Ka Makaainana, Volume II, Number 11, 10 September 1894 — Page 3
| This text was transcribed by: | Kawahine Kamakea-ohelo |
| This work is dedicated to: | Ryan K. Kamakea |
Ka Makaainana.
POAKAHI, SEPATEMABA 10, 1894.
_____________________
hoi loa aku nei no Amerika. O kekahi mau kahunapule ma ia hana nui, aole ka i mahaleia ko kahi o ka laua mau apana hana no ke ano e loa o na olelo, a pili ole i ke kahua hana. Pela mai kekahi mea lohe olelo haole i lohe pono.
Malie o Hilo nei, maikai pono na kuahiwi ke nana'ku, kilakila, a ui pono hoi ka hene o na mauna, me he mea la,
"O Kaupu mauna kilohana i kalai,
O Kalanipuu e ao nei i ke kai,
Aloha kukui poahaaha o Huiaia."
Ui@a ka wai a Namalokama ia Mrs Hana Apiki, i ka holu ana iho i kona mau eho elima, no ka pili me ke Pukiki paikii o Hilo nei, no ka hoi a me ka hoi ole o ka Moiwahine ma ka noho kalaunu. Ma ka hoi ole ke Pukiki, a wahi ana, "ua popopo loa ka no ka wa pau ole" Ma ka hoi hou hoi o Mrs Hana Apiki; nolaila ka pili elima eho, a uahlu wale ke Pukiki ia Mrs. Hana Apiki, ma ka hoole ana mai, aole e pili.
He 80 a oi Kepani olohani o ka mahiko o Pepeekeo, o na ho, na tini, ku ana i ka Hale Hookolo, kolo i keia mau la iho la. O ke kumu no ka hoohalahala ka i ka luna Kepani no o lakou; aia no ka i luna haole, oluolu ko lakou manao. Ilaila ae na aeko kahi i akoakoa ai, he mau aeko keokeo wale no nae, aohe aeko ulaula i hiki ae.
O kela pepa inoa o kanaka o Puna i kakau apuka ia ai ma kekahi palapala i oleloia he palapala nonoi dala no ke alanui o Puna, ua haehaeia e kekahi uhane ike, a pela iho la i hoka loa ai na poe nana ia mau hana ekaeka. HILO BAY. Hilo, Hawaii, Aug 30, 1894.
-----
Hu ka Aka, a Mamae Wale na Iwiaoao.
I ka noho ana iho nei o ka Papa Hoohiki Inoa ma ka hale inu kope o ka Hui o Naalehu, ua hele no hoi a kaha ka la, hoea mai ana ko Honuapo keiki kani o ka puu, oia o Palikoolau. E like no hoi me ko J. K. Nahale ano mau, ka eleu, ka miki, ka palu, ke kio'e, ua kahea aku la oia: "He-i-o! he-i-o kanaka!!" Na keia leo nui i hoopuiwa ae i ka olomana Kauhane, oiai, e kimokimo ana kona poo ma ke ano o ka "lawaia paoa," i ka ua mea o ka makahiamoe, a kiei aku la iwaho, a puhipuhi wahi makani olelo aku la ia Nahale: "E kahea aku oe, e Pali e!" "Pali! Pali!!" wahi a Nahale. "Halo! wala wano ia @arami," wahi a Pali, iaia i huli ae ai me kona mau hiona i hihipeaia e ke kakalaioa. "Pi mai," wahi a Nahale. Aole i piha ka hapalua @ kona, kua ana o Pali imua o ka Papa. "Ka hua i ka poaeae, haina mai," wahi a Pali iaia o lulu lima pu ana me Nahale. "Nohea mai oe?" i ninau aku ai o Pali ia Nahale. "No Kona," wahi a Nahale "Ae, ae,
No Kona mai oe no Kona,
No Kona Kailua paka one,"
a hene ae la ka aka a Pali "Nohea hoi keia wahi haole," (Reuton). "No Kohala," wahi a Nahale. "U hu! U-hu!! no Kohala--a
"Kukulu ke kii i kai o Kahua, Ahu ka hoka i kapuka," a haalo'ulo'u ae la ke aka a ua o Pali. "Oi nei ae hoi no Kau Palahemo nei no," iaia i kuhi aku ai ia Kauhane, a hene aku la ka aka. "E kakau mai hoi oe no ke aupuni hou," Wahi a Nahale. "Wele! welw!! Ua ike no au i ke Aupuni Pi Gi. He kamaaina ao i ka lahui Pig, he mau heleheleu @ kanaka ko lakou, he puka lina hao ma ko lakou ihu, he mau puka nunui ma na pepeiao i mea hoopaa kaulawaha. Kilakuwe, aole o'u makemake i keia ano Aupuni," wahi a Pali. "Aole, ua pau ia aupuni he aupuni hou keia, he Ripubalika," wahi a Nahale. "O ho! o-ho!! he aupuni hou ka he Ripubalika," a hoomaka aku la o Pali e wehewehe i ke ano o ka huaolelo Ripubalika mai ka olelo Helene mai me ka ulumahiehie a me ka @oian nui Eia ka wehewehe ana o ka huaolelo Ripubalika:
Ri - O ka poe e kakauinoa ana, e hia ma ka amana,
Pu - Oia poe no, e make no ma kawaha o ka pu,
Ba - E kiolaia a@a kekahi o oukou ma ka pa liena,
Li - E liia ana kekahi o oukou ilalo ke poo,
Ka - E hamoia ana kekahi o oukou i ke ka me ka hulumanu.
He ae la ka aka o ke anaina no ka nui o ka ike o Pali ma ka wehewehe ana. "Pololei! Ua pono!!" wahi a kekahi leo mawaho mai. Ia nana ana aku o ke anaina, eia ka o ke keiki "Pali ke kua mahina ke alo" o Moaula, oia o Kauiokamoku, me kana mau ekaki pohuli maia i hoounaia mai e J. Ikaaka (makai) na J. K. Nahale, i mea hoolaha i Kona. "Ua kauoha mai nei o Ikaaka ia'u e hele mai e hoohiki, e ole ko'u lohe ana mai nei i kau hoakaka milolii, pau ae la ko'u pi'ikia; e u hoi kaua;" a nalo aku la ua mau eepa nei o Kau nei. Ia Pali ma a hala, iho ana o Kaia mai ka halekuai bipi mai o ka Hui. "Eia oe," wahi a Kauhane i ohaoha aku ai: "Ae, i hele mai la au e kakauinoa," wahi a Kaia. "Neenee mai, o hea kou aina hanau?" wahi a Nahale, "O Kapalaoa, malalo o ka oihana hoahu paakai mai ka wa kamalii mai a kaeole." "Pehea, e loaa ana no ia oe he mau inoa hou?" "Ae." wahi a ka pane. "Owai?" "O Keola, keiki o Paula-kai, akahi o Kamuela, keiki kau lio o Nalua, alua; a he nui aku" "Ua pono, o hele e huli" Eia ka mea hilu, oi noke o Kaia i ka huli aohe loaa Ua hoi o Kamuela i Lanai i ona hooilina ia Kaululaau, o Keola hoi i Kona. Hu ka aka i ka epaia o ka Papa e na oopa o Kau nei.
KILIOPU Kioloku, Kau, Aug. 27, 1894
-----
LAUOMIDIHAE
--KA--
UI I MOHAI IA I KEKOKO
--KA--
NANI I ALANA IA KA OI O
KA PAHIKAUA.
Ka Mea Huna iloko o ke Kiana Waiua
-----
Ka Mea Pohihihi i ka Maka o ke Kuikele.
--A O KE--
KEIKI NUMAREDINA
KE
Komo Lima Maka. Popoki.
_____
MOKUNA XII.
E kala mai, e ua makamaka heluhelu, no ko ka niea kakau hele loa iwaho a haalele hoi ia Numaredina ma e lele mai ana mai ke aupuni mai o Morolawania no ke aupuni o Zulibe, oiai, he mea pono i ka mea kakau ke hoakaka iki ma keia wahi no ke kulana hoomakaukau kaua pale iluna o ke Ao Olino: kahi hoi a ua poe imi wahine nei e hoea aku ai.
