Ka Makaainana, Volume II, Number 11, 10 September 1894 — Page 2

Page PDF (825.55 KB)

This text was transcribed by:  Jean Howard
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Makaainana.

Honolulu, Oahu, Poakahi, Sepatemaba 10, 1894

 

HE MOOLELO KAAO

-----NO----

MONE TIKERO

--KA—

 

HOLOLIO I KA WA HOOILO

---KA---

UI MAALO I KE KUPULAU

 

A O KE

 

KEIKIALII HARE MATINE

 

---KE---

KIAHA OPAKA O NINEWA

-------------

MOKUNA XII

 

                Ke aloha o ka Ipo i ka Ipo—Hanini ka waimaka elo ka laau---Ka Ui Maalo i ka wa Kupulau iluna o Hagara---Ke kaoo o na poe me na medala kila no Arabia---Ka hoohui mare i ka wa Hooilo---Ike kumaka i ka nani o Mokuleia, aohe laula a koe aku.

 

                Na keia mau olelo a kahi makuakane hanai o Mone Tikero i hoopioo ae i ka manao o na poe e noho ana a puni ke kahua hoomoana, aka, o ka kakou koa nae, aole ia ma haawina iloko o kona manao.  Ua noho oia ia po a hiki wale no i ke ao ana, me he mea la, aole ona hoomanao ia mau olelo palaueka wale.

 

                I ka pahola hou ana mai o na kukuna malamala o ka la i ke kakahiaka ana ae ua hoike mai la ia i kona nani nui a waiho kalae mai la hoi na paemauna me ko lakou nani nui o ka malie, uameha ke kula aohe lele pueo.

 

                Nolaila, ua hoomakaukau hou ae la ka nee ana o ka huakai imua, a hoea loa aku i na kaiaulu o Arabia kaulana, kahi i oili mai ai i keia ao malamalama o ka mea i kapaia-Ka Hololio i ka wa Hooilo.

 

                I ka huakai e nee malie nei a kokoke ma na palena o Arabia, oia no ka wa o Mone Tikero i kau ae ai i kana o le kiwi pipi a puhi aku la me ka ikaika, a wawalo hele aku la hoi kona leo hoanoano iloko o na ululaaul, a i kona wa i hoomaha iho ai, oia no ka manawa i panai mai ai kekahi leo o le i kamaaina loa iaia ma kahi aole i mamao loa aku mai iaia mai.

 

                Ua lilo nae ia he mea hoopuiwa no ka Pua Lilia o Zubieda, me kona manao iho he poe powa ae paha keia, a no ia mea i nanau ae ai oia ia Mone Tikero.

 

                “Owai kela leo o le a kakou e lohe nei?”

 

                “Aole ia he mea okoa, aka, o kuu hoa’loha no kela, o Igeboseda o Hagara, ka Muaza kaulana e luna o ia mau kuahiwi,” wahi a ua eueu la i pane aku ai.

 

                Aole hoi o Mozunadime wale no ka i komo ia e na manao o ke kuhihewa no kela leo o le mai loko mai o na ululaau, aka, o kela huakai mai no a pau mai Samanadala mai, a koe wale no na keiki noho kuahiwi, na keiki hoi i maa i ka leo o kela o le hookaiakupua.

 

                No kekahi manawa pokole mahope iho, loheia aku la ke pahupahy mai o ua kapuai wawae o ka lio o ua kupueu la, a aia hoi ma kona lima hema e paa ana kana ihe, a o kana koi kaua aia ke kakua la mahope o kona kua a ma kona lima akau e paa ana kana pahikaua kaumaha, a ma kona alo e lewalewa ijo ana kana o le.

 

                He ku i ka hoomaka’uka’u ke ano o ua kupueu la ke nana aku a ua kau e no ka weli i kekahi poe mamuli o ke ano e o kona mau helehelena.  O kona kulana nae, he kilakila a me ka hanohano e pau ai no ke kuhihewa ke hele mai a ikemaka.

