Ka Makaainana, Volume II, Number 12, 17 September 1894 — NA AINA MAMAO. Na Lono Huikau mai na Wahi Like Ole mai o ke Ao nei. [ARTICLE]

NA AINA MAMAO.

Na Lono Huikau mai na Wahi Like Ole mai o ke Ao nei.

KINA A MĒ ĪAPANA. Ulele Hahana na Aumokukaua o na Aoao Paee a Elua, Rakahipka nui pouiponi wāle o ka Poaha* Augata 9, i ukle ak u ai na aumoku īapaoa e ki poka hahana aku i oa aiiEooku Pake mawaho ae o ke awa o Wei-Hai-Wei, kahi hoi i oleloia aia he papu oolea loa no ha Pake malaila XJa ku like aku na aumoku Kepai i ma kekahi aoao o ke awa a hoouaaka hui aku ia e hooko i ka hana; No keia hoouka kaua an . hoi ka mea i loheia ae ai raa Nu loka, Augate 11, mai Sauiahai, aku, o olelo ana ua kaa ka lanalila ma ko Kina aoao, Ua lona aku keia lono i Sanahai mai Si Fu (Chee Foo), a ua kakaumoaia hoi e Adimerāla Tina (Tyng), k« alakai hoi o na aumoku Pake. Heehiku ka nui o na moku Kepani i ki poka aku ai i kela wahi hoolulu o na anmokukaua 0 Kina. Ua hookomo aku na moku liilii a kokok* loa, aluila, hoolele poka p»hu aku la i pa papu Pake, a o na tnoku nuuui no hoi mawaho aku. N* na poka mun loa i hoopuiwa aku i na Pake, a ua kokai ipai no hoi lakou i na ki poka ana iloko o ka manawa pokole loa. Aole, pololei o ka na Pake ki ana mai a puka wale ka !a, a ia wa wale no 1 ahona iki ai ka lakou kkana a no ia ano pololei loa hoi ke kumu i holo ai o kekahi moku Kepani. Mamua ae hoi o ke komo peno ana akū o ua inoku Kepani nunui iloko o ke awa, e

knku like mai ana hoi ko Adimerala Tina mau muku me ka makaukau no ke kaua mai, a iluna no hoi ka Adimerala o kona mokuhae ke Tini luene (Ting Yuen). Iwaena o keia m»u <noku Pake kela inokukaua nui i hoike oiaio ole ia ai ua hoopiholoia nin Fouotao, oia ke Keoe luene (Chen Yuen). Ua eleu koke ae na Kepani i ka lakou mau pu a hoomaka koke uo e k.i poka hahana me k& weliweli nui, a no ia hahana loa, u& loaa kekahi moku Pake i ka poino, me he la ua ku aku ōia malalo ihō o ka ilikai a poiuo na enfgini, no ka mea» ua hopmaka koke aku la eia e nee no knla me ka welo ae o ka hae hoaiiona M Ua hoopoinoia." £ia na#, aole no i emo ma ia hope iho, u i hoomaka i»«i la ka uee ana o na ānmoku p«ke e ae itnu*, o kn mokuhao ma ke a!ak>i, A«»uo no i plnapinai loa

