Ka Makaainana, Volume II, Number 12, 17 September 1894 — Page 6

Page PDF (846.62 KB)

This text was transcribed by:  Mary Ching
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Makaainana.

 

NA AINA MAMAO.

Na Lono Huikau mai na Wahi Like Ole mai o ke Ao nei.

KINA A ME IAPANA.

Ulele Hahana na Aumokukaua o na Aoao Paee a Elua.

            Kakahiaka nui poniponi wale o ka Poaha, Augate 9, i ulele aku ai na aumoku Iapana e ki poka hahana aku i na aumoku Pake mawaho ae o ke awa o Wei-Hai-Wei, kahi hoi i oleloia aia he papu oolea loa no na Pake malaila.  Ua ku like aku na aumoku Kepani ma kekahi aoao o ke awa a hoomaka nui aku la e hooko i ka hana.  No keia hoouka kaua ana hoi ka mea i loheia ae ai ma Nu Ioka, Augate 11, mai Sanahai aku, o olelo ana ua kaa ka lanakila ma ko Kina aoao.  Ua loaa aku keia lono i Sanahai mai Si Fu (Chee Foo), a ua kakauinoaia hoi e Adimerala Tina (Tyng), ke alakai hoi o na aumoku Pake.  He ehiku ka nui o na moku Kepani i ki poka aku ai i kela wahi hoolulu o na aumokukaua o Kina.  Ua hookomo aku na moku liilii a kokoke loa, alaila, hoolele poka pahu aku la i na papu Pake, a o na moku nunui no hoi mawaho aku.  Ne na poka mua loa i hoopuiwa aku i na Pake, a ua kukai mai no hoi lakou i na ki poka ana iloko o ka manawa pokole loa.  Aole pololei o ka na Pake ki ana mai a puka wale ka la, a ia wa wale no i ahona iki ai ka lakou ki ana a no ia ano pololei loa hoi ke kumu i holo ai o kekahi moku Kepani.

            Mamua ae hoi o ke komo pono ana aku o na moku Kepani nunui iloko o ke awa, e kuku like mai ana hoi ko Adimerala Tina mau moku me ka makaukau no ke kaua mai, a iluna no hoi ka Adimerala o kona mokuhae ke Tini Iuene (Ting Yuen).  Iwaena o keia mau moku Pake kela mokukaua nui i hoike oiaio ole ia ai ua hoopiholoia ma Fonotao, oia ke Kene Iuene (Chen Yuen).  Ua eleu koke ae na Kepani i ka lakou mau pu a hoomaka koke no e ki poka hahana me ka weliweli nui, a no ia hahana loa, ua loaa kekahi moku Pake i ka poino, me he la ua ku aku oia malalo iho o ka ilikai a poino na enegini, no ka mea, ua hoomaka koke aku la oia e nee no kula me ka welo ae o ka hae hoaiona “Ua hoopoinoia.”  Eia nae; aole no i emo ma ia hope iho, ua hoomaka mai la ka nee aoao na aumoku Pake e ae imua, o ka mokuhae ma ke alakai.  Aene no i pinapinai loa ka lakou ki poka ana, aka, ua loaa no he mau poino kukonukenu i na Kepani.  Ua kipakuia aku na moku Iapana liilii, a me na poka hoi mai na papu mai, ua nokeia na moku nunui a hiki i ko lakou hookaawale ana aku.  O ka mokuhae Pake, he moku holo loa ia, ua ki pualu aku kona mau pu aoao i na moku Kepani e naholo la, a me kona uhai pu aku a hiki i ka loaa ana o elua moku Iapana, oiai ia mau moku e puka loa aku ana iwaho i kai hohonu, a ua pau loa hoi na mea o luna iho o ko laua mau oneki i ka hoopuehu liilii ia mai na pu Karupa a me na pu mekini.  I keia wa, i ka huli ana mai o na moku Kepani e holo la imua a nana ia hope, a ike mai la boi i ka hala loa o ke Tini Iuene mamua loa o kekahi mau moku o ka hoomaka koke aku la no ia e ki pualu aku i na pu-aoao a me ka hookuu iho hoi he elua mau waapa topido, me ka manao paha e hoopahu aku iaia a lilo i mea ole.  Ua ike koke mai no nae hoi o Adimerala Tina i keia a haaw koke oia i ke kauoha no ka hoolaua koke ia aku o kona mau waapa topido.  Iloko mae hoi o ia wa, ua ku aku kekahi waapa topido i kekahi poka pahu a piholo iho la.  A i ka wa hoi o ka ikeia ana aku o ko na waapa Pake holo mai, ua kuupau ae na Kepani i ko lakou ikaika mahu a holo aku la no waho me ka uhana mai no e na Pake.