 

                I ka manawa o keia huakai e hele aku nei, ua oili mai la ua kupueu la iluna o kekahi wahi ahu iwaena o ka ululaau, a ku iho la oia malaila me kona nana pono mai i keia huakai nu, a iaia i ike mai ai i kana poe keiki i ao ai, holo mai la oia a hui pu iho la me lakou a lulu lima pumehana iho la me kana aikane.  A o na kunou hoomahie a hoohai ana hoi me ka hiehie o ke kanaka koa, oia kana i haawi aku ai i ka pua lilia o ke Kakela o Zubieda.

 

                A me ia ano iho la i wehe ae ai oia i kona papale mahiole me ke kii manu Voletura malune iho, a pane mai la:

 

                “E ka Ui maalo i ka wa Kupulau—ka iwa hoi a makou e hea mau aku ai ia oe, ua makaukau na halelole ma ke kahua hoomoana nou a me kau aloha, a pela no @oi me keia huakai o na poe hanohano.  Aia na Muaza o Hagara ke kali mai la o kou hiki aku me kau kihei pili, a e hauoli auanei lakou me na hookipa olioli ana ia olua.

 

                “E hoike pu aku au ia oe, i ka po nei iho la i hoea ae ai imua o makou kahi kilokilo o Peresia, a hoike mai la i ka mea hou e pili ana no kekahi hoouka kaua nui, a e kalheawai ana hoi he muliwai koko maluna o ka aina.  No ia mea, ua hele okoa mai la au, me kuu manao ua halawai paha kau huakai me kekahi kuia, eia ka, aole.”

 

                                                                                                Aole i pueha loa.

 

-----------------------

 

                E kuai kudala ia mai ana kela mokupea Beritania L’Avenire ma Kapalakiko e ko laila     Ilamoku, no ka hooko ana i kekahi aie i hoopaaia maanei o $360 wale no.

 

NA MOKUPUNI

 

                Malalo o keia poo ae la e hoopuka mau ku ai makou, mai keia manawa aku, a mea hou mai kei a me keia pea o ko akou aina nei, ma ke an he mau lono pili kuloko iho ia no kakou nei.

 

                                                                                                ----------

Haalele i ka Pa Ma’i o Kalihi no Kalawao, Molokai

(Hoopau ana)

 

                Ma ka hora 4, ua hemo mai la ka mokuahi Hawaii, a hoe mai la ka waapa e kii mai aua ia makou, he manawa ole hoea ana, ua kau aku la makou me ka Agena o ka Papa Ola, C.B. Lalana, kau ana no ka moku.   Ua hookipaia aku la makou no luna o ka moku, nui ka oluolu o na alii@oku.  Ua hao ae ka moku i kana hana, hao na wiliki i ka lakou hana, no Kalaupapa ka pahu hopu.  Ua haalale aku la i ka lai o Kou, ke heo nei ka wahine aukai Hawaii, u’oki oe e kikii pau ana iluna o ka ohuku ale, a hala hope ae la na poe a hoea i ka Mai Haki, e kani hone ana kona bele e aloha mai ana ia makou no ka ike hope loa ana i na opio, no Molokai.  Ma ia wahi i huli aku ai a nana ia uka o ka aina, e nana ana i ka olu o Puuhale, kahi a ke aloha i luakaha ai i keia mau la a me na wehi o ke Kapitala, a me na awawa uliuli e waiho papu mai ana, pela hoi na huini o na luakini a me na pahuhae e oili ae ana maluna o na laau, hu mai la ke aloha i na kaiaulu o ka aina a me ka home Lunalilo, kahi a kuu mama e luakaha ana, me kona ike ole mai eia kana aloha ke huli hoi nei o ka aina a ka ehaeha i noho ai, hu mai la ke aloha a nui nona, oiai, aole maua i halawai hou no keia la a’u e hoi nei, me a’u keikikane a me na kaikamahine, e hoi ana no ka aina a maua i luakaha ai me kuu mama aloha, a pela au i hooomanao ae ai i keia mau wahi hooheno:

 

                “Ke huli hoi uei no makou,

                No na aekai o Kalaupapa,

                Me na hoa o ka iuea,

                O na aekai o Puuhale.

                E ike kumaka ia Kalawao,

                Ka aina i kaulana i ka ehaeha,

                He aina ia no ka maha,

                Eia ka hoola ua hiki mai,

                Ke uoho pu nei me makou.”