j ka lakou ki poka ana, nka, ua loaa oo mau poino kukonukonu i na Kepani. Ua kip«kuia aku na uaoku iapaua hiiii, a a me na poka hoi mai na papu mai, ua nokeia na moku nunul a niki i ko lakou hookaawale ana aku. 0 ka mokuhae Pake, he moku holo loa ia, ua ki pualu aku i kpna mau pu aoao i na mokii Kepani e uaholo la, a me kona uhai pu aku a hiki i ka loaa ana o eiua moku lapana, oiai ia mau oaoku e puka ioa aku ana | iwaho i kai hohonu, a ua pau | loa hoi na mea o luna iho... o ko ! laua mau oneki i ka hoopuehu liilii ia mai na pu Karupa a me na pu mekini. I keia wa, i ka huli ana mai o w\ moku Kepani e holo la imua a nana ia hope, a ike mai la boi i kai hala loa o* ke Tini luene mamua loa o kekahi mau moku, o ka hoomaka koke aku la no ia e ki pūalu āku i na pu»aoao a me ka hookuu iho hoi be elna mau waapa tdpido, me ka manao paha e hoopahu aku iaia a lilo i mea ole. Ua ike koke mai no nae hoi o Adimerala Tin|a i keia a haaw koke oia i ke kauoha :,o ka hoolana koke ia atu o koua mau waapa topido. Iloko nae hoi o ia wa, ua ku aku kekahi waapa topido 1 poka pahu a piholo iho la. A i ka wa hoi o ka ikeia ana aku o ko na Waapa Pake holo maj, ua kuupau ae na Kepani i ko lakou ikaika naahu a holo aku la uo waho me ka uhaiia niai no « ia P»ke. I'. ' Ma ka hoike hoi a k.a Adime rala Pake. ua ekolu ne hapalua hora keia hakaka ana, a he hookahi moku lapaua uuleu i poino, hookahi waapa topido, a he 100 paha kanaka i make a i eha a me elua inau moku nunui i popiiikia, O ka oneki hoi keia o ka mokuhae, ua puehu liilii i n a ki poka hahana a na Kepani, ! eia nae, aohe 'u.a adimerala la ī ! hoike ae no ia mea Uawaho ae i o kekahi wahi poino i lo«a i | kekahi o kona mau moku, he I wahi poino uukn hoi i ka hoe- ! n'd o kona niokuhae a me elua kanaka o na pu mikini i make ilona o ke kia o kona moku. Eia nae he mea hiki loa no ue | hoohuoiin aku ua nir no ka ! poino *na i>t aoao a el ua. 0 na J Kepani hoi, ma kahi o ko lakou j holo I©a aku i ka moana kai j īipolipivuā holo pololei nui #ku j lakou no Awa Ata (Port Arthur), ma o iki aku hoi o Wei Hai-Wei a ? o ke awa kokoke loa aku hoi la Ia Pekina» a me elua mau mokukana nunu! e aku i īoaa īiialaiia t iia hoomaka nui aku la e hoi IoU poka ia wahi. Ua hoo mmo rtaf ,110 ho! ka uhai aua 0 moku Pai* » ho#& i

keia wahi ae la, a mawnena hoi opa poka mai ia ldkou a me ko na papu mai hol. ūa i hoauhee hou ia 110 na Kt;pani. A f mamuli hoi oka pili loa ana o ! 11 a moku Pake ilokō, na hala ae 1 he wa no lakou e' hiki ai pahft j ke lawe pio ae, a i ole ia, hoopiholo aku paha ia elaa o na molai Kepani 'nuiuH. Eia~no nae, me ka hoehoa a hoaano no na i paio aku ai a puka ; ]o8 iwaho, nae ki[»aku aku hoi i kekahi moku Pake mamua o lakou a hiki ika huli hoi loa ana no Wei-Hai-Wei. He mea j maopopo loa, 'ma keia mau hoo- j ili kaua ana, u& ano hawawa loa ka maheleia ana o na aumo'ku Kepani. Mamiia aku o keia ulele anā, ua ki poka hahana ia o Awa Ata, a ua, hoopopilikia mahani ia aku no na papu Pake. Eia nae, ke olelo la na Pake ua kaa ana lilo ka Janakila ia- lakou. Popilikiā r»ā lapaiia ma Korea» No Sanahai mai ka louo o Augate 29, e hoike ana ua hoauhee a hookuemi hope ia aku na puali Kepaui e na puali Pake, i kokuaia aku hoi e 5,000 poe Koiea, me ka poino nui a hiki i Kaisene, he wahi he kauaha miie ma ka akau aku o Seoula. Aia no na &e nee la.'im.ua. Ua kokuaia lakoo ma na wahi a pau e na poe Korea. Ua loaa ae i na impepa eiwi ma Sanahai, Augate 20, na hooia ana no keia kaua mawaeuao ua puali Pake a me Kepani i ka la 13 aku. Mamuli hoi o ia mau lono, he 5,000 ka heluna o ua

I Pake o na aao pouo kaua a pau ! i kue aku i .na puali Kepani i i kauohaia e kiai i ua alauui pali ! o!o!i o Piui Naua, ma ka akau o Korea, a ua lauakila uui hoi.lai kou *ua ke kipaku aua aku i ua . mai ko la£ou uiau kulaj na aku e pa;\ ana. Ua oleloia I ua bele iiui poe Koiea j ina ka aoao o, na Pake # aie ke | koi hoouiano aku e haawiia mri | i mau pu ua lakoU, a ine ke noi i aku no hoi e loaa mai ka aeia o i I lakou ka uiuhele aiakai wawua j ioa o ua puali Pake uo ke kue ; aku i na Kepain. La 14 ae, ua , hoopuipuiia tku ua Pake e j 4,000 poe koa mai I , Kao a&u (Yi Chow), a i kah,i la | aelaiou ilele kaua nka ai i ua j Kepaui ma Kaua 110 a kueuii i uuī lakou. La 1G ae hoi t louu I hou aku uo ua hoopuipui aua | i ua Pake iiio 13,000 koa # | a i kahi la ae uo i leie kaua hou | aku ai i ua Kepaui, a ua olaUi* | he 4 + ooo ko lakou poiua a j ua lako ukaua kauiuaha. La . S ae, ua uee aku ua l\ke uo | Iluaua Kao Cbuwj, a i i ke kaalo V ekoke !o& aua ao i La i uaullwa! Tutuut, ua ki paka uui

