Ka Makaainana, Volume II, Number 12, 17 September 1894 — "HUAI KA ULU O LELE." [ARTICLE]

"HUAI KA ULU O LELE."

Makehewu ioa no hoi so ke "Kuokoa" hauoli ana ae i kela Poaono aku no ka lilo ana na ka mukukaua Araerik a Kaletona e haawi i na ki pu aloha mua loa i ka h»e o ka ReptibaHka, i ukaliia hoi tojthope iho e ka mokukaua G?remania Akona, He oiaio o ke. Kaletona ka moku kaua mua ioa i ki pu i k» hae o keia aijaa, a no 5a hoi mtkon e ninau n s ei—"o ka h&e hea ia isī? O ua hae 1h e *010 umkehewa ia r>ei o ka pihe hauoh, aole no ia he hae i okoH ae oaai ka hae aloha o ka Uhui, a nawai t»o hoi e ole ke ki pu aloba ja. Aia la ( hnhewa 110 | M&iia e aianao ana paha ua j komo aku h=? i*a hou iloke o j kahi •'kilu." | £tua t v iahi»a a keu»a mai he& | tuat la -keia ano hauoli lalau o j ka hoa paouioui kalaiaiua» a p!o t h«wa a« la ka hauoii. Mai o\ j toa aku ka pouo a uie ka uau ; | iaa lie ha« okoa ae. -Oia uae j hoi ka niea e louoloaoiu j nei aia 110 ka poai pakaha o k? | "Kuokoa" kt ohumuhuuiu malu j u?i e hooioh ae i ka hae kuluma j i aiohaia o Hawaii nei a i j auo e ioa ae, oia hoi, i mea oie | ua kahakahaaa waihooluu «k---j uta uae keoke > a tue hookahi | hoku ipaha) ma kekahi kibi | Mamua iiae hoi o ka h!ki aua | ks hooioii »e i fca hae, e hoololi | mua ae paha lakou i ko lakou I kumukanawai. Oiau mea i hiki oie la lakon ke haua» n<*I iaiia, aoi«? no paha ia he h&ua i uui kg mauaoia. la Kuukii Talauiag"i ai uu IIuuolu;. uei ao mau * • . u ua komo ivra } vi iu, p e ,4 «iaikai U>a" a u* I alo hoi i uu,i 1* Uko i, Ei* u»? \w\, ma kaua mau p.ila|>a'a

i kakau ai i Amenka mahope iho 7 o kena haale!e ana m»i ia nei no na Panalaau, ua pai a mahdoakn oia i ke Aliiaimoku, kapaia hoi kona poe hailiili he |?oe hoopunipnn'i.. Nolaiia» a t i pii ae ka inaina o na wahaolelo o ka poai hemoleie a hoino aku la i keia uiea haioMo kaulaua jtaa o Ainenka Iluipuia. E hoomaopopoia he wa pokole .wale no kona i hui ai me ke Aliij aka, ilok'o o ka kua mau t\na ? ua maopopo iaia k© aup io maoli o ke Ali? f koim oiha i ke aloua no kona lahui a me ka hoike oiaio 00 i kona manao no «a 'oaea i hanaia a no na me» hwi eha naia aku ai. Ua maopopo iam ia mea i konu ninau pono ana r-fcekabi~h-ttole aloha aina, aka, 1 koua ui ana aku hoi j knbi haole hoohuiaina, o ka hoino s me ka hailiili na raea i loaa koke aku iaia. Pela i uaaopopo loa ai iaia ka oiaio a me ka lapu waie. Aohe no ia e nalo i kahi mea noonoo maikai.

U& waiho ae ke Kuhina wai he palapala hoopii mai ?& Keoai Kolopana» iuma o fca Ahut4elo kuikawa o k« Poaha iho ia, e koi aaa n« kona nku o eha la o ka noho K ahina Kalaiauia aaa mai īanaan 14 a 17,1 iiui i» 1893, i hiki akn ik& hu ina o $52 20. Noi a kokuaia e ukuia aiai loko se o kela ame keia lilo o ke Keena Kala'ninp aka, raa ke noi a ka Feresidena ua haawiia i ke Komite Hooko iokoio. Ile haawi pio uiaop;>po paha keia o ka mea i noho Kuhiaa pokole ai a popilikia ui ka kou. 0a 'oawaliwali paha na kuii, a i ole ia, ua pio paba kona manaoiana.

