou a ua hoohua mai i na moopuna a lehulehu e noho nei, a mamuli no o ka mare ana o kona pokii keikuahine ia Pulaa i oleloia ae la, ma ia kumu no oia i hiki aku la ilaila, aia no hoi ilaila pu me kona kaikaina poku, a o laua wale no elua ma kela aoao, lele walawala aku nei ka ia nei hele ana me ka naua ole ae i na kuia, oiai, ua uluhua a pauaho mai paha ka manao no keia noho ana, oiai na haawe kaumaha a ka mai hoomaile e pipili paa ana maluna o kona kino, a no na makahiki loihi o 5 a 6 paha me ia mau iho la no ia haawina o ka ehaeha maluna ona.  Ua huli mai no i kahi o ka pono aole nae he manaolana no ka palekana, he wahi oluolu iki, o ka eha no ka nui, pela wale iho la no ia i lupeaia ai iloko o na wiliau lokoino o ka ehaeha a i ka Poaha, la 9 no o keia mahina, i haalele mai ai i ka mea aloha he wahine a me na keiki, ka ohana a me ka leholeho o ka Aina “Ua Kanilahoa” a au aku ia i ke kai, na ke Kinau i lawe aku iaia a pae ma Mahukona, “a mai laila aku no kauhale.”  Me ka hoalii mau no o ka manaolana maluna o ka ohana no kona pilikia, a mai kona waha pono mai i puka mai ai keia mau wahi olelo pokole oiai laua ma ke ala me kekahi o kona mau hoa’loha o ka aina nei, a penei ua mau wahi mamala olelo la: “He uhu make paha keia.”  Ua ana mua no oia i ka olelo mamua o kona hele ana, a ko io aku la ne e like me kana i koho mua ai.

            Ma ke telepona o ka Poaono, la 18 o keia mahina no, i hoike mua ia mai ai ka lono o kona anehenehe, a ma ke telepona e keia kakaniaka ka lono hope no kona make.  Aloha no ia makamaka.  Ma ka wahine a me na keiki, ka ohana a pau i hooneleia ko makou u pu ana, a na ka Haku e hoomam i na naau kaumaha.  HENERY L. KAUANOANO, Waiakea, Aug. 20, 1894

 

            E ole ko Kolekaaka noho ana ma alanui Ema, maikai ia alanui i ka hana hou ia, aole nae hoi i laumania loa i keia wa.

            Ua waihoia aku kela hihia hanai laaumake o C Hamahaua ili no ka hookolokolo imua o ke Ana Kaapuni ma ke kiure.

            He 207 wale no poe i loaa i ka Papa Hoohiki ma ka lakou huakai kaapuni ia Oahu nei.  E ole ia, loaa ai ka huina nui o 1007.  Mau ka nele!

            Auwina la Poakahi i hala i kipa ike aku ai o Kapena Me o ka Haiakina ia Kuhina Haki ma ke Keena Oihana o ko na Aina E, i ukaliia a hoolaunaia aku e ke Komisina Beritania kuikawa.

            La Pule i hale i huli hoi mai ai o Peresidena Kole a me ua poe e ae ma ia huakai me ia i Molokai.  Ua oleloia he eha ka @ia a ua o Kole i ki ai a make oiai malaila.  Poina nae hoi ko laila poe i ka hoike mai ia Kalaipahoa.

            Poakahi i hala i hiuia ae ai ka hae Amerika nui o ka Ligi Amerika iluna o ke lakou pahuhae, no ka hoehiwahiwa ana i ka “ike hapa” ia mai no o ko lakou Repubalika.  Aole i loihi loa ia welo ana, nahae iho la, a hookuu hou ia iloal.  I ka pau ana i ke pahonohono hou ia, ua hiu hou ia ae no iluna a pela i welo ai a po ia la.

            Imua o ka Aha Apana i ka Poakahi i hala i hoopau loa ia ai ka hookolokolo ana i kela poe Farani hookamakama.  Ua hookuuia ekolu poe, elua waihine a me kekahi kane, a o ke kane nui ka i ahewaia no ka malama i kekahi hale hana kupono ole, oiai, aia mia ka hoolimalima ana, a hoopaiia e uku i $75 a me na koina.  Ua hoohalahala aku kona loio i ka Aha luna ae.

            Iloko o 13 la holo mai Iokohama mai, ku mai la ka Belegi ka i kakahiaka Poakahi i hala.  Ua lawe mai oia he 1,000 tons ukana no nei, ka oi loa i laweia mai e kekahi moku hookahi.  Aohe ana mau ohua Pake i lawe mai, aka, he 37 nae poe @@paua.  Iwaho no o ke awa kahi i ku ai, a i ka auwina la ka pili ana mai i ka uwapo.  Auwina la Poalua mai i holo loa aku ai no Kapalakiko.