            Ma ka hoike hoi a ka Adimerala Pake, ua ekolu me hapalua hora keia hakaka ana, a he hookahi moku Iapana uuku i poino, hookahi waapa topido, a he 100 paha kanaka i make a i eha a me elua mau moku nunui i popilikia.  O ka oneki hoi keia o ka mokuhae, ua puehu liilii i na ki poka hahana a na Kepani, eia nae, aohe ua adimerala la i hoike ae no ia mea mawaho ae o kekahi wahi poino i loaa i kekahi o kona mau moku, he wahi poino uuku hoi i ka hoeuli o kona mokuhae a me elua kanaka o na pu mikini i make iluna o ke kia o kona moku.  Eia nae he mea hiki loa no ke hoohuoiia aku ua nui no ka poino ma ia aoao a elua.  O na Kepani hoi, ma kahi o ko lakou holo loa aku i ka moana kai lipolipo, ua holo pololei nui aku lakou no Awa Ata (Port Arthur), ma o iki aku hoi o Wei-Hai-Wei a o ke awa kokoke loa aku hoi ia ia Pekina, a me elua mau mokukaua nunui e aku i loaa malaila, ua hoomaka nui aku la e hoolele poka ia wahi.  Ua hoo mano mai no nae hoi ka uhai ana o na moku Pake a hoea i keia wahi ae la, a mawaena hoi o na poka mai ia lakou aku a me ko na papu mai hoi ua hoauhee hou ia no na Kepani.  A mamuli hoi o ka pili loa ana o na moku Pake iloko, ua hala ae he wa no lakou e hiki ai paha ke lawe pio ae, a i ole ia, hoopiholo aku paha ia elua o na moku Kepani nunui.  Eia no nae, me ka hoohoa a hoaano no na Kepani i paio aku ai a puka loa iwaho, me kipaku aku hoi i kekahi moku Pake mamua o lakou a hiki i ka huli hoi loa ana no Wei-Hai-Wei.  He mea maopopo loa, ma keia mau hooili kaua ana, ua ano hawawa loa ka maheleia ana o na aumoku Kepani.  Mamua aku o keia ulele ana, ua ki poka hahana ia o Awa Ata, a ua, hoopopilikia mahani ia aku no na papu Pake.  Eia nae, ke olelo la na Pake ua kaa a ua lilo ka lanakila ia lakou.

 

Popilikia na Iapana ma Korea.

            No Sanahai mai ka lono o Augate 29, e hoike ana ua hoauhee a hookuemi hope ia aku na puali Kepani e na puali Pake, i kokuaia aku hoi e 5,000 poe Korea, me ka poino nui a hiki i Kaisene, he wahi he kauaha mile ma ka akau aku o Seoula.  Aia no na Pake ke nee la imua.  Ua kokuaia lakou ma na wahi a pau e na poe Korea.