 

                Ke oni nei na mea paahana o ua halelana nei o makou, ke hala hope ae nei o Kaimana Hila ia makou, ke au mai nei o Kawaihoa a me Makapuu.  Ia makou e haulani nei, aia no o Mokolii ke kaalo mai la mahope o makou, aia hoi ke ola o na ma’i maluna ona, ia na paiai, aole no ia i lauua mai me makou.  O ka hora 5 p.m. kona wa i haalele ai ia Honolulu.  Ua hala o M@kapuu ia makou, a mawaena mai, lawe o Lehu i ka la.  Ma keia mau hora noenoe, aia hoi, ua hookuu mai la na olohe a Kauka Goto i ua leo himeni a me ka leo hone  o ka violina a me na kaula hone o ke gita, i oki oe ia mau keiki ma ka llaua hana, oia o Mr. Prineer a me James Prosser, na laau i hookuu pau mai i na kaula eono o Uwehone, @ ua nui ka lealea ma ia po a hiki wale i na hora liilii o ka wanaao.

 

                Ua ku mai makou no Kalaupapa mawaena o ka hora 12 me 1, @ke i na aekai o ua aina nei a ka aiwaiwa i noho ai.  Ia makou i ku mai ai, aia na hueu o Kalaupapa e huro ae ana, ua ikeia ka moku.  Ua hookuu ae la ua poe keiki la i na ike himeni, oia no ka la ou e Hawaii i hoihoiia mai ai ke EA.  He nani na leo himeni a lakou i uheue mai ai, “Uhene lua i ka @ ua koolau o Malama.”

 

                Pau ae la hoi ka lakou, ua hookuu aku la na opio o ke kei, na ma’i lepera, i ka lakou wahi mele ia “Hemo ka umoki.”  Okipau no hoi keia poe la, kuupau i na ike o lakou , a pela wale aku, aole hoi i hiamoeia a @iki wale i ka wehe ana mai o ke alaula.  Manao ae la ka ike hou ana i na hoa, aia lakou e holo ae ana no ke awa, no ke ake no e ike mai i na keiki mai o Kalihi, oia na ma’i hou a me makou na keiki a Kauka Goto.  I ka pili ana aku i ka uwapo, ua lulu lima mua au me kuu makua i noho i ka haukipila o ka maha, Thos. K. Nakanaela, a me na hoa no a pau, a me a’u keiki mai kahome ae o ke ola, ua ike aku la ia lakou me ka naau i piha i ke aloha no lakou.

 

                Ua noho makou no ka hale ukana, a hoea wale no ka Hope Luna Nui, William Notley, me W.K. Makakoa.  Ua huli hoi makou no ka home, pau ae la na ma’i hou i ka paa na inoa he 18 lakou, 9 hoi makou na ma’i o Molokai nei, huina 27 makou a pau.  Ua huli noi na kaikamahine no Bihopa Home, pau ka ike ana i na hoa, wehe mai o uwahi, pela no hoi makou no ka haukipila o ke ola, a hui me na hoa e noho ae ana.  Ua hui a lulu lima pu a auau no i ka laau kaulana o Iapana.

 

                                                                                                J.B.M. KAPULE

 

                Kalawao, Molokai, Augate 9, ‘94

 

-------------

 

Na Mea Hou o Hilo Taona

 

                O Rev. O.P. Emesona ka mea haiolelo ma Haili i ka La Pule ae nei.  He 100 a oi iki ka nui o ke anaina i akoakoa ae e hoolohe.  O kana olelo alakai, aia ma Epeso 51.  “E hahai oukou i ke Akua e like me na keiki punahele.”  O na manao alakai, he pololei, a ku hoi i ka oiaio pau ole.  Aka, aole nae ka mea haiolelo i hoouka iho maluna ona a o lakou hoi, i kahi hapa o ia mau olelo alakai olelo.  Ua hooia mai nae oia, oia ka mea i lanakila ai ka hana a na makua mikauele i hiki mua mai ai ia Hawaii nei, a pela aku.

 

                Ma ka po iho o ia La Kapule hoonohoia ke kahunapule haole no ka ekalesia haole o Hilo nei, ma kahi o Rev. E.P. Baker i