Ka Makaainana, Volume II, Number 19, 5 November 1894 — Page 5

Page PDF (934.63 KB)

This text was transcribed by:  Patricia Eames
This work is dedicated to:  Kaawa Ohana

Ka Makaainana.

HONOLULU, OAHU, POAKAHI, NOVEMABA 5, 1894.                                                 

5

HAUOLI NA KEPANI

 

I ka La Hanau o ko Lakou Emperoa.

 

          E like no me ka makou i hoike kahiko aku ai, ua malama io ae no na Kepani i ka la hoomanao hanau no ko lakou Mikado, no ka piha ana hoi o ke 44 o kona mau makahiki ma keia ola ana i ka Poaono nei. Ia kakahiaka nui, ua kai huakai nui aku he 100 paha o na Kepani i hookahi ano like o na aahu. i kinohinohiia me na waihooluu like ole, mahalo o ke alakai ana a ka Puali Puhiohe Lahui, no kahi noho o ko lakou Kanikela Kenerala mauka o Auwaiolimu, oia ka pa mauka iho o ko Alaalapalu pa, me kekahi poe mamua loa o ka huakai me na hae Iapana like ole. He kii kanaka hoomakeaka hoi kekahi me he la e noho maoli ana, eia nae, he hapa ola ole a lilo hoi ka hapa e noho ana i mea hana nui no ka mea e lawe hele ana. A iwaena no hoi o keia puulu, he elua mau mea hoomakeaka hou ae, oia hoi, he mau mea i hamo ae ia laua iho a eleele.

          Hoea iuka, haawi i na hooho leo huro, a pau ia, he mau hana hoohauoli e ae me na hoolele &hikao o ke ao me na kii pepa, me ka hoomau no o ka puali puhiohe i ka haawi ae i na leo houhene. Mai laila mai i huli hoi nui mai ai a hiki i kahi i hoomaka ai, ma na alanui Nuuanu, Moiwahine a me Maunakea, ua hala ka hora 10. Hoomaha nui a oluolu, a ua paewa iki ae ka hora 11, ua kai nui hou ma alanui Moi, pii iluna, a mawaho iho o Iolani Hale a me Aliiolani Hale, me ke alakaiia no e like me ia i hoikeia mamaua ae, ua haawi ae he ekolu mau hooho huro ana no ke Aupuni.  A pau ilaila, ua hoomau aku no ke kamoe ana a ko no i na alanui Puowaina me Berirania, a ma ke alo iho o Wasinetona Pa, ua hoono ekolu leo huro wawalo ana no ke Aliiaimoku me ka hookaniia o ke mele "Liliuokalani."  Mawaho ke Alii o ka lanai ia wa a ua haawi mai i ke kunou hoomaikai ia lakou  Mai laila mai i huli hoi loa mai ai a kahi i hoomaka ai a hookuuia ia hana hoohiwahiwa a hoohauoli a lokou.

          Ua paniia na halekuai Iapana ia la a po.  Lehulehu o na halekuai a me na wahi malama oihaua e ae a ia ano lahui i hoohiwahiwaia ae me na lau uliuli, na hae a me na kukui pepa poepoe liilii, a ua a ae hoi a pio wale iho no.  Nui na hoike hauoli a ia lahui no ko lakou Emeperoa, a lehulehu no hoi o lakou i ona a hikaka hele ae ma na alanui.  Ia auwina la iho, mai ka hora 2 a ka hora 4, he aha ike ka i haawiia ae ma kahi noho i ko lakou Kanikela Kenerala, a ua lehulehu no na poe i kipa aku e haawi i na hoomaikai ana o ka la.

          Aole i pio ia mau hiona hauoli o lakou a hiki i ka po ana, ua malamaia he aha haiolelo ma Manamana.  Ilaila hoi ka bana Aupuni kahi i puhi manawalea ai.  He mau ahikao lele nani ka i hooleleia ae malaila, e hoomalamalama ana hoi i ka lewaluna me ka nui o no poe makaikai no ia mau mea hoohiwahiwa.  Aia wale no a me ke konoia e komo ai iloko, eia nae, ua piha aku no o laila ia lakou a me na poe e ae me ka h@oho nui no i na leo piha hauoli.

 

Ku Mai he Mokukaua Farani.