Nolaila, e hoomaka ana kakou ma keia wahi aku ma ka puka, komo eono, penei:
"Puka komo eono, kiai eono, e hele no ka elua o na puka komo ma ke Komohana o ke kihapaipua o Numere, no ka hooana i ke kauoha a ke alii o na alii."
Ia manawa i hele aku ai ua poe kiai la ma kahi i kauohaia ia lakou.
O keia poe kanaka, he 10,000 ko lakou nui me na aulama ahi ma ko lakou mau lima.
A hala aku la ia poe me ko lakou luna nui, kahea hou ae la no ua Hesina la:
"Kiai ehiku, puka komo ehiku, e hele no ka puka komo ma ka aoao akau o ke kihapaipua o Numere a e kiai malaila a hiki i ka wa e loaa aku ai o ke kauoha."
Ikeia aku la ka hele ana o ia poe kanaka he 10,000 ko lakou nui me na kapuahai keleawe e auamo ana maluna o ko lakou mau poo ma ka elua kapuahi a ka mea hookahi, a e punohu ana no ka uwahi o ka lakou mau kapuahi.
A hala lakou, kahea hou ae la ua kiai nei me ka leo nui:
"Kiai ewalu, puka komo ewalu, e hele no ka elua o na puka komo ma ka aoao akau."
I keia aku la ka hele ana o ia poe kanaka poo kolu he 10,000 ko lakou nui maluna o na kamelo kuapuu, ma ka elua kanaka o ke kamelo hookahi me na kakaka keleawe i omauia o mua me na lepo nalo a na wahine e uu nei i keia mau la me na lepi humuhumu.
Ke hele la ia poe, kahea hou ae la ua luna nui a ke maka ike nui wale.
"Kiai eiwa, puka komo eiwa, e hele no ka lala i kuahiwi e waiho la mawaena o ka puka akau me ka puka hikina."
Hele au la ia poe he elima tausani ka nui me na kaa huleilua, ma ka ekolu kanaka o ka kaa hookahi, a o ka ukana hookahi wale iho no o keia mau kaa oia no na pahu wai awaawa, oia hoi mamua o lakou ko lakou luna nui kahi i hele ai.
Alaila, kahea hou ae la ua kiai la o ke Ao Olino:
"Kiai umi, puka komo umi, e hele no ka lalani kuahiwi e waiho la mawaena o ka puka komo hikina a me ka puka komo ma ka aoao hema."
O@ aku la ia poe kanaka ano e kino poowalu me na omole wai make ma ko lakou mau lima e paa ana.
O ka umikumamakahi o na kiai, ua hoomau aku la lakou e hele no ka puka komo e waiho la iluna o ka lalani kuahiwi mawaena o ka puka komo hema a me ke komohana. A o keia mau kiai, oia no na kanaka kino @ea, he umi tausani ko lakou nui a e auamo ana lakou i na eke paakai cororato.
Iloko o keia manawa i hu mai mai ai ka makani me ka ikaika e haehae ana i ka lau o na laau o ua kihapaipua la no elua manawa.
O keia makani e pa nei me ka ikaika, he hoailona ia no ka hele ana mai o Habakudera mai loko mai o kona halealii e ike i ka hoonohonoho ana a ke kiai o ka Po i na kiai a puni kona aupuni.
(Aole i pau)
_________________
KO HONOLULU HALEKUAI KOPA.
Eia malaila e loaa ai ke kopa maikai loa no $4.50 o 100 paona, a 17 auka o 25 paona no $1.25.
Kopa Polu Germania, 10 kenetu no ka paona, elua auka no 25 keneta.
Kopa Palupalu, 42 paona o ke kini, $1.25.
Lanahu Kiawe, 40 keneta no ke eke.
Na Kapu Poi, me ke apo keleawe, 50 keneta a me 75 keneta, e like me ke ano.
Paakai apuupuu maoli, 100 paona o ke eke no 50 keneta.
Kukaepele Iapana, ekolu ope no 10 keneta.
E loaa no na kumukuai kiekie loa no na ili bipi, kao, a pela aku, a me ka aila paa.
N. BREHAM (Berehama),
I maopopo ma ka inoa o ke
Kanaka Kopa Palupalu
Alanui Betela, mauka iho o Kakela & Kuke. aug 90 @