Ka Makaainana, Volume II, Number 20, 12 November 1894 — Page 8
8 HONOLULU, OAHU, POAKAHI, NOVEMABA 12 1894.
KELA A ME KEIA.
  E loaa no na ahui hala Polapola o Molokai mai ma keia keena.   
                   He paikau   hookahakaha po     mahina ka na pualikoa Aupuni i keia po ma Halealii Kuea.   
                   I keia la e hoomakaia ai na hoomaemae hou i manaoia no ke keena hookipa mua o Kalakaua Hale.   
                   E ku mai ana i kahi   o keia mau la iho ka mokukaua Amerika Beninetona no ka hoohala manawa ana maanei.   
                   Eia na hoahanau Makanalese ke eli nei i luawai ma Kamoiliili maluna o kekahi mau aina i onaia e ke Kama'liiwahine Kaiulani.   
                   Ma   ka halawai ana o ka Hui Hawaii Opio i ka po Poakolu iho la, ua hoikeia ae eia ia ahahui ma ke ala e holomua ai ma keia mua aku.   
                   Eia ke alahaka o Waikahalulu ke hana hou ia nei malalo o na lawelawe ana a   J. Oudekake a me kona poe paahana hana uwapo iho nei o kai nei.   
                   Ua oleloia he lehulehu ka na pahu gini i hooleleia ae ma ka uwapo Pakipika i kekahi o na po i hala iho la mai ka mokumahu Nana   sana mai.   
                   E kue aku ana o H. Keleme i keia koho balota ana iho nei a haule ai oia he eha wale no balota. I ka nana aku he uku ana paha kona ko ma ia mea.   
                   He poe Kepani hou no ka     i manaoia e hoea mai ana ma     ka Osianika   o keia Poakahi ae,     a   he mokumahu okoa aku no     hoi iloko o Dekemaba ae.   
                   Piha no hoi o kai o ka uwapo Osianika i ke awakea Poaono nei, e like no hoi me ka mea mau, i ka   holo ana aku o ka Auseteralia no Kapalakiko.   
                   He 100   a keu aku o na Pake a me na Kepani i loaa ae na palapala ae e holo aku no ke komohana ma ka mokumahu Kina e ku mai ana a holo aku i keia la.   
                   O ka la wehe a komo hoi keia o ke Kula Kamehameha kaikamahine, aka, no ka paa a makaukau     koke ole o na hale,   ua     hoopaneeia aku a Dekemaba 19 ae.   
                   I ke kakahiaka nui Poaono nei i ku mai ai ke Kalaudine mai Maui mai.   E kau aku ana oia iluna o ke Alahukimoku no ka hoomaemae hou ana i kona     iwikaele.   
                   Ke hoomalamalamaia nei ke keena Auhau   me na kukui uwila, i hiki ai ka hoi i na maka owau nunui o na poe hana o ia keena ke ike iho i ka lakou mea e hana ai.   
                   Eia   iho na poe i hookohuia e     ka Pe   residena i poe lala no ke     Komisina Paahana:   W. N. Limaikaika, lunahoomalu: J. Emeluka, J. M. Vivasa, Heneri W. Kevelena a me T. B. Mare.   
                   He keu keia o na   la wela a ikiiki, pela no me na po, i kokuaia     mai hoi e ka makani wela mai ka hema mai. Ua oiaio loa ua     enaena hou ka Wahine-o-ka-Lua a he ehu wawae no hoi paha keia no Kalani.   
                   Ua   koho mai nei ko Kauai     poe   oehaa ia Keoki Wilikoki a     me   Wili Laiki i mau Senetoa, a     ia   S. K. Kaeo a me W. P. Makabaraide i mau Lunamakaainana. Aohe i maopopo ia makou ka nui o na koho i loaa pakahi ia lakou.   
                   Ua oleloia e kukalaia mai ana i Dekemaba 1   ae e hiki mai ana e noho ai ke kau Ahaolelo mua loa o ka Repubalika kamehai o Hawaii nei. Pela paha, ke hiki     aku   hoi ilaila.   
                   Ua aeia mai   ka palapala kauoha hope loa a Mele Kalau Maka e Lunakanawai Kaapuni Waitina ma ke keena i ka Poalima nei a hookohuia o R. Maka i lunhooko kauoha malalo o $2000 bona.   
                   Eia ke hoopihapihaia nei na honua ma Ewa a ma   Waikiki o ko Burua Ma halekuai, ma ka aoao makai o alanui Moiwahine aenei ma Puleholeho. He hana maikai     no keia ma ko ke Aupuni aoao.   
                   Ewalu   poe o na Koolau i laweia mai i ka auwina la Poalima nei no ka hookaa ole i ka auhau kino a noho nui ana ma Kalakaua Hale, a ia ahiahi molehulehu iho i lawe loa ia aku ai no Kawa.   
                   E hauoli ana ka Ligi Ame   rika     i ka piha ana o kona makahiki     hookahi ke hiki aku i ka po o     keia Poakahi ae, me kekahi aha hulahula iwaho o Pawaa. Eleu no ka   hoi na Ailiki a me na unu i pae hewa mai i o kakou nei. Hauoli nui ia no hoi paha!   
                   Kakahiaka nui Poaono nei i ku mai ai ka Pele me ka ukana ole mai Makaweli, Kauai, a hookahi no ukana, he mano o ewalu kapuai ka loa i lou i ka makau a kona kapena ia po no mawaho     aku o Kalaeloa aenei.   Ua pepehiia a make a kiola hou ia     no   iloko o ke kai.   
                   Na kekahi kauka Kepani ma alanui   Beritania i oki ae i ka opu o kekahi wahine Kepani i ka Poaha iho la a hemo aku he puu uluhaku eleele nemonemo, ua hele no hoi a hinuhinu, i like ka nui me ka puupuu lima kanaka. Ke waiho nei ka mea. mai me ke ano oluolu.   
                   Ho   ra 3 P. M. o ka Poakolu iho     la i holo loa aku ai ka   mokukaua Farani no ke Komohana. Ua lawe aku oia he eono bipi ola, i mea ai na ko luna poe, a me     eono no palapala.   I kakahiaka Poakahi aku ka hoomaka ana e uhao lanahu. He puali puhiohe no hoi ko luna ona.   
                   Poalua iho la i puka ae ai ka olelo hooholo a kela aha nieniele moana no na luina kipi o ka Nana   sana, a ua pau nui i ka ahewaia no ka hoeha ia Kapena     Kini.   I ka Poakahi iho ka pau     ana o na hana. Ua hoihoiia aku no ua poe luina kipi la maluna no o   ia moku.   
                   Ma ka Malulani o kakahiaka     nui   Poalima nei i loaa mai ai ka     lono no ka   pau ana o ka halekula     o Ulupalakua i ke ahi. Aole i     maopopo ke kumu o ke   ahi, aka, ua manao wale ia ma ke ano ulia i pau ai. I ku koke mai nei hoi ka Malulani i komo koke ai kona piha kopaa iloko o ka Auseteralla.   
                   Imua   o ka Aha Apana i ka Poakahi i hala i ahewaia ai o Hukiku no ka holonui a hoopaiia     e uku i $25 a me na koina. O ka lio ana i   holo ai a loaa kela eha, mamuli o kela hookui ana mauka aenei o Leleo a komo ai ke kolo iloko o ka umauma, he lio waiwai ia no Kimo Pelekane. Ua manaoia e pepehi a make, aka, mamuli hoi o ka lawelawe lapaau ia ana, ua loaa he oluolu kupono a hoihoiia ilalo o Moanalua.   
                   He haleaina Pake   ma Ewa aku nei o ko makou keena, kokoke i     ka uwapo o Haaliliamanu,   ka i     komo kolohe ia i kekahi po   i     hala   ae, aohe nae hoi he mea i     lilo   aku, no ka neo maopopo loa no.   
                   Ma ka Auseteralia   i loaa mai nei he aahu luu i na ona o ka     moku ili Keoki Wilikoki a   i ka     auwina la Poalua iho la i laweia aku   ai e Keoni Bola maluna o kekahi o na mokupea ukulii o kakou.   
                   Ua kipa ike aku ka Epikopo Katolika   Roma, i ukaliia e ka Rev. Makua Leolono, ia luna o ka mokukaua Farani i ke awakea Poakahi i hala iho la, a ia laua i u hoi mai ai no uka nei,     ua uina mai he 13 pu aloha no ka   Bihopa. 
                 Ua paee a papa leo hahana ae o Kapena Keleme o na makai kaulio a me Kapena Rosehila o ka wati ekahi o na makai kumau, hora 2 o ka wanaao Poaono nei, no ka mea e pili ana i kekahi lawehala i hopuia mai. E ole nae hoi ia, hookuuia ka lawehala.   
                   O kela Kilona   komo pa-u kuai gula iho nei, mamua ae o kona kau ana aku ia luna o ka Nanasana no ka holo aku i ka Poaha iho la, ua paa oia i ka hopuia e ka makai auhau, A. A. Monotano, a i hemo wale no oia i ka uku ana mai he $6.50.   
                   He ahaaina ka i haawiia ilalo     o Moanalua,   ma kahi noho o D. Kamakauhoa, i ka po Poaono i hala, la 4 nei, na na poe o ka     hui kaa huilalua   holoholo honua a hehihehi wawae, ma ke ano hookipa no elua mau opio malihini no Kapalakiko mai, he mau kaeaea nae hoi ma ia ano hana.   
                   Auwina la Poakolu iho la i ku mai ai kahi mokuahi palanaiki Waimanalo mai Kauai mai   a me kekahi mau aoao o Oahu nei, mahope iho o kona kaawale ana no ewalu la. Ua poino pinepine kona mau enegini a ua pahonohono mau ia no hoi a ku wale iho la no. Ua haalele aku kona mau Pake paoahi iaia no ke ano kupono ole.   
                   He kaa maia no kekahi Pake ka i a   ia e ke ahi i ka Poalima nei ma alanui Moi nei no kokoke     i Kawaiahao. Ua a ke ahi ma na iho o na huila mamuli o   ka wela loa, me he la aole i ailaia no kekahi manawa loihi. I ka weheia ana ