Ka Makaainana, Volume II, Number 11, 10 September 1894 — Page 6

Page PDF (860.47 KB)

This text was transcribed by:  Kekaianiani Irwin
This work is dedicated to:  Kupuna Elizabeth Kauahipaula

6    HONOLULU, OAHU, POAKAHI, SEPATEMBA 10 1894

 

NA AINA MAMAO

 

Na Lono Huikau mai na Wahi Like Ole mai o ke Ao nei.

 

Na Lono Kaua ma ke Komohana.

 

            Mai Sanahai, Augate 22, i ho ikeia ae @i @a nui na kanaka i lukuia @a k@ hoouka kaua aina ana ma waena o na pualikoa Kepani a me Pake ma K@@a Ho [Cm@g Ho] i ka Poaono, la 17, a kipaku@ @@i na Kepani mai ia wahi aku. Eia nae, aohe mea i loheia a@ no ia hoouka kaua ana e ke Keena Oihana Iapana ma Wasinetona. Ua loaa ae nae i ka nupepa Manaw@ o Ladana, la 22, @e lono mai Sanahai aku o ka la 21, e hoike ana ua telegarapa ae o Generala Ti@, e hoomalu la i ka mahele Tene Tiene (Teng Tien) o na pualikoa Pake, penei: Ua lele kaua aku na Pake i ka Poalima i na pualikoa Kepani ma Pini Iana (Ping Yang), a hookuemi hope ana la lakou me ka p@@@@ nui no kahi o 11 mile a hoea i Kana Ho @ Poaono ae ua lele kue hou aku no na Pake no ka elua o ka manawa a kipakuia hoi na Kepani mai Kana Ho aku, a eia ia wahi iloko o na lima o na Pake i keia wa. Ua nui hou no ka poino o na Kepani ma keia hakaka ana o ka Poaono. Ua manaoia e hoouka kaua hou ana no i keia la.

            Aia na Kepani ke hooili nui la i kekahi heluna nui o na koa ma na moku ma Fusana. Aohe mea i maopopo no hea ana la ko lakou pahuhopu. O na pualikeoa Pake hoi i noho ai ma Iasana, ua haalele nui aku lakou ia wahi a hele aku la no ka hikina ma ke ala e hoea aku ai i Seoula. Ua hoopuipuiia ia mahele koa nui, e alakaiia la hoi ma lalo o Generala Iene, ma ke komo ana aku o kekahi heluna nui o na poe Korea kokua. Aia ma Pini Iana ko na Pake kikowaena e hele la. O ka uwea telegarapa Pelekane ma ia wahi, aia i na Pake k hoomalu ana. Ua haalele aku ia Seoula he 9,000 poe koa Kepani a ke hele la no ka hiki aku i Pini Iana.

            Ua lono mua ia ae nae hoi ua make o Generala Iene o na Pake ma ka hoouka kaua ana me na Kepani, eia nae, aohe oiaio o ia lono. Aia no oia ma ke poo o ka pualikoa o Iasana, i kauliilii ole, e like me ka mea i lohe wale ia, aka, ua hooliloia kana hookele ana i kona mau puali imea ole loa mamuli o ko na Kepani eleu loa. E ulele hakaka nui a hahana loa ana paha na puali o na aoao a elua ma keia mua iho ma Pini Iana, a i ole ia, ma k@hi wahi aku paha.

            Ua pau a ua panikuia na launa palapala a telegarapa ana paha me Korea, nolaila, ua pau na poe kakau nupepa o na aina e i ka h@i no ka hiki ole loa ke hoea aku i ke kahua kaua.

            Ua hoikeia ae ua make kekahi misionari Peres-betariana, nona ka inoa o James Wylie [Kemiki Waile], mamuli o kekahi mau eha i loaa iaia mai na lima mai o na koa Pake. No ia mea, ua kuahaua ka Emeperoa o Kina e okiia na poe o na koa na lakou i pepehi i ua kahunapule la.

            No Tenetesine ae hoi ka lono ua hui ae o Generala Ie (Yeh) me 4,000 kanaka me ka pualikoa Pake nui ma Pini Iana. O ke koena aku o kekahi mahele malalo o Generala Nie (Nieh), ua manaoia e hiki ae i Pini Iana i Augate 23. Ua oleloia o ko lakou nee hope ana mai. A S@na aku, ua hanaia ka ia me ka eleu a me ka noeau loa, oiai, he inoino a he pohihihi ka aina a na pualikoa i hele ai, me ko lakou akeakea mau ia hoi e na enemi ma ke ala holookoa, eia nae hoi, ua mahae pu ia ua mahele koa Iapana e lakou ma ia huakai hele a lakou e hele aku ai i ko lakou pahu hopu.

            Nui loa ka pioloke a ake kaua ma Iapana, a ke pii mau la ia ano i na la a pau. Ke koi akea ia la hoi e ka lehulehu e uwai aku i na lawelawe kaua ana mai Korea a i Kina. Ua oleloia ae no hoi e hoohui ae o Iapana i kona mau pualikoa a pau loa e hiki ana a e hele koke aku no i Pekina.

            Ua loheia ae ma Iokohama he 10,000 na koa Pake e nee la imua no ka hoea aku i Seoula. O ka heluna hoi o na koa Kepani ma Korea, aia no ia mawaena o 35,000 a me 50,000. Lehulehu na hoopuipui hou ana aku i hoounaia aku ma na alahao i Augate 24.

            Aia hoi ke awa ma Nagasaki, Iapana, ke hoopakeleia la me na topido a me na lua pauda malalo o ke kai. Na na waapa o na mokukaua Iapana e pailaka aku i na moku o na aupuni kuikawa i loko o ia awa.

            Ua kukala ae ke Aupuni o Iapana aole ka laiki he waiwai hiki ke paa a hoomaluia oiai ke kaua e mau ana.

            Ua hoikeia ae ua kauoha aku ka Emeperoa o Kina e waihoia aku he 12,000,000 taela (dala) Pake) ma ko Li Huna Kana lima, aia no i kana mea e hoolilo a e hoohana aku ai me ia huina dala nui. Ua hoopuka ae no hoi ka Emeperoa he kuahaua e kauoha ana no ka hoomakaukauia o 100,000 kanaka no ka hele maoli aku i ke kaua.

            Aia kekahi mau aumokukaua Iapana ke holoholo la ma ke Kai o Kina no ke akeakea aku hoi i na moku Pake a me ke  pale ana aku i ka laweia ae o na kokua laiki no ka akau.

            Na kekahi palapala mai Semeulupo, Korea, i hoike ae ua hoea aku he 19 mau mokukaua Iapana a me 13 mau moku lawe koa a hali lako hoi ma ka muliwai Ta Tuna (Ta Tung) i Augate 18. Ua hoomaka koke aku he 6,000 poe e lele iuka a ua lele kue ia mai lakou o 1,000 poe kaulio Pake ma ka aina mai, a mahae pu ia na Kepani iloko o elua mahele. O ka wa no nae hoi ia o ka mahele koa pukaa Pake, i hookahuaia maluna o kekahi kiekiena, i hao mai ai i kekahi ki poka hahana ana iwaena o na Kepani, a ua nui ka poino i loaa. Ua konoia na Kepani e kuemi hope aku a kahakai, kahi hoi a na pu o ua moku i pale mai i ka hoomano aku o na Pake. Ua hoikeia ae ua 1,300 kanaka o na Kepani i pau i ka make. (Aole keia lono ae la i hilinaiia, a ua oleloia hoi he mea epa wale no ia wahi e hooholomua aku ai i ka aie dala kaua a Kina e ake la e loaa. Augate 27 i hooleia ae ai ka oiaio o ua lono la i hoolahaia ai hoi ma na nupepa o Kapalakiko i ka la 25 aku.)

            Ua lonoia ma Sanahai ua pepehiia ke Kuhina Iapana i Korea e kona poe hoalahui no.

            Ma ke kauoha a ke Keena o ko na Aina E o Beritania Nui, ua paaia ka mokukaua topido Tatasita o Iapana e na mana kuloko Adena, Arabia, oiai ia moku ma ke ala no Iokohama, mamuli hoi o ka hooko ana i ke kanawai hoolakoia o kekahi mokukaua o kahi aupuni okoa aku me na kanaka o kekahi aina e.

