Ka Makaainana, Volume II, Number 14, 1 October 1894 — Page 4

Ka Makaainana.

 

KA MAKAAINANA.

HE NUPEPA OILI PULE.

 

W. H. KAPU,

Ona, Luna Nui a Lunahooponopono.

O na kauoha nupepa a me na palapala pili oihana a pau e hoouna pololei iaia.

Wahi noho ma Honolulu.

F. J. TESTA (Hoke),

Puuku.

O na hookaa dala ana a pau iaia wale no. a o kana palapala hookaa ka mea mana.

 

POAKAHI, OKATOBA 1, 1894.

 

            EIA ke pahola nei ka mai puupuu ulalii Geremania, he mai ano malani mai i ko ke ano mua i ikeia maanei. Ina no e malama pono me ke akahele loa, loaa no ka palekana. E makaala loa na makua i na kamaiki ke loaa, mai no a hookuukuu wale.

 

            UA hauoli makou e hoike aku ma keia helu mua o keia hapaha hope loa o keia makahiki eia no ke Aliiaimoku ke luakaha nei me ke ola kino oluolu maikai, iloko no o ka hoomanawanui pauaho ole. A e like no hoi me Kona ano a kupaa mau, mai kinohi mai o keia kahulihia ana a o ka hoea aku no hoi koe i hoikeana, pela no hoi makou e uwalo aku nei i ka lahui.

 

            ME keia helu makou e hoomaka aku nei i keia hapaha eha a hope loa o keia makahiki, a me keia helu no hoi makou e paa mai ai i ka nupepa a hoonele aku hoi i na poe i hookaa ole mai i kona ola. Aohe a makou pepa no ka haawi wale, oiai, me ka luhi no hoi ia e hana hoomanawanui ia nei iloko o keia wa nele a hune o ka aina nei i ke au o na pakaha limanui.

           

            HE apu auhuhu koheoheo maopopo loa kela hoohiki a na welo mikanele hookamani a pakaha. Ina kakou e hoomamao mai, ola; pipili aku no, loaa no na manu a ua poe kia manu nei a haaloulou mai ai. Mai no kakou a punihei wale aku i ka maunu, oia ka pono koho balota, oiai, he mea ole loa ia mamua ae o ko kakou aloha a makee aina, me ka hiipoi mau ana hoi i ka Lani a kakou.

 

            IA kakou hoi e houlolohi nei no ka wa pono e hana ai, me he la eia ka manawa pono loa ke panee aku nei a lilo i mea pono ole. Aia no nae hoi ka waiwai a ua ulakolako pono, a ke koi no i ka hao oiai e wela ana, aole no e nele ana ka loaa mai o ka mea i makemakeia e hana iho, e hana ae a e hana aku. Mai pualewa wale ae no kakou, aka, e mau no ke kupaa ana a kolopupu a haumakaiole a uhi mai kapa eleele.

 

O KA HAKU NO KA MEA NUI.

            Ae, iwaena o kakou Hawaii, he mea nui loa ia kakou ka Haku, ka Lani a o ke Alii, a i loaa ai no hoi ke meleia e kahiko, penei:

            "O ke Alii no ka'u makemake,

            O ka luhi o maua me ia nei."

E like no hoi me ka makou i hoaiai aku ai ma ka helu i hala, pela no hoi makou e nou hou aku nei no i keia helu. Oiai no hoi, eia no ke paa nei ka waha o kela pahuolelo a ke Alii, o ka makou no hoi ia e kamau aku nei—i nui ke aho! A oiai no hoi, aole loa i pio iho ko kakou manaolana no keia mua koke iho, ke panee aku nei no hoi makou i ka uwalo ana—"e moni i ke koko." Aia no a hiki mai i ka wa pono, alaila, "o ka hua i ka umauma, hainaia" ae, ina no ka maikai a no ke ino paha, a ina no ka pono a no ka hewa paha. Moeia imua, ina no ka inu ana i na ano wai a pau, mai ka momona, mulea, hukakai a awaawa paha, ke hemo a ke owaka mai nae hoi ka waha o ua pahuolelo la. E like no hoi me ko kakou hilinai a aloha i ko kakou Haku Lani Alii, pela no hoi kakou e paulele aku ai aia mai iaia ko kakou ola a make paha, ko kakou pono a poino paha. E hoomanawanui; mai uiha a pauaho koke iho!

 

HEAHA LA KA WAIWAI?

            O ka makou ia e ninau nei—heaha la ka waiwai ma ko ka lahui aoao ke lawe i ka hoohiki no keia Aupuni e ku nei? Ua ui, ua ninau, ua alawa a ua kilohi makou ma o a maanei me ka hoolono a hoolohe aku hoi i na hoakakaia mai, eia nae, aole loa i hoikeia mai kahi o ka lahui e pomaikai ai mawaho ae o ke kakoo aku i na pakaha. Aohe mau kumu ano nui loa no keia hoohiki, o ka maopopo wale no o na poe i huli a i puni aku mahope o lakou oehaa, ina no me ka hoopalaimaka ka laweia ana o ua hoohiki nei. He mea ole loa ia hoopalaimaka ia lakou nei, o ka hoohiki aku nae hoi ka mea nui.

            Mai kela a me keia pea mai o ka Paeaina nei, a mawaho ae hoi o na oiwi e ai ono nei i ka waiwai o ka lehulehu, ua loaa mai na hoike lehulehu no kekahi poe i kupeeia malalo o ua hoohiki nei a i kaiehuia aku hoi mai na oihana a lakou a paa a e lawelawe ana. Ua lawa loa kakou me ia mau kumu oiaio loa, nolaila, heaha la ka waiwai o ka hoohiki ana? Ke hoike aku nei hoi makou me ka hooia pu aku no hoi—aohe waiwai o ia mea no kakou Hawaii, no ka mea, aole no o kakou Hawaii ka i makemakeia e noho iho a e lawelawe aku hoi ma na oihana o ke Aupuni. I paa wale no na oiwi e noho a e lawelawe nei i kekahi mau oihana no ka hoopau nui ole ia mai no, oiai, aole loa no ko lakou makemakeia ko lakou kumu e paa loa nei.

            O ka mea oiaio loa, aohe no o lakou hilinaiia. Aia no ka hilinaiia maluna o na haole kuewa, na unu, na opala me na lapuwale haalele loa, aole hoi maluna o na oiwi. He hoopunipuni a he hoopalaimaka maopopo loa ka olelo ae he aloha i ka lahui Hawaii. Aole loa pela ka mea oiaio, a kakou no hoi e ikemaka nei. Nolaila, ke uwalo aku nei no makou i ka lahui, oia hoi, i ua poe e kupaa mau nei mahope o ka aina, ka lahui a me ke Alii,—mai no a lawe iki i kela apu auhuhu a lakou nei ma e ka mai ai ia kakou no ka make mau loa aku malalo o ko lakou mau kapuai wawae. E kiola loa aku, me ka hoomau no nae i ke kupaa ana.

 

HE LEO KA I HALA IWAHO.

            Ua hoikeia mai ia makou ua hala aku nei ka he leo uwalo iwaho, i na mana o Beritania Nui a me Farani, no ka mea hoi e pili ana i ko kakou ninau a Amerika Huipuuia i kapulupulu mai nei. O ka hilikai ana maluna o kona hanohano a manao hana pono, ua lilo ia i mea lalau loa, oiai, nana no i hana mai i ke ino a oia aku la no ka ka lunakanawai e hoomaemae mai ai i kana ino i hana ai. Apiki no hoi a kupaianaha @ na kupaianaha! Ua lonoia mai no hoi ma ka La Pule, Sepatemaba 23, i uwila aku ai paha ua leo la ma na uweaololo au moana no ka uwalo ana aku i kela mau Mana Nui. Oiai nae hoi, aole makou iloko o na hilinai ana mai a na poe na lakou ia hana, ua hiki ole loa ia makou ke hooia aka no ka oiaio o ia mea, mawaho ae hoi o ka hilinai ana i ka ko makou Kilokilo Dimerata wehewehe moeuhane ma ka aoao ekahi o keia helu, oiai, nana i hooia mai ia makou ua hala io aku no he leo no waho, e imi ai hoi i pono no Hawaii nei. Nana aku kakou no na hooia mai o keia mua koke iho. Ina no ua hala io aku nei, aohe no e nele ana ka poha hou mai iwaena o kakou nei.

