Ka Makaainana, Volume II, Number 10, 3 September 1894 — Page 8

Page PDF (950.32 KB)

This text was transcribed by:  Marti Steele
This work is dedicated to:  Elizabeth Pualani Steele

Ka Makaainana.

 

8  HONOLULU, OAHU, POAKAHI, SEPATEMABA 3, 1894.

 

KELA A ME KEIA.

 

            He 3 1/2 keneta ke kumukuai o ke kopaa ma Amerika, oia mai nei ka lono hope.

            Poaono nei i haalele aku ai ia Kapalakiko, a i keia Poaono io no e ku mai ai ka Auseteralia.

            Iloko o 10 la holo mai Kou aku nei, ua ku aku la ka Piladelepia i Kapalakiko i Augate 22.

            Hora 2 o ke auwina la Poaono nei i pau ai keia kau kiure iho la o ka Aha Kaapuni o Oahu nei.

            He aha mele hookani ogana ke malamaia ana maloko o Kaumakapili i ka po o ka la apopo.

            Ua hookokuia aku nei o W. W. Scott o Maui i Kapena Makai no ka wati elua ma kahi o Lanale i hoopauia.

            Ano, ua huli hoi mai o Alaalapalu i ka pule i hala iho la mai kona luakaha aua ma Kualoa, i na pali hauliuli o Koolau.

            He 11 mau pahu meaai no ka mokukaua Kaletona a ka Alameda i lawe mai ai i ka Poaha iho nei, a eia ke kali nei no kona hiki mai.

            I kahi manawa o ka la apopo e ku mai ai ka mokumahu Kina mai Kapalakiko mai, a e lehulehu ana na Pake e holo aku no Kina maluna oua.

            Ua pau ae nei ko Hanale Kakela noho lunahooponopono ana no ka Adavataisa, a o W. N. Limaikaika ae la ma ia wahi i keia wa.  He manu hulu like wale no!

            Ua haawiia mai i keia mau la iho la na hookohu hou o na alii a me na makai kumau a pau o ke kulanakauhale nei, oiai, ua pau nui no i ka lawe i ka hoohiki.

            I keia pule ae e hoomaka ai keia kau o ke Kula Kaikamahine o Kona Hema, Hawaii.  Ma ka Malulani o ka Poalua, la 11 ae, e huli hoi aku ai na haumana o Honolulu nei.

            O kela mokukaua Farani i ku pokole iho ai ma Kou nei, ua hoea aku i Suva, Fiji, i Augate 20, mai Kili aku, a ua haalele koke aku no no Noumea, Nu Kaledonia, he elua la mahope iho.

            Poakolu iho la i hookolokolo ia ai o Kawelo, no ka hookaa ole i kona mau auhau, imua o ka Aha Kaapuni ma ke kiure.  Ua hooholo lokahi ia ua hewa oia, a ua hoonalahala aku hoi kona loio.

            Ua kupeeia iho nei kela muumuu nui o ke Alii, Paulo Numana, a hoohiki aku la ne i ka Repubalika.  Malia i mea no e puniia mai ai a loaa no kahi hana.  A laa wale no ka hoi la ke oupe wale!

            Maluna o ke Kina e hoi aku o G. O. Nakaiama, Luna Nana Nui o na Paahana Iapana, no eha manina hoomaha ma Iapana, kona home, oia no a me kona ohana, a mamuli no hoi o ka ae ana o ke Aupuni.  I ka Poalima nei i pau ai kona mau lako hale i ke kuai kudala ia.

            O keia huakai mai la a ke Kinau i ku mai ai i kakahiaka nui Poaono nei, oia kekahi o na huakai piha ohua loa ona, oia hoi, he 110 na ohua kapena a me 103 na ohua oneki.  He 31 o lakou mai ka Lua o Pele mai, a ano neoneo aku la no hoi ko laila hotele.

            Poakahi i hala i ae ai o J. Kaelemakule O Kailua, Kona Akau, Hawaii, e lawe i ka hoohiki mamuli o ka lohe ana aku ua ikeia mai nei keia Repubalika.  Awiwi a pupuahulu no hoi la!

            E ole o Mikila "Alabama," kekahi o na makai kauwai, paa ai he Pake i ka hopuia i ka po Poaha iho la, nona hoi kekahi palapala hopu i hoopukaia no hookahi aenei paha malama no ka hewa piliwaiwai.

            Poaono iho la i pau ai ke kuleana hooiaio palapala o na Notari Lehulehu i hoohiki ole, mamuli hoi o kekahi hoakaka ana ma ke kumukanawai hou o ka Repubalika.  O na Hawaii no ka oi loa iwaena o lakou.

            Ua hoole o Lunakanawai Kaapuni Kupa i ke noi e hookolokolo hou ia kela hoopii kipaku a Talula L. Hayselden kue ia Wahinesea (w).  O ka mea hoopiiia ka i ko ma keia hihia, a na ka mea hoopii hoi kela noi.

            O ka opio Hawaii i ili ai ma ke Kai Berina a pae mai nei ma ka Arawa, oia no o Henry K. Bolster, o ka ohana Boloka o kakou nei.  Ua hala aku nei kona kokoolua haole opio ma ka Alameda no na Paualaau Hema.

            Eia iho na wahi kanaka o Pepeekeo, Hilo, Hawaii, i lawe i ka hoohiki kakoo i ke Aupuni Repubalika:  O Nakanaka, ua lilo kona pono i ka mahiko;  Makaaeae, lilo kona pono no ka hoohiki i keia Aupuni Repubalika.

            Kakahiaka nui Poaha iho la i ku mai ai ka Alameda, mai Kapalakiko mai, a ahiahi molehulehu iho no i niau loa aku ai no na Panalaau ma ka Hema.  I kai ae o ka uwapo ka bana Aupuni kahi i hoonanea ai a hiki wale i ke kaiehu loa ana aku.

            Ua kipa ike aku ke Kuhina Noho Amerika, ke Komisina Beritania kuikawa a me ka Luna Aupuni Iapana ia luna o ka Haiakina i kakahiaka Poaha iho la.  Oiai hoi, aole ka Haiakina he moku ki pu, nolaila, aohe no he mau pu aloha i loaa mai ia lakou.

            He mau imu puaa ka kekahi poe aloha aina a aloha Alii lehulehu i nehinei, no ka hoomanao ana i ka la hanau o ke Aliiaimoku, a pela ana no hoi i keia la.  Iloko no o ka huna a me ka nele o keia wa o ka aina nei, ua hiki ole no ke hoopoinaia ke aloha iloko o ka noho maluhia.

            Aia he wehewehe moeuhane na ko makou "Kilokolo Dimerata" ma ka aoao ekolu o keia la, i loaa mai no ia makou i na la mahope koke iho o ka puka aua aku o ka moeuhane ma ka helu 8 o Augate 20.  E loaa no he mau mea na kakou e kaakaa ai na maka i ke ano like loa o na hoakaka ana me na mea i ikeia i keia mau la iho la.

            Po Poalima nei i hui akoakoa ae ai na lala kahiko o ka Hui Waapa Healani, a ua kohoia na luna e like me ia malalo iho:  Peresidena, Kama'iii Kawananakoa; Hope Peresidena, Keoki Kamila:  Puuku, F. J. Kuroga; Kakauolelo, Laionela A Hata  He 50 paha ke nui o na lala i hoopaa ae i na inoa.  O ua poe hoi i poholalo iho nei i ua hui la, malia o hea ae ia lakou iho o ka Hui Hoku.

            He kiki pu ma na alanui ka hana lealea a Kapena Makai Anaru.  Ahiahi Poalua i hala iho la, ua hoao oia e ki i kekahi ilio ma kahi kokoke i ka Hotele Hawaii, aole nae hoi i ku aku.  He hana hakihaki kanawai maopopo loa keia, eia nae, aohe oia i hopuia a hiki mai i keia manawa.

            Ua lohe mai makou, o Z. Kakina, kekahi o na keiki a J. Kakina o Hanalei, Kauai, ua lawe oia i ka hoohiki kue Aupuni Moi, no kona hoopunipuniia ana aku e lilo ana oia i lunakanawai no Kawaihau, eia nae, o ka puahiohio kana i ohi, a lilo ka hookohu ia Kale Beleki (C Blake) o Koloa.

            Ma ka awakea Poakahi, Augate 27, ma Kalaupapa, Molokai, na haalele mai i keia ola ana, a hala aku la ma kela aoao mau o ka make, o H. N. Kahoohiki i ke 60 a oi o kona mau makahiki.  Ua haalele iho oia he mau keiki a he mau moopuna a he puali o na hoa'loha e noho u aku ma keia ao.  Aloha.

            Hora 11 A. M. o ka Poaono nei i pili mai ai ka Warimu i ka uwapo mai na Paualaau Hema mai.  Haalele oia ia Kikane i Augate 18, ku i Suva, Fiji, i ka la 24 mai, a ia la no i holo loa mai ai.  He 190 ana tona ukana i lawe mai no keia awa a me elua wale no ohua.  Ia auwina la no i niau loa aku ai no na Panalaau Akau.

            Ua hookuuia o Kuakahala iloko o ka Aha Apana i ka Poaha iho la, mai ke kumu hoopii o ka aihue ana he $56, ka waiwai o kekahi Pukiki.  Aole i lawa pono na olelo ike, oiai nae hoi, ua hooiaioia aohe ana dala, aka, mamuli nae hoi o na olelo a kekahi Pake humuhumu lole ua kuai oia he paa lole no $11.50.  Pakele aku la oia ma ka apua.

            I ka Poalima nei i hookolokolia ai kela makai haole o ka mahiko o Ewa, imua o ko one.  Aha Apana, no ka hoeha ana i kela Kepani a olohani ai na paahana a pau o ia lahui i keia mau la koke aku nei no.  Ua hookuuia oia e ka lunakanawai, no ke kumu ua hana oia ia hoeha ana ma ke ano pale no iaia iho.  Kui mua oia i ke Kepani a mahope hili aku me kekahi omole.

