Ka Makaainana, Volume II, Number 14, 1 October 1894 — Page 1

Page PDF (892.49 KB)

This text was transcribed by:  Stephanie Demello
This work is dedicated to:  Ke Ali'i Pauahi

Ka Makaainana.

 

BUKE II--- Ano Hou.            Honolulu, Oahu, Okatoba 1, 1894. HELU 14

 

NA HOIKE KUPANAHA.

 

Moeuhane Pahaohao o ke Ao a me na Wehewehe Ana.

 

            Auwina la o ka La Pule, Sepatemaba 23, i ka haule ana aku o kekahi wahine e hiolani no ke ano omaimai a maluhiluhi pu, ua loaa iho la he moeuhane iaia, e like me keia malalo iho ke ano nui:

            1—Lohe aku nei ka hoi oia a me ka lehulehu ua make ke Alii ka Moi a e hoolewia ana mai Halealii Iolani aku. 2—Ua aluka aku nei ka hoi ka lehulehu e ike, a ikeia aku nei ka hoi aole ka halealii i like me ke ano e ku nei. He oi loa ae ka hoi kona kiekie o loko, aole nae hoi koua auhane i hoomaopopo aku i ke kii o waho o ka hale. Ua komo aku nei ka hoi oia iloko, a me he mea la no ka, iloko no oia, aole i maopopo kona wahi i komo aku ai. 3—Iaia i komo aku ai i kekahi keena nui, ua like na ku o loko me na kia o ka luakini Katolika Roma o Malieokamalu, a ma ke kahi aoao he kiekiena awai i like me ko ka Hale Opera Hawaii me na kii heohiwaihiwa kumulaau a ane e ae.

            4—O ka mea mua ka hoi ana i ike aku ai e hanaia mai ana, ua hoomaka mai na koa o ke Aupuni Repubalika e ku nei e kiolaolo mai i na kino make o na Moi mua. Ua hanaia na pahu a ano like loa no me he kino kanaka la, ua uhi@a nae hoi a paa me kapa eleele. Ua kiolaia mai ka pahu mua, a hooho aku la hoi kona uhane i ka lapuwale o ka hana a ia poe, a hooho leo akahele ae la hoi ka lehulehu. “O Kamehameha Ekahi kela!” Pela i kiolaolaia mai ai a pau ehiku pahu, na Moi kane ehiku o kakou, a o ka hopena loa i kiolaia mai, oia ka ewalu, he wahi opeope i puoloia a poepoe, ua wa-hiia no me ka uhi kapa eleele. A lele ana ua wahi puolo nei, hooho ana ka lehulehu, “Auwe, o Liliuokalani kela!”

            5—Haalele aku la ka hoi oia ia wahi a iiho iho la no ka hale malalo, me ka hooheehee ana nae ma ke alapii a ku ilalo, me ka nana aku o elua mau haole i kamaaina iaia. A iaia hoi e hele ana ia lalo, kamailio aku nei oia i kekahi haole; “Heaha la ke ano o keia poe haole; he ke@ a ka hilahila ole e hauaino nei i ko makou mau Alii pela iho la.” Pane mai nei ka hoi ua mea la “E, e akahele oo; mai kamailio oe pela maanei. Ina oe e loheia mai ana he ki wale no ia oe i ka pu.” Ua pane koke aku oia: “Heaha ka hewa, aohe o`u hopohopo.”

            6—Pau ae la ia mau mea, hoea aku nei he wahi keiki Pukiki i kamaaina iaia, no Hawaii nei no kona hanauia ana, a huki mai nei ka hoi i kona mau lole, o ka nahae aku la no ka hoi ia ahuwale ana oia. Uhi mai nei ka hoi i kona kino, aohe nalo iho. Hapapa aku nei a loaa he kihei-pili, i uhi ae ka hana, he pohaehae wale no, a pela wale iho ia no oia i hana ai a noho okoa ana no me ia olohelohe o ke kino i ka aahu ole e nalo ai.

7—A i nela wa no ka hoi, kaalo ana o S.B. K@le me ka mi mo aka aku iaia.

            O na mea e aku i koe, aole oia i hoomaopopo, a p@oho ae ai oia mai kona hiolani ana me na hiohiona o ka makua maluna ona a me ka hopohopo o kona houpo. Ua lilo keia i mea nana e noonoo nui ai i ke ano. He mau loina e ae no ka hoi kekahi ua poina nae hoi iaia, eia nae, ua lawa no keia no na wehewehe ana a ko makou kilokilo.