          I ke kakahiaka nui wale o ka Poaono nei i teleponeia mai ai eia ae he mokukaua Farani a nona hoi ka inoa Dugay Trouin (Duge Taurine), a i ka hora 7 paha oia i hookomo mai aia a mo ku iloko nei o Kou, ma kahi kokoke i ka halekukui. Mai Kalao, Peru, mai nei oia iloko o 27 la holo, a i kipa mai no ka uhao lanahu a me na lako e ae. E ku iho ana oia no kekahi mau la pokole, alaila.  holo pololei loa no Iokohama, Iapana, a hala loa aku no ke kahua kaua.  He moku ihu palau nui oia, a he ku i ka weliweli ke nana aku, me elua pukauwahi.  Aia oia malalo o kahoomalu ana a kona kapena me iwakalua mau alii, a he 315 ka huina nui o na kana ka o luna ona, a he umi ona mau pukuniahi nunui a me eiwa pu liilii iho.  Iaia i hookomo mai ai, ua ki pu aloha mai oia no ka hae Hawaii, a ua panaiia mai Kakaako aku.  Ia auwina la iho, hora 3 paha, ua kipa ike pili oihana aku ke Komisina Farani a me kona Kakauolelo, a ua haawiia mai na pu aloha no laua i ka u hoi ana mai no uka nei.

 

No Kela Wahine Pahaohao.

          He wahine hoopahaohao ka i halawai pu me Kamakaluna i ka Poaha iho la, oiai oia e hele aku ana mai Kaaawa aku a hui pu ma Puumakani, maluna ae o Huilua, e hele mai ana ua wahine la mamua mai, a iaia i kaalo ae ai mahope o Kamakaluna, pane mai la: "E hele ana oe i hea?"  "Mauka aku nei." wahi a Kamakaluna i pane aku ai. "Ae, maanei aku nei no  hoi au," a nalowale koke aku la. He keu a ka wahine ui me ka lole keokeo mai luna a lalo. Malia o ka wahine no keia e hoopahaohao nei ia kakou i keia mau la a nona paha hoi na wehewehe anaako makou Kilokilo Dimerata ma ka helu i hala a me keia no hoi.  O keia lono i loaa mai mai ko makou mea kakau e noho ana ma Kahana, Koolauloa, Oahu. 

 

          He 3@ keneta ke kumukuai o ke kopaa ma Nu Ioka.

 

Ka Wahine o ka Aahu Keokeo

          MR. LUNAHOOPONOPONO:

          Ua manao au ua pau aku la no ka'u mau wehewehe ana no keia wahine pahaohao ma kela helu aku nai, aka, i ke kuailo pono hau ana iho, ua loaa hou no he mau mea na kaua e hoohiaalaai ai, a eia mai:

          Nowai ke Aupuai e ku mai ana?  Ua olelo au ma ka helu i hala iho la, no Liliu, penei:

          (1) E hoolio ia eha pe'a o ke 'aupuni i hoopei'a wale ia a powaia' i mau kahi,  a ua like ia me ewalu kahi, a e hui aku me eha kahi o ke 'aupuni e ku mai ana,' ua like ia me umikumamalua kahi; a o umikumamalua kahi,  ua like ia me umikumamalua huapalapala, oia hoi, Liliuokalani.

          (2) E hoolilo ia eha kahi o ke 'aupuni e ku mai ana' i mau pe'a, ua like ia me elua pe'a. a e hui aku me eha pe'a o ke 'aupuui i hoope'a wale ia a powaia,' ua ike ia me eono pe'a, a ua like hoi ia me eono huapalapala La tina, oia hai, Regina [Moiwahine].  O eono pe'a no, ua like ia me eono huapalapala, Aupuni, a o eono pe'a hou no, ua like ia me 60, oia hoi, Kuokoa:

          Nolaila, ua loaa ka haina holookoa, "Aupuni Kuaokoa o ka Moiwahine Liliuokalani."  O keia ae la ka'u kualehelehe ana no keia wahine hoomakeaka. 

          XL>  Ua olelo au, 'Aupuni o Liliu,' a o ka huina hoi o eha pe'a he kanaha; oia hoi, "e hookaawale aku i na mea pono ole," a pele aku.  Aka nae, malia paha o okomo iho ka mea heluhelu i E ma ka hema o X, alaila, olelo iho ia ua pau o Liliu, e like me keia nei, Ex-Queen (Moiwahine i pau).  A ina pela ka manao o ka mea heluhelu, alaila, e okomo iho no hoi ka mea wehewehe i R, ma ka hema iho o E, i okomoia e ka mea heluhelu, alaila, ua like ia me keia, Rex Liliu, oia hoi, Moi Liliu.