            He hihia uhaki aelike mare mawaena o elua mau Pukiki ka i hanaia iho nei imua o ka Aha Kaapuni ma ka kiure, a i ka auwina la Poalua iho la i pau ai.  Ua haawiia ka pono no ka mea hoopii, oia ka wahine opio i eha kona puuwai no ka ae ole ia ana mai e ke kane e uo ia laua iho a i hookahi, me $1 poho.  Nui kela!  I ko Mahuka nae hoi, kauono pono ka hana e na kiure Hawaii ma ke kau o Wailuku, Maui.

            Aia he 400 o na poe makaikai mai no na wahi like ole aku, ma Haena, Kauai, no ke ake ana o ike i ke o ahi i ka pali kaulana o Makana, malalo o ka J. A. Akina, o Waimea, mau alakai ana.  He huakai nui hewahewa keia i ano like me ka huakai a na Alii.  A na nui ka mahaloia o Julias Titcomb (Kiule Kikoma) no kaua mau hana lokomaikai a hookipa no hoi i ka lehulehu.  A oiai, he mau mahina malie keia, ao le aku la e nele ke kapeku o ka hiu i'a i kumu pali.

            Ke noho hou nei ka Papa Hoopaa a Hoohiki Inoa ma Aliiolani Hale.  Aohe no he nui o na poe hoohiki aku, he keu maoli no a ka ulolohi, helu no nae hoi ko lakou la $5 pakahi o ka la.  Nui kela, ola!

            He hui kope nui ka i hoohuiia mai nei ma Amerika Huipuia, a ma Hawaii nei e lawelawe ai i ka lakou hana malalo o ka inoa Hui Mahi Aloha.  Aia ka aina o keia hui ma Olaa, Puna, Hawaii, oia kekahi mahele o na Aina Leialii o laila i maheleheleia.  He $600,000 ke kumu waiwai io o ua hui la.

            He keiki Pukiki uuku o ekolu makahiki ka i poino inoino loa i ke ahi ilalo o ka mahiko o Waianae i ka po Poakolu iho la.  Ekolu lakou hoahana ma kahi moe, e a kokoke mai ana ka ipukukui, a i ka palahuli ana ua pau mai la na pono moe.  Elua i pakele mai aole i wela, a o kahi mea uuku loa ka i poino.

            O ka hapanui o na loio Hawaii i loaa na hookohu Notari Lehulehu, a pela pu no hoi me na poe loio ole, aole i hoohiki, a nolaila, aole no i hookohu hou ia mai.  Aole no hoi i maopopo mua ina e hoohiki ana, loaa mai na hookoku hou, nolaila, o ka hoohiki ole no ka mea oi loa aku o ka pono.  O ka Poalima nei ko lakou la hope loa e lawelawe ai ia oihana.

            I ka hoea nui ana ae o na Elele Alii i Kapalakiko, mai Wasinetona mai no ka hoi loa mai, ua hoohiwahiwaia o loko o ko lakou keena ma ko lakou hotele i noho ai, oia ka Hotele Kaleponi, me na pua, me ka huaolelo hookipa ohaoha iwaenakonu ma ka huaolelo Enelani, oia ka "Welcome."  Ua hoihoi loa ia mai nei ia mau hoohiwahiwa ana e Keoni Kamaki.

            La Pule i hala i hopuia ai e Lipine, e hookele nei i kekahi o na kaa nunui hoonalulu elemu, no ka aihue ana i kekahi kapa apana i loaa aku iaia mai ia Mrs. Kale Aki aku, a ua Kale Aki no hoi i hoopii.  Poalua a me ka Poakolu iho la i  hookolokoloia ai imua o ka Aha Apana a hookuuia oia no ka hewa ole.  He "mohai aloha" ka ua mea la, wahi o ko Kale Aki loio i olelo ai imua o ka Aha.

            No ka waiho mai loihi loa o Ata Huaite, ka mea nana o Keoki Wude i ki i ka pu, uo kela kipe kinipopo, a no ka hopohopoia paha hoi o mahuka oia me ka manaoia aole i lawa kupono kona hope, ua uwaiia mai oia mai kona hale e noho nei iwaho o Waikiki a ka halemai o Kawa i ka Poalua i hala iho la.  A mamuli hoi o ka haawi ana o E Hapakini, kona hoahui, i bela kupono, ua laweia oia no ka Halemai Moiwahine i ka Poaono nei.

            Ma ke kakahiaka Sabati, Aug. 26, ua hele aku ke kahunapule Moremona i Kaaawa, Koolauloa, Oahu, e pule ai, ma kahi o Hoolulu, luna auhau mamua.  Ua mahuahua no na hoananau i akoakoa ae, a i ka pau ana ae o ka pule mua a ke kahunapule, ua ulu koke ae la he hakaka mawaena o Hoolulu a me Kuukuu, a ua lilo i mea akaaka ua, ua hoahanau keia mau hana hoohaunaele.  O ke kahunapule hoi keia, ua holo oia iwaho.  No ka ona rama mai no ke kumu o keia hakaka ana.