            Ua loaa ae i na nupepa oiwi ma Sanahai, Augate 29, na hooia ana no kela kaua mawaena o na puali Pake a me Kepani i ka la 13 aku.  Mamuli hoi o ia mau lono, he 5,000 ka heluna o na Pake o na ano pono kaua a pau i kue aku i na puali Kepani i kauohaia e kiai i na alanui pali ololi o Pini Nana, ma ka akau o Korea, a ua lanakila nui hoi lakou ma ke kipaku ana aku i na Kepani mai ko lakou mau kulana aku e paa ana.  Ua oleloia ua hele nui aku na poe Korea ma ka aoao o na Pake, me ke koi hoomano aku e haawiia mai i mau pu na lakou, a me ke noi aku no hoi e loaa mai ka aeia o lakou ka mahele alakai mamua loa o na puali Pake no ke kue aku i na Kepani.  La 14 ae, ua hoopuipuiia eku na Pake e 4,000 poe koa mai I, Kao aka (Yi Chow), a i kahi la ae lakou i lele kaua aku ai i na Kepani ma Kaua Ho a kuemi nui lakou.  La 16 ae hoi, loaa hou aku no na hoopuipui ana i na Pake me 13,000 poe koa, a i kahi la ae no i lele kaua hou aku ai i na Kepani, a ua oleloia he 4,000 ko lakou poino a me na lako ukana kaumaha.  La 8 ae, ua nee aku na Pake no Huana Kao (Huang Chow), a i ke kaalo kokoke loa ana ao i ka muliwai Tatuna, ua ki puka nui ia aku lakou e 13 mau mokukaua Iapana, a lehulehu na haneri kanaka i poino.  I ka emi ana aku nae hoi o ke kai, ua ili iho he ekolu mokukaua Iapana a ua nui hoi ka hoopoinoia e na puali pukaa Pake mai na wahi aku a lakou e pee ana.  Ua oleloia ua kuemi hope aku ka hapanui o na puali Kepani no ka hema me ka uhaiia aku e na puali kaualio Pake, a no ka po e ana ke kumu i pau ai o ia uhaiia ana aku.  O ke alakai hoi o na Pake, Generala Ie, ua hele ae oia me kona mau pua’i ma ke ano kakakii a ma ke kua mai i iliki hahana mai ai i na Kepani, a hoauhee loa ia hoi lakou a lilo mai la o Huana Kao (O na lono laulaha nae hoi i loaa aku malaila, aohe hooia ana i loaa aku no keia mau lono ae la a na nupepa oiwi.)

 

Hoohahani na Iapana no Pekina.

            Ua lonoia ma Sanahai, Augate 28 , aia na moku hali koa, i ukaliia e na mokukaua, ke hoolele la i na pualikoa ma ka akau aku o Taku, me ka manao e hele aku no Pekina.  He lono e ae no hoi kekahi e olelo ana ua maalahi loa ko na Kepani hoolele ana aku i kekahi puali nui o 20,000 koa ma na kae o ka muliwai e pale la ia Korea mai Kina aku, a mamuli hoi o ia e keakeaia aku ai ke komo ana aku o na lako nui hewahewa a na Pake i Korea.  O ke kolu hoi o na lono ua pepehiia ke Komisina Farani ma Hona Tiona (Hong Tyong) e na koa o Generala Ie.

            He palapala mai Sanahai, i ka nupepa Manawa o Ladana, Augate 31, e olelo ana:  He palapala mai na Pake aku ma Tienetesini ke olelo ana aia he 14 mau mokukaua Iepana me 5,000 poe koa o luna ke ki a hoolele poka la ia Awa Ata.  Ua kauohaia ka papukaua Pake, o 5,000 kanaka, a me na aumokukaua pu e kue aku i na Kepani.  Mai Si Fuy ae no hoi ia lono hou, no ia la like ae la no, i loaa ae ma Sanahai, e koike ana no ko na Kepani kue hou ana aku no ia Awa Ata.  Ua hooleleia aku na Kepani ma Liane-tise S. na i ka la 30 aku, a hoomaka koke aku la no ka nee ana o keia pee no Awa Ata, oiai hoi na aumoku ma ke kai mai, e hailuku poka ana i na papu.  O ka manao ka o na Kepani ma keia hana ana, oia no ka hoopoino aku i na uwapo a me na papu ma ia wahi, i hiki ole ai hoi i na moku Pake i poino ke hoi a ilaila e hoolulu ai no ka hoomaemae hou ana.

           

Auhoe na Holani ma na Iaia Hikina.

            Ua hoolahaia ae e ka nupepa pili Aupuni o Ka Hague, H@ ni, i Augate 29, he palapala e