            Ua ao aku ke Kanikela Amerika ma Sanahai, Kina, i na Iapana e noho la malaila e haalele aku i ke ano aahu a noho 'na Pake o laila, a e huli hoi aku hoi ka hapanui no ko lakou aina kulaiwi.

            Aohe hoolohe a hoomaopopo aku o na poe kapili moku a me na poe hana lako kaua o Beritania Nui i ka ke Aupuni uwalo no ke ku mai i ka wa. Ua hoike hoomeamea wale ae no lakou ma ke ano maamaalea ua manaoia na moku a me na lako no kekahi mau aina o Amerika Hema.

 

Kukala ko Korea Moi ua Kuokoa Oia

 

            No Tokio mai ka lono i Augate 22 e hoike ana i Iune 30 i kukala pili oihana ae ai ka Moi o Korea ua kuokoa oia mai ia Kina aku, a ua uwalu aku hoi ia Iapana e kokua aku iaia ma ke kipaku ana aku i na Pake mai Asama, me ke kokua pu aku hoi o na pualikoa Korea. Ma ia la like no hoi i hoole a hoopau loa aku ai o Korea i na kuikahi a pau loa me Kina.

            Aia o Kina ke liuliu la e hoouna palapala aku i na Mana e ae, e kue ana hoi i keia kukala kuokoa a ka Moi o Korea. Eia iho na olelo o kekahi palapala mai Berelina: "E lehulehu ana no paha na mana e ike aku ana i ke ano pono o keia hoohalahala, no ka mea, ua maopopo ia lakou ua hanaia kela kukala ana malalo o na hookikina ana a Iapana, mahope iho o ko ka Moi paa pio ia ana, a ua kakauia hoi ka la a hala loa imua, i wahi paha hoi, e manaoia aku ai ua hana maoli ia ma ke ano kuokoa."

 

Mau Aie Dala no ke Kaua

           

            Ua loaa ae i ke Keena Oihana Iapana ma Wasinetona, Augate 19, he telegarama e hoike aku ana ua hooholo ia Aupuni e hoopuka ae @ ko@ @e kuloko o $50,000,000. Mamuli ka o ia mea, wahi a ua palapala la, ua ala ae na manao aloha aina ikaika loa a ke lulu la na kanaka ma na wahi a pau o ka aina me ka makahehi no keia aie.

            O ka Kina noi aie hoi no 1,000,000 taele i ho@ iaia hoi e na poe kalepa Pake, ua haule pahu a loli i mea ole.

 

Kuikahi Iapana me Beritania Nui.

 

            Ua hooholo a kukai apono ia mai nei ke kuikahi kalepa hou mawaena o Beritania Nui a me Iapana. Ma ia kuikahi ua haalele aku o Beritania Nui i kona mana hookolokolo ponoi i kona poe kupa ma Iapana, nolaila, ma keia mua aku aia no imua o na aha hookolokolo ponoi o Iapana e loaa ai ka pono kaulike i na poe Beritania a pau. Ke hoounaia la na kukai ana me na Mana Europa e ae a me Amerika Huipuia no ka loaa mai o ia pono like.

 

Pilikia Iapana i na Pono Kaua.

 

            E ano pilikia aku ana paha o Iapana, wahi a ka oleloia, no na poka owili no ko lakou pu hou, oia ka raifela Murata. No ko Iapana maopopo pono ole mamua e komo koikoi aku ana oia iloko o kekahi kaua nui i makaukau ole ai oia nona iho. Hookahi no Aupuni i hiki ke hoolawa mai iaia na poka owili e pono ai kona mau pu, oia o Auseturia, aka, he malama okoa paha a hoea aku ilaila me ka nui paha o na alailai ana ma ke ala. Hookahi nae hui aia ma Nu Ioka i hoike ae ua hiki ia lakou ke hana i na poka no ka raifela Murata, aka nae, aole o lakou hooia a hoole ae paha i ka