 

            Mahope iho o ka loaa ana mai e ke kope i kakauia o ka moeuhane pahaohao maluna ae, ua haawi koke aku makou i ko makou Kilokilo Dimerata no kana mau wehewehe ana. E hoomaopopoia no hoi na mahele @ ka moe a me na wehewehe ana ma o na huahelu la. Eia iho malalo

Na Wehewehe ana a ua Kilokilo nei:

 

            1—Eia ke ano: O ka lohe aua i ka make o ka Moi, he hoike ia no kona ola, a o kona ola ana ma kahi o kona make, he lanakila ana ia nona. O ka hoolewaia ana mai Iolani Hale mai, he hoike ia no ka hoi hou ana aku i Iolani Hale. Ina mai waho aku nei ka hoolewaia ana a komo i Iolani Hale, ke manao nei au, he maikai ole ia, ua like ia me ka hoi hou ole.

            2—He elua no ano o keia mahele; o ka mua, o ka like ole o ka halealii me ke ano ona e ku nei i keia wa, a o ka lua, ua kiekie loa ae o loko.

            Eia ke ano: Ma ke kulana o ka halealii i keia wa, he lapuwale a me ka pelapela, ke hoike mai nei ka moe e pau ana ia pelapela ame ia lapuwale. I keia wa, ua ike kakou ua hehikuia ka hale alii e kela aeahaukae keia aeahaukae, aka, ke hoike mai nei ka moe, e ihiihi aku ana kona kulana me ke kapu.

            Eia hoi kekahi ano: O ka like ole o ka halealii me koaa kulaua e ku nei, he hoike ia o na manao like ole iwaena o @a poe e noho nei iloko o ka halealii a lakou i hoolilo ai i Hale Poo Aupuni, a me he la, ma ka nana ana, he paio akaika no iwaena o lakou i oi aku ka hookiekie o kekahi mamua o kekahi Aupuni, a me he la, ma ka nana ana, he paio ikaika no iwaena o lakou i oi aku ka hookiekie o kekahi mamua o kekahi.

            Eia hou keia ano: O ka inoa halealii, aole la ia e lilo i mea lapuwale e like me ke kulana lapuwale e like me ke kulana pelapela e ku nei, aka, e ili ana ia i ka mea i kapaia he Alii i mea ke kohu pono ai kela inoa halealii, i ke Alii e noho ana iloko o ua hale la. O keia mau wehewehe ae la ekolu, he mea pono no ke nana ia ko lakou wehewehe ana i na mea e hoea mai ana, ina paha o kahi o keia mau wehewehe ka mea i hoike ia mai ana e ke au o ka manawa.

3—He elua no mahele i hoohalikeia e ka mea nana ka moo ma ke`a keena nui. Ka mua, he mau kia e like me ko Malieokamalu, a o ka lua, he Hale Opera me na kii kumulaau a me ua ano e ae. Eia ke ano: O ke kia, he hoailonaia o ke ku ana maluna o ke kahua paa, a he halepule hoi nona ka inoa o Malieokamalu. O ka halepule, he hoike ia no kahi e waiho aku ai i ua luuluu a me na kaumaha. O ka inoa “Malie-o-ka-malu,” he hoike ka inoa Maile he makuahine ia no ka Emanuela, @o ke Akua pu me kakou), ka Malu he hoike ia no ka maluhia. O keia paha ka haina o ka Oleloalii o ka la 17 o Ianuari, 1893.—“E hoi oukou a noho ma ko oukou wahi iho, me ka malama i ka maluhia,” a e hoomau kakou pela.

            O ka Hale Opera, he hale ia e hoike mai ana i na lealea a me na hauoli ana, aole hoi he mau manao kaumaha maloko o ia hale. A malia, oia paha ke kulaua a hoea mai, na ke au o ka manawa e hoike mai.