ia akn kkou e 19 mau mokukaua lapaiia, a lehulelia na hauen kanaka i poino. T ka emi ana aku nae hoi <J> ke kai, ua ili iho he ekolu mokukaua lapana a ua nui hoi ka hoopoinoia e na pūali pukaa Pake mai iia wahi aku a lakou e pee anā. lTa oleloia ua kuemi hc;pe aku ka hapanui o na pūali Kepani no ka hema me ka uhaiia aku e na puali kaualio Pake, a'no ka po e ana ke kumu i pāu'ai oia uhaiia ana aku. 0 ke alakai hoi ona Pake, Generala le, ia hele ae oia me *.ona idru pua'i ma ke an6 kak? kii a ma ke kua mai i iliki h ihana mai ai i na Kepani, a h>auisefe loa ia hoi lakou a lilo mii la o Huana Kao (O na lono laulaha nae hoi i loaa aku malaila. aohe hooia ana i loaa ak*i no keia mau lono ae la a na inpepa oiwi,} Koohahani na lapaaa uo Pekina. Ua ionoia ma StHK*hai, Augate 28, aia na moku W* koa A i ukaliia e na oiokukaua, ke Loolele la i na pualikoa ma ka akau aku o Taku» me ka manao e hele aku ao Pekina. He lono e no hoi kekahi e olelo ana ua maalahi loa ko na Kepani hoolele ana aku i kekahi puali nui o 20,000 koa raa na. kae 'o ka muliwai e pale Ia ia Korea mai Kina aku, a memuli hoi oia e keakeaia aku ai ke koiuo ana ak# o na 3ako nui hewahewa a : ua Pake i Korea. 0 ke kolu hoi o na lono ua pepehjia ke K »misina ma Ho.na Tioua (Houg Tyoug) enakoa o Generala le. He palepala niai 3*iuahai» i ka nupepa c Ladaaa t Au31, e olelo aua: He palapala mai na Pake aku ma TieI neleaini ke olelo ana aia he 14 mau mokukaua ine 5,000 I poe koa o luna'ke ki a hoolele j poka la ia Awā Ata. Ua kauoI haia ka papukaua Pake # o 5,000 . kanaka, ame na auuaokuk^ua

pu e kv;e aku i ,ua Eepam. Mai Si Fuj ae uo lioi ia loao Lou # uo īa la like ue la uo # i lo&& ae uia Sauuhiu, e koiko &u& uo ko ua Kepaui kue hou aua aku uo ia Awa Aia. Ua hoolelei& «iku ua Kepaui uia Liaue-tUt S-ua i k& la 30 aku, a Uooma*a s.<>k« aku la uo ka ues «ua o $ •$ uo Awa Ata, oiai Uoi ua uumoku ma ke kat uini^« liailuku poka aua i ua papu, 0 ka k& o ua uia keia haaa aua # , oia no ka hoopoiuo aku i u$ a iu«i ua £apu ma ia I waui, i hiki ole ai hoi i ua luuku I r*k«i|ioiuo ka Uoi* ilkiU • i bgult4u «a iilo ka hooui<ie«uad I hou aua. | U* hoolaUaia a« e ka uu -«|>a I piU o &» li*4 11 %4a u ** * h* «

