Ka Makaainana, Volume II, Number 13, 24 September 1894 — Page 2
| This text was transcribed by: | Syvette Johnston |
| This work is dedicated to: | Awaiaulu |
Ka Makaainana.
Honolulu, Oahu, Poakahi, Sepatemaba 24, 1894
He Moolelo Kaao
No
Mone Tikero
Ka
Hololio I Ka Wa Hooilo
Ka
Ui Maalo I Ke Kupulau
A O Ke
Keikialii Hare Matine
Ke
Kiaha Opaka O Ninewa
Mokuna XII.
Ke aloha o ka Ipo i ka Ipo-Hanini ka waimaka elo ka laau-KaUi Maalo i ka wa Kupulau iluna o Hagara-Ke kaoo o na poe ine na medala kila no Arabia-Ka hoohui mare i ka wa Hooilo-Ike kumaka i ka nani o Mokuleia, aohe laula a koe aku.
Mino aka iho la ua opio la no na olelo a kona hoa’loha, a pane aku la:
“Mai makau oe no ia mea, aole makou e komo iloko o na poino. A oiai no hoi, o kau mau mea e hoike mai la, oia no kaua i kamailio ai ia makou.”
Hoomau aku la lakou i ka hele ana imua no ka hiki koke aku i kahi o ka hana, a ia lakou i hoea aku ai no ke kahua hoomoana, aia ua poe noho kuahiwi la e ku laina mai ana no ka hoohanohano ana i ka mea nona ka la kamahao.
O na halelole e waiho lalani mai ana ia me he mau puu one la. A aia iwaenakonu kekahi halelole i oi aku ka maikai a me ka nani o na hoohiwahiwa ana. E kuuwelu ana na hae like ole o na aupuni a pau ma o a maanei a o keia no hoi kahi e noho ai o ka mea nona keia moolelo a me kana mea i aloha ai.
Imua o ua poe keiki la i hoo, kipaia aku ai ka kakou mau mi. Limili me keia huakai nui o na poe hanohano no ko lakou mau halelole pakahi, a ua hele ke kahua hoomoana a kauluwela i na kanaka.
Ua lilo ia manawa he wa e hauoli ai lakou a pau a hiki wale no i ka uhi ana mai o na eheu o ka po. Hao mai la hoi ka iniki hui anu o ka hau o na kuahiwi ia lakou, oiai, he wa ia o ka hau anuanu e hoomaka ana e pahola maluna o ka aina.
Ua hoomalamalamaia ae la ke kahua hoomoana me na kukui ihoiho like ole, a ua hele a kohu malamalama no ka la i ke awakea, a oia paha ka mea i holo ai ke mele a na poe kahiko,-“Malamalama ka luna o Uwekahuna, Euaena i ke ahi a ka wahine.”
O ka malamalama a me ka nui o na leo uwauwa o na kanaka, oia ka mea nana i hoopuiwa aku i ko ke kulanakauhale o Arabia, a ke nana mai la lakou maluna o na puoa a ma na wahi kiekie no hoi i keia malamalama ano e. A ke ninau la lakou-heaha la keia mau hana?
O ka Moiwahine hoi, aia oia me na manao pihoihoi no keia mau leo uwauwa o na kanaka, aka nae, he mau minute pokole mahope iho hoea aku la imua ona he wahi keiki opiopio, a kamailio aku la imua ona: “E Tumerenia, heaha kau hana nui e noonoo nei ma keia wahi?”
“E noonoo ae ana au no kela mau leo walaau o keia po a’u e ike nei. A e oluolu anei oe, e keia wahi keiki uuku e hoike mai heaha la kela mea?”
Akaaka ae la ua wahi keiki nei no keia ninau a ka Moiwahine iaia, a pane mai la: “Aole ka paha ou hoomanao no kekahi mau mea i kuka ia mawaena ou a me kau keiki, he mau makahiki i hala aenei? E ke alii, oia no kela, a i hele mai la oia e hooko i ka mea ana i olelo ai imua ou.
“Nolaila, e ke alii, e hoomakaukau i na paia nani o kou halealii nei no ka hookipa ana mai iaia, no ka mea, aole e liuliu mai keia wa aku a hoea mai no oia imua o kaua.”
I kela manawa no i lohe aku ai laua i ka uwauwa ana mai o na kanaka ma ke alanui, me ka hoopuka pu ana mai i ka olelo hookahi ma ko lakou mau waha: “Auwe ka nani! Auwe ka nani e!!”
I ko ka moiwahine kiei ana aku mawaho o ka pukaaniani, aia hoi, e holo ana ua mea la a na kanaka e noke ana i ka uwa no ka aoao hikina o ka aina.
“Oia kela, oia kela,” wahi a kahi keiki i pane ae ai, a nalowale aku la oia mai ke alo aku o ka moiwahine.
(Aole i pau.)
He hooniniu huilakaa ka hana lealea loa a kekahi makai mawaho iho o ka hale inu rama Heleuma. Lealea oh!
E ikeia no ma ko makou keena nei na kii o na aumokukaua o kela a me keia ano, a ua loaa mai nei no hoi ia makou kekahi kii o ke kahua kaua o Korea, i kaha noeau ia o kekahi opio Iapana, maluna mai o ka Monowai. Ua noa i na mea a pau ka ike ana.
Eia: ka po e hoohanaia nei kela kaa pulumi alanui o ke Aupuni, mahope ihoihoi o ka pau mua ana i ka pulumi a me ka haoia i ke ao e na pae pulumi kino kanaka. Nui nae ka nienaia o ua kaa la i ka po e ka Poakolu iho la e na ohua o kekahi kaa hapaumi, i ka puehu o ka lepo i na maka mawaho o Pawaa.