          O na Ole Eha, ua olelo au, he 'aupuni i hoea ano ole ae,' no ka mea, ina e hoopiliia ka elima ma ka hema o na ole eha, na like ia me ka pakanalima, ka hapaha o ua aupuni ano ole la, oia hoi, he imihala.  A ina o ka huina o eha 50, e loaa no he haunaele, he kaua, he mokuahana, pala aku.  O keia iho Ia ke ano o ke aupuni i hoea ano ole ae.

 

No na Manini i Nalowale.

          He eono no mahele ma ka nana ana: 1- Manini; 2- Kapuahi e a ana; 3- Nalowale aua o na manini ekolu; 4- Ka mea nana i lawe; 5- Kamanini hookahi i koe; 6- Koalaia ana. (1) He hauini kekahi olelo ana o ka manini, a he kino lau no Kamapuaa kekahi olelo ana a ka poe keaka.  Heaha la ke kuleana o kela manini e hiki ai ke huli aku i kona a@o.  I ko'u manao ana, elua no nahele e hiki ai ke huli aku iloko o kela mau manini: 1- He hanini aku no na pono a me na pomaikai e like me he wai la mai ka meaa aku nona ka lako e ku ana i kela wa; 2- He eku a puaa ka hopena o ka mea i lako no kona mau pono i hanini aku la, ka i lilo aku.  (2) Kapuahi e a ana.  O ka hana a ke kapuahi e a ana, oia ka makemake ana e pulehuia ka manini a moa, i koalaala no ka houpo lewalewa; eia nae hoi, mai kahi e mai no hoi ka palaualelo nui a kaili ana, a koe wale iho no kai hookahi wahi i'a e lawa ole ai ka lehulehu; a he hookahi wale no mea e kupono ana e ai i kela wahi i'a hookahi.  Heaha la auanei ke kapuahi?  O ke kapuahi, ea, oia no ka Ahaolelo nana ana e koala nai na pono a me na pomaikai no na poe kakaikahi, aole hoi no ka lehulehu; o lakou ka i manao e ai hoonuu i ua manini a maona, eia nae, ua kailiia aku la, a he hoaa ka hope.  A pomaikai no ka mea hookai i ka i'a hookahi la i koe naua ka i'a i koe?  O ka ona ponoi, oia ka mea nana ka i'a i koe, a ua lawa ia nona e ai ai a maona.  (3) Na lowale ana o na manini ekolu, heaha ia?  Oia ka lilo ana o na pomaikai i loaa mai, a kaili hou ia mai ke kapoahi kuni a lakou i manao ai e pono ana.  (4) O ka mea nana i lawe, owai ia?  O Manaa Kuaho paha, ka mea nana e lawe aku i na pomaikai.  (5)  Ka manini hookahi, heaha ia?  He i-a ia i no'a i kapuahi, oia ka mea nana i hoolala i na kumu mua o ka poino , a ua kuhikuhiia na Kamapuaa i aihue i ka moa a Olohana, ke alii o Oahu nei.  (6)  Ke koala ana heaha ia?  He poino aku, 'papapau kakou he aa ko kauhale.' wahi a ka olelo.

          O keia ka panina o na wehewehe.  E ka makamaka o Ka Leo, he wahine pahaohao io no anei keia, a he wahine hoomakeaka paha?  Iu a he wahine pahaohao keia mau haina.  Ina no hoi he wahibe hoomakeaka keia, alaila, ua hoomakeaka no hoi keia nau haina.

Eia hoi ka'u hoopahaohao e hoomakeaka aku ai.  O 1 manini maluna o ke kapuahi, o Okatoba nei ia, oia ka malama i ikeia.  O ekolu manini i laweia, o ekolu malamala i koe.  O ekolu me ekahi manini o ka Poaha ia; a hoi e kauia o ekahi ma ka hema o ekolu, ua like ia me 13, Sabati o ka malama 3.  Ina hoi e kauia o ekolu ma ka hema o ekahi, ua like ia me 31, Poaha o ka malama 3; a ina e laweia o ekahi manini no loko o ekolu manini e koe ana elua, Poalua o ka malama 3.  Nolaila, e pahaohao paha auanei ua Wahine Aahu Keokeo nei, i ke pahaohao o na la a ke Kilokilo e hoike aei.  He keu a hai mea aka o ke pahaohao. 

           KILOKILO DINERATE