lioike ann no ka poino i Joaa aku i na pualikoa Holani e kue la i ka Raja o ka naokupuni o Lemeboko, kokoke ia īava, ma ka Paeama o na Tnia Hikina, a ua oi loa i)ku hoi ka poi.no i lo*a mamua ae oka mea i manao Wale ja. Ma ia no i hoikeia -V. -r-r" ■— — 1 ■ ----- ao ai ua hoopnoho a hoopuiwa hoohikilele'-ia na poe koa Holani i i?a hora 11 >ka po. Ua hoomauia ke ki poka ana aao iu po, a he 14 i make a me -55 i eha ma ka aoao ona Holani. Oiai.hoi, ua ano uuku mai ka wai a ua'hiki ole !oa hoi ke haoaiia na hoīoholona, nolaila, ua konoia .ua puali Holani e nee hopo aku no Matarama, ke kapifcala oia mokupuni. A iloko boi o īa nee hope aua, ua koikoi loa ko lakou poino, no ke akeafcea mau ia mai hoi mamua, a i kekahi wahi a lakon i hoea aku ai, uia kukuluie he pa e pale aku ai ia lakou. Ua oolea mai ko na kanaka maoli ku mai e kue aku i ko na Holani heKi aku ma kc : la aoao oka pa, a ua hiki ole loa no hoi ia lakou ke hou aku imua s nolaila, ua konoia lakou mahope iho e kakakii ae ka hele ana me ka lolhi o kahi i helela ai, i hiki ai hoi ke alo ae i na wahi i hoala pa ia ms ke ano alailai, ailoko o ia hana ana pela ua nui loa aku na kanaka i poi'ao'a nalo. Augate 27, ua hiki aku lakou \ Amepenana, me ka huina poino oi lōa aku mamua oka mea i lohe mua ia. He

eiwa aliikoa i make, a iwaena'o ia heluna, ō Generala Vona Hama kekahi, O ka heluna hoi o na alii hookohu olē ajue na'koa maoli i uaake a ualowale p'aha, ua kohoia mawaena o 175 a me 200. Ēlua no ka hoi mau jsuali e an o na poe Holani, e hana ana no ma ia moknpuni hookahi, i halawai like no me na poino koikoi a me ka hooaianawaniii hoi iloko o na popilikia o ke ala. A ma na lono hupe loa hoi, tia oleloia o ka lele kaua lik'e ia ana o na puali Holani, he mea ka i hooholo mua ia ma kekahi hoolala ana a aa poe alii alakai ma Balineze. Mahope iho o ka ike ana o kekahi o na alii Holani i ka hookoia ma ke kakauinoa aua o na alii ma kekahi palapala, a oiai hoi naa ke ala e huli hoi ana, «a lele kne ia mai la oia a me k*ona puali oiai e liuliu ana no ka au aku i ka Muliwai Eahaka. Ua hoea hon aku ka piiali i ke alanui e hoi hou aku ai iio kahi a lakou f hele mai ai mamuli o ka naio a hakaka liahana ana me ka poino nui» Ā ia lakou hoi'e kuomi hope nei m# ke alaalaiia ra»i, a oiai hoi'e kokoke akii nm i kah! a lakou © akf wei ehiki aku, me

ka ike iiou f»le ae hoi I kekahl mau kahoaka o na enemi, eia nae, ua hoopuo&oia mai lakou mai na pa pohak.u o ia walii, u imu.kela a me keia wahi mai, a lu mai la i ua poka o ka īakou mau pu, i me lje .ua la, iwa«na.o ua Holani, h.oohikilele loa i> lakou a hoomaka aku la e kuhau. I mea hoi e hooi loa ae ai i kā p ; pgilikia, aole no' i hakalia. loa, ke ki poka auy .aku a ua poe Balui : eze mamua pono mai, ua ahuwale o hope o ka puali h ' makawalu mai la ka hiolo ana . o ..na poka N"olaila, i a. like ke oki pahu pu ia o moa a me hope oka puali i ka manawa hookahi a. ua hiki ole !oa hoi ke ui ae ma o a maauei uo ko kuemi hope • aku, Ua paa ua puali Holaui a pau iloko o kekahi umii iole, a e ole e uhi koke mai na eheu o ka pouli, iua !a ua puu loa lakou i ka anai a lukuia. Iloko'o ia pouliuli i nee hope aku ai tia koa paupauaho, he lehulehu o lakou i eha, } ahiki i Amepeuann. X7a'liJ«'» aku iua poe Balineza he heluua uui o na pu ame ua lako kaua iloko o keia mau ulele Hoa, i haaleleia atu hoi uo ka hoopakele ana i n'a poe i eha. ' | Nui ka pioloke ma Holani i ka loheia aua ae o keia poino i ko iakou m«u puaii, aua mauaoioia ke loaa aku ua poiuo o ua mahele koa e ae, eoi aku aua paha mamua o 500 i make a ualowale. Ua aeia ae hoi, iwaena uo ona poai koa, 0 keia mau hoaulieeia ana o na mahele koa ekolu iloko oka manawa like l@a, oia ka popilikia 01 loa i loaa ina puali HoJaui iloko oko la kou mau lauua ana m® na poe pegana a iloko bo| o nji kaua auu a |>au aia A.upuni. Ke pioloke la ka lehulehu no lono hope loa mai Lemehoko aku, a ke nookikiuaia la hoi k# Aupuni e hoouna koke aku i ua ko kua ooiea loa e hiki aua i kela mokupuui. Ua kauolia ae ke Ki&aiua-KsueraU Holaui o'na Inia Ilikiuā i ahakuka o na alakai koa moana a me uo ka noonoo ana hoi i kekahi kumu-

haua oolea loa e hiki ai.ke ho. ioi a« i keia mm o u* flolaai. Aujj;«t« 0 haalek aku ai ia b<* #lima iuhu no L0«a«boko» © hali awa i ija |>ualikoa a un» ua a e hooikaikii īoa ia aku e hoihoi hou mai i kolakou hqopoino a hoauhe^ia, Kipl Arftba i u« Faraiii m» SoudAu» Mai Fari««, Augau 28, 1 hoikeia ae ai © like la me ka loiio i ioaa ma Sdiis Lui, mahope o ka Uakaka hahana a weliwel} aua o ka pfpukau:i Farari'i ōift| Timv

hukeiu me na po« Araba malaila io ekolu la, ua hoomaka aku la na poe koa Farani e puka iwaho, me ka m&nao e hooukā kauu aku i k<* akea, eia nae t mamuli o ka nui hewahewa loa o ka aoao kue aku, ua lukuia iho la ua Farani a kokoke e pau loa. Ua lilo keia i lono hoopio'loke loa i na auaina koa a pau, oiai, oka elua iho la keia ona poino kukonukonu loa i loaa i na Farani m ala.il a jloko o hookahi mafeahiki, mai ka manawa mahope koke_ iho o ko na Parani noho ana aku :ria :a kulanakauhale, Iwaena o ka waoakua o Boudana, i na la mua o lanuaii o keia makahiki. Ma ka ninauia ana ma ke Keena Kuhina ona Panalaau, ua hoikeia mai aohe inau hooia ana i loaa aku no keia poino i loaa i na Farani, a aohe no hoi i hilinaiia Ua oleioia ua lawa loa na koa Farani malaila no ka hoomalu ana, oiai, na wiwo loa na poe Araha mamuli o na poino pinepine i loaa ia lakou mamua aku.

Hopuiei ko Kolorado Kiaama Auwiaa 1$ loa o A.ugate 28/ Deutva, i hoopukaia ai he palapala hopu ao Kiaaina Davisi s H. Waite, no ke kumu hoopii loa ojca wehe a auā ana i keksitii palapala i kakauui ma ka inoa o Mrs. Leikene, he makai wahine m& ke kahua poo o ka Oihana Makai. Na Kotnisina Hinidale o Amerika Huipuia i hoopuka ka palapala hopu, Aole oia wale ka i hopuia, aka, he pee e ae no ■ ■*■■■■> ■ -4 kekahi, e laa s Peresidena D. Mulina o ka Papa Maiai, H. Limaikaika, Makai Nui, a ine Kete Duwaia, makai wahine hon ma kahi o Mtk, Leikene, ka mea hoopii, i hoopauia/ He ohuuiu ino kekaleii hewā o lakou. ma ka manao ann e hoopoino aku ika mea hoopii. Ua kn hoike aku ke Kiaallia; "iWgate 31, iioua ponoi iho a me na poe e ae i hoopii pu īa ai oae ia t a na hoole oia i ka manao ohumu ino, O ka palapala, wah? ana, ua haawiia aku iaia e hehiheln, a pau kona heluhelu anA, na hoihoi hou aku no. He mau ol«lo ike e ao ao kekahi i hoike* i# aku imua o ke Komisma. Ua kamailio pokole ke Kiaaina notia iho, • olelo ana ina ua hi wa oia uo )l« i*we i ko hai w&iwai aua e malauia una» a i ole ia 4 ohumu ino paha, aohe f\na mea e nm aku &i, » ina na hewa oia, e hana ka Aba i kana hana a e hoopai iaia ka olelo hooholo a ke KomiMna. ua hooknu ia ke Kiaaina a paa hoi na poe • malft!o o |500 hona pakahi, Aole o Ata Ruaite ma k* Halemai Moiwahine, aka, «ia oia ma kahi noho o E Hapa kioi t KftUbi'Wa«ua, kona hoahu» ft hup« hoi uinlalo o k* hoiia A ua auo loa ac o?a no ka mea na he!e iwaho