            4—Ma ka nana ana i keia mahele, he hoike ana mai ia o na poe ma ka aoao o ke Aupuni Repubalika i ko lakou manao lili no Aupuni Moi, me ka manao aohe Aupuni Moi o ku hou mai, a pela no ia Liliuokalani. Aka nae, o ke kiloi ana mai, ke hoike mai nei ka moe i ka hoi hou o ke Aupuni Moi. He puolo o Liliuokalani na lakou i kapae, aka, e noe hou aku ana na puolo la no kekahi hana ano nui i maopopo ole i keia wa. O ka puolo, he huaolelo no ia i hele aku.

            He hoailona ke kiolaola ana a na koa i na kino make o na Moi no ka hoowahawaha i ka aoao Alii me ka mauao lapuwale. O ka pahu kupapau i like me he kanaka la a i hoouhiia me ke kapa eleele, he koailona ia o na manao lapuwale kahiko loa i upu mau ia, he kino kupapau ka noonoo o na poe o ka aoao Repubalika aohe uhane hoopono iloko. O na leo akahele o ka lehulehu i hooho aku ai o “Kamehameha Ekahi kela,” e hoike mai ana la i ka ino o Kamehameha i ke auhulihia a me ka nele, ke olohelohe a me ke kuewa ana aku. O ka opeope i kiolaia mai a i poolohia a poepoe me ka uhi eleele a i hoohoia e ka lehulehu o “Liliuokalani kela,” he hoike maopopo loa ana mai ia i ko Liliuokalani hoino nui ia. O ka puolo, ua like ia me kekahi manao i lele aku iwaho, a o ke kiloiia ana mai ka halealii mai, he hoailonaia no ka hui hou aku i ka halealii o ua puolo la.

            5—Eia ka manao o keia mahele, he hoike ana mai ia i ka wiwo ole a me ka Hopo ole o ke kanaka Hawaii e paio ma na ano a pau no kona kulana i hoohaahaa wale ia, e like me ia a ka mea nana ka moe e hele la me ka ike mai o na kamaaina elua ma kela hale malala. O ke alahele a ka mea nana ka moe i hana ai, he alahele ia i maa ole ma ke ala kamaaina, oia hoi, he alapii. He alahele ia i nihiia e huli aku i na lua poopoo o na hana malo, a ua ikeia kela hale malalo me ke auwale o kona mau wahi a pau. Ua like no keia hale malalo me ke kahua o na manao hoopilikia wale. A oia hoi keia, ina e kamailio wale ia, a i ole, e hanaia paha kekahi mea e kue ai i keia Aupuni Repubalika, e  hoahewaia ana ka mea a ma @ mea paha no ke kipi i keia Aupuni. A o ia maoli no ke ano a kela haole i pane mai ai ina e loheia mai na olelo, e kiia no i ka pu. Aka, ua hoike aku kela mea nana ka moe i kona makau ole, wahi ana—“aole o`u hopohopo.” E like me ka wiwo ole o keia mea nana ka moe, pela au e kauleo aku nei i ka lahui hoomanawanui, mai hopo no ko oukou mau pono ke hoinoia mai.

           6—Eia ke ano: He mahele keia e hoonele mai ana i na pono pilipaa mua a pau, e pili ana i ka mea nana ka moe, a ina ua pili ia hooneleia ana o ka mea nana ka moe i ka lahui no ko lakou mau pono pilipaa mamuli o na koiia mai, alaiala, e kupaa ka la hui o pono ai.

            Eia hou kekahi ano: E hoike mai ana ka huki ana a keia keiki Pukiki i ka lole o ka mea nana ka moe i kona koiia me ke aumeume maoli no ka hiki i ka pue maoli ia ana o ka mea nana ka moe. A pela maoli no ke ano o na poe o ke Aupuni Repubalika e koi hoomano maoli nei me he kane la e pue ana i kahi wahine, aia no a kakauinoa aku, loaa mai la kahi alaala.

            Eia hou no keia ano: O ka wahine nana keia moe, a nona hoi ka lole i hukiia a nahae aku, a oloheiohe oia me ke kapa ole, ua like no ia me ka Moiwahine a me ka lahui i hooneleia i ke Aupuni a me ko lakou mau pono pilipaa a pau, a ko ku olohelohe nei.

            Eia hou no hoi keia ano: O ka nahae ana o ka lole o ka mea nana ka moe, ua like ia me ke Aupuni Manawa, ua nahae iho nei kona lole e mahaua ai, a ua loaa ke kino o ke Aupuni Mana-

 

(E nana ma ka aoao ewalu)