lioko no o ka waiwai o Ra waihoua dala o na Kola Kamehameha, hilahila «>le oa kahu waiwai i ke noi ae e lioo kuu wale ia kekahi mau waiwai e komo nei mai na aiL*s e mai me ka uku dute ole. 0 ua wai* wai la e komo māi ne! no ka Waihona Hoahu Mea Kahiko, he aiekohola, a oia hoi ka Mama Eiueluka i ninau ai % ka nui, a i«a uo paha eia ianēi na poe e haawi nei i na kokua nui, aole no paha e noiia roai keia, Aka, mamuli o ke noi» ua waihoia aku i ke Komite Hookolokolo, ■ \ Ke hauoli uei o Ka*e Akt no ka loaa ana mai okona hookohu Noiai 1 ! Lehulehu i ka Poalua iho la. I heie maoh no ka oia © uwe ia "Papa" Wili K«kela, a nana hoi i npke aku a loaa m«i ai, oia k«yniakou lohe m»i. K like no Mi lioi me ke kumulaaii, pela hua; e no m® ku mak/ia, pela no toe k k kei*i:

a e iike ho* .me .ke kuiauao, no kft hoi :aae ka li&uiuaua. I keia wa, ua meikai keia Aupu--211 laia. Aia wale r)0 ka *hoi he walī i mea iki wale.iio.

O ka aiea nui i ka uupepa pahemo a)«uta ? keia mau la iho ia, oia k» pnx «e i ka holopono o ka Kakioa a me Paiafti Has»t!oe \ haaa .W,Vftiuetoua ,keU Aupuai me v*te]Q ae be me-i ponu iou u hooiuahq«bua hou ia rui akii o 'U xijsu luna» he $500 o ka m«a ,r. be $350 o ka i; ' ku niuiama hookahi e luuu i; vl ; keia w» . Aole I poina ia Kakiua <iokc- y k?- Kf a u Ahaolelo o !888, o\a ka mea kuo ioa i ka eka haawina daL« .w, k$ Kuhiua Noho uiala>]:-* Ef» ke pe'u nei ke aleio lu ! No ko Kakirw* kue no paha is Kuhina Nui Kipikona. ,Ak&. he mea'olfe ia >;u» oie,ī 5 o ka hmm a m« knlana ka mea i manaoia aohe krikauole)o h. R",h ; na K&aka, ria uae, u» makewMe oia n o ona no kekahi kakauolele, a kue tw ua o Kakir>a f me ka oleir» iho he waiwai oia « ua Hawa ho> ::> >i>r 7 '-ho, a n<»ua mBo}i eo hoi e kakau & e lawē i knua rn. 4 «: pil.ip«»hi'p'ili oihana. Ua ne i»»e hM ke ®no i keia «vh h° kaknno'elo a he hope kn Knk?na rm ouo $850 ; oiai om i noho hana ole ibo nei ianei no *500, a eia hoi kw ma»ketD»ke:'a e hoopli hon ae. !

He mau dala kM& 5 loaa mau ia Kakina me k|ona luhi ole a me kona hoohaa!ijas pa hoi kalil i ka oiUaoa 0 kana hanu oi loa aku, om no *<>«c *i«r> !una nui oo kR hmkmk* i ke kii o kn Lua o-Pele, a «» k{?kp mau $ra oia mai WaaitīetobH a Kikako a hala i'Kftpataiciko' - me kaHi ijjiair wāhi e h hoe* 16«. n&nM Honoluhi oei inr kn*\a kak'auoklo wahiue kuiii brJct;> gnn i ntjara mfti Ho k*Ti li'o p: ha hoi keia » k«v unn«" kopaianaha nui wale Tna nc* kahi o lakou iho, maikai )oa; «ka/ i kahi m<»a okoa ae, lnjnmal«f ?o& j— .. ■ ■: -V- ; Mawaho ae hoi o keu ae ia ua helu niai no ua ohua pnlemo nei 110 n« hookipa ann m«i nei a Palnni Haaeiine i na E*ele Alii ma Wa3*Mot<MtH, a o ole ka 1h» loaa makamak* af Inkon o Hesha Ih hoi ka he* \ o ia t o kana p»nai pono > hoi pfih« \i nn !vm ihookipi m^ikai ia ona ma o& k?it|ihale « u* F!ele ekolu maanei Jē ole no hoT o B»moelft Pakā i lioho K i! u m no ka na Ain» !*f, loan, n t ih ke

| leulan kakauoleio no ia oihaua o ke Aupuai malalo aku ona. Malia nae palia he uku iā no ka muuiaun i liawelekaia. Akaka uo. hoi ke auo kamalii o keia poe i k.i helu wale. He uuku ka oukou mau hana imua o ka na Hawaii i hana ai no oukou. Poaono nei iheo'aku ai o Kij k«om Lualii Kakiaa, me kona [ kooiua tiou, ma ka A«seteralia, j iue ka oleloia ae e holo aku nna oia no £uropa e hooikaika ai e loaa l*ou mai ona poe paahana ih-keokeo inapeia io, he maia ko ioaa uiai ana i kana naa_u palu aku a ina hoi e hoi ana lo Wasinetona, o kuhaia mai ana paha oia no kana mau haua a hookiekie malaila j mamiiu

Nui ka hoopunipuniia o ko Honolulo nei poe e na nnpepa puka la a pau e holo ike pili oihana aku ana o Peresidena Kole ia luua o ke Kaletona i ka Poaha iho ia, ma ke ano panai aku hoi no ka ike aaa o kona kapena a tne na alii iaia i kela Poaouo aku. Aohe i hoea ae ua ike pili oihana la ia la, aole no hoi 1 kaui kuilua mai na pukuniahi no\ia a heo wale aku ia oo oia no £orea. Pehea iho ia hoi keia ? Eha paha ke 4< J£aokt>a" hanaiahuhu a»a, i l£a loaa ole mai o na ki pu&loha ia. Eia iho na olelo a ka lunahoopouopono o kekahi o na aupepa* puka ia uai loa o Kapalakike, oia fcn e pili ana i ke kipe

dal& īa •> lakou e na poe "waiwai, oaauao a koikoi" o Hawaii aei: "He mea waiwai ole !oa ia oakou, ena poe o ka aoao

alii, ke kukai palapala pu mai me naakoo a hoike mai paha i na olelo ka aoao ko- * k*iH i ke kulana Aupuni Moi. Aiaiiaila k<j uakeke o «ee gu!a a ua ao ae ka luna nni i ke keena hooptnopono e hoekolo like aku oaa ia meheu, Hohe a *nakou ! nmm aua owai ana !a ke ]anakila ma ke kaua, *ka> o ke dala ko makou mabreinake f o inakou uei ko Fwa Luua Ohi a Heiu oia o F. A } Keiiiaohopono, kahi i kalekale oielō ai no kona a!oha alna i kekahi o na la i ha>a iho la Ua hoike mai oia o kona kue raau ana ka i na hana hewa ka Sft>i Kaiakaua ° me ka Moi Liliuokalani, oia kona aloha aina; a pet« no hoi uih kona kokua ana i na a pak»ha a na. miknaeie a me ua poe hao?e !apuw e ae, om ka ka oi loa akn o kona aloha aina. no ka mea, na ionn wahi oihana mni iaia (V:a } h*\c no la hoi kahi oih -»na, pa!e

mai !a &e aloha aina o kahi poe o kakou. Ua wawaia ae e hoohui ana na Ligi Amerika a me Oielo E i hookahi, me ka manao o lakou na poe na lakou e ao a e hoopaakiki aku ike Aupuni no na poe e hookohuia aku a? ma nn oihana. Eia nae~ hoi, a hiki mai i keia la, aohe i ikeia ae ka oiaio oia mea. He ano anunu no keia poe, a ūa manao nui hoi ina aole lakou, hiolo keia Aupu ni. A o lakou no hoi na poe a Kolekaaka i olelo ai na la£ou mai kona hookohu. Koiaila, eia no ke naka nei ka pāpaku o keia Aupuni, he wahi mea i£i wale no a hiolo. Eia o s J. Emaluka ke plena nei i ke ano o ka haawiia ana ae 0 na kohokoho ana no na paipTt ame lako e ae no ka wai o ke Aupuni e manaoia nei. Ua hoike akea ae oia i kona manao no ke ano poholalo ona hana aka Luna Nui ona Hana Aupum, ma kekahi palapala i hoolahaia ma kekahi o na nupepa puka la namu, i kakauia Ikala 14 nei. TDha loa oip, no ka mea, ua eha pu aku me kona pakeke. 0 lakou iho la no ka hoi ia e noke nei no ia lakou iho. Oia, nokeia !