           

PILIKIA KINA IA IAPANA.

            Ma na lono hope loa i loaa mai nei no ke kaua ma ke komohana, mawaena o na Emepaea Monogolia elua, ua poino ka mua i ka hope. Ke anai la o Iapana ma ke kai a ma ka aina pu ae no. Aia malalo o ke poo o "Na Aina Mamao" e ikeia iho ai ka lono no ke kaua moana hahana o Sepatemaba 17, a halawai hoi o Kina me kekahi kuia a popilikia koikoi a kukonukonu no ka manawa paha. A ma ka aina hoi, ma ka Poaono aku ia, la 15, ka lele kaua ana aku o na Kepani i kekahi wahi ikaika loa o na Pake ma Piona-ia-io (Phyong-ya-yo), apana o Pini Iana, Korea, a mahope o kekahi kaua hahana ana ua lilo mai la ka lanakila kaokoa loa i na Kepani a lilo aku hoi o Pini Iana mamua ae o ke ao ana i kahi kakahiaka ae. Ua oi aku mamua o 20,000 Pake ma ia kaua a ua oi aku paha mamua o 17,000 i make, eha a i paa pio ia. O na Pake pio i eha ole he 14,500, a iwaena o na pio he elima mau Kenerala Pake. E pau nui ana na pio i ka hoounaia no Iapana ma na moku hali koa Kepani he 1,000 iloko o ka mahele hookahi. Ma ka aoao hai o na Kepani, he 300 a keu aku paha i make a eha. Ua hooiaio loa ia ae keia mau lono kaua ae la ma na keena oihana Iapana ma Wasinetona a me Kapalakiko, a pela no hoi i ke Aupuni o Amerika Huipuia mai kona mau luna e noho la ma ia mau Emepaea. Nui ka hauoli o na Kepani o kakou nei.

 

"HUAI KA ULU O LELE."

            Ma ka manao hoi o Adimerala Waka, iaia i hoi aku nei a hoike i kona Aupuni, he mea pono loa e hoomauia ke ku ana o kekahi mokukaua Amerika i Honolulu nei, aia ka a oolea loa ae ka Repubalika huaelo kamehai o nei, i hiki ai hoi ke kue aku i na poe Roialisa. O kekahi kumu ana i ake loa ai ma ia mano ona, no ke ano kokua a like o ka manao o ka hope o Beritania Nui maanei me na poe Roialisa, a nolaila, aole i akaka ka Beritania Nui mea e hana aku ai e kue i ke Aupuni e ku nei. Me he la, ua hoomanao oia i ka Kiwini hana ekaeka i lawelawe ai maanei, no ia mai no paha keia komo aku o ka hopohopo iloko ona, o hoohalikeia mai no ka hana ana e like no me ka kela poohina poholalo a ha@a epa me ke kolohe pu.

            O ka hapanui nae hoi o ua hoike la a ua Adimerala nei, ua pili wale no i ke Awa o Puuloa. Ua makemake oia e hoomaka koke ia ka hana ana i ua kahua hoolulu moku a hoahu le@a@ula o lakou me ka hoohakalia ole, i wahi paha noi e loaa koke ai o na hana a kahi poe hoohiolo pihi a piiali keleawe o lakou. He hoopalaimaka wale no ko lakou makau ia Beritania Nui, i