Lauomidihae
Ka
Ui I Mohai Ia I Ke Koko
Ka
Nani I Alana Ia I Ka Oi O Ka Pahikaua.
Ka Mea Huna iloko o ke Kiaha Waina
Ka Mea Pohihihi i ka Maka o ke Kuikele.
A O Ke
Keiki Numaredina
Ke
Komo Lima Maka Popoki.
Mokuna XIII.
Iluna o ka aina o Zulibe – Ka holo waapa kamahao – Ka hoopakele a ka mea i ike ole ia i ka lewa – Numaredina e, auhea oe?
Oiai o Numaredina ma i haalele aku ai i ka aina o Monelawania, ke loheia la ke kani pohapoha o na kapuai wawae o ka lio ulaula Huneta iluna o ke Ao Olino, a oia ke kumu o ke kupua Habakudera i hoomakaukau ai i na kiai o kona aupuni.
E hoomanaoia no hoi o ka ewalu keia o na aupuni a Numaredina ma i haalele aku la, a ke hele nei i ka eiwa o na aupuni, a koe aku ekolu aupuni a o ko lakou hoea aku no ia i na palena aina o ke Ao Olino, kahi hoi a ke kupua e noho la me kana milimili aloha, aua i hanai ai me kona mau kanaka a hiki i ka nui wahine ui ana.
O ka mau o ka pakuikui ikaika ana o ka makani mamua o lakou a me ka paa mau o mua o ke alahele i ka noe, oia kekahi mea nana i houlolohi loa i ko lakou hiki koke ana i ka ania o Zulibe.
Aka nae, iloko e na la hele he elua o lakou me ka po hookahi, ua hoea aku la lakou i ka aina o Zulibe. Kuu iho la ka luhi o ua poe la ilaila, a paina nui iho la i na meaai i hoomakaukauia mai e ke komo maka popoki kupaianaha.
Ia lakou e paina nui ana, lohe ae la lakou i kekahi halulu ano e ma kahi mamao loa, me he kani ana la na kekahi pukuniahi.
Nolaila, eu koke ae la o Numaredina iluna a nana aku la ma o a waanei, aole nae he ikeia aku o kekahi mea. Aka nae, no kekahi wa mahope iho ua ikeia aku la he ilio hae e hele mai ana ma kekahi kihi o ka aina.
A i ua ilio la i hookokoke mai ai, ua nae ae la oia no ekolu manawa, a nalowale aku la me ka emoole loa, aole hoi i ikeia aku kana wahi i hele ai.
O keia ilio, he elele hooko kauoha oia na ka Moi o ke Aupuni o Zulibe. A mamuli no o ke kauoha a ua Moi ilio la i hele mai ai oia e nana iluna o ka aina – owai la keia kupua i hehiku mai i ko lakou aina.
No ka mea, i ua moi la e noho ana ma kona papaaina e nuu ai i na mea e waiho ana maluna o ka papaaina, ua honi ae la oia i kekahi ea ano hohono kanaka.
Nolaila, pane ae la oia i kona mau kanaka e noho ana a puni kona papaaina: “Ea, ano haunahauna kanaka mai nei ka hoi ko kakou aina.”
Pane ae la kekahi o lakou: “Owai ia kanaka e hiki mai i ko kakou wahi, hiki mai no paha he make wale no kona hopena?”
“Ke ike nei au, he kupua, eia iluna o ko kakou aina. Nolaila, e hoouna ae au ia Nero, kuu elele mama e hele e nana ma na wahi a pau o ka aina, a e hoike mai iloko o ka manawa pokole loa,” wahi a ua alii la o lakou i pane hou ae ai.
A mamuli no hoi o kana kanoha i hoea aku ai kela elele a ua alii la ma kahi kokoke ia Numaredina ma, a hae ai me ka leo nui no ekolu manawa. A o ia uwo ana a ua ilio la, he hoike ana aku ia imua o ua alii la, he kupua, he eu, he kaeaea a he koa wiwo aia iluna o ka aina.
Nolaila, i ka wa i lohe ai ua alii la i ka hae pakolu ana o kana ilio, ua haalele koke iho la oia i ka papaaina a kauoha ae la i kona mau kanaka e hoomakaukau no ke kaua.
O keia kauoha a ua alii la no ke kaua, eia ka kona mau kanana i hooko aku ai, a iloko o ka manawa pokole, ua makaukau ae la he 8,000 poe ikaika i ke kaua a aia lakou ke nee la imua no ka paio ana me Numaredina hookahi.
A o ko lakou alii aia oia iluna o kona halealii kahi i nana mai ai me na maka ioena, me kona leo nui e hookikina ana i na kanaka e hele imua, a imua a make.
Na ka halulu hoi o ko lakou mau kapuai wawae a me ka nakeke o ka lakou mau mea kaua, i hoopuoho koke aku ia Numaredina ma, a ia lakou i nana mai ai, aia hoi, he heluna nui o na kanaka kino ilio e hele aku ana imua o lakou.
O ka manawa no ia i pane iho ai kekahi leo iaia, i ka olele ana: “E o aku i kau pahikana ma ke komohana, a e lukuia no lakou i ka manawa pokole”.
Hooko aku la oia ia leo kauoha a ka mea i ike ole ia, a he mea oiaio, ua pau aku la ia poe i ka make me koe ahailono ole. Aole nae i laua mai na kanaka o ua aina la, eia hou aku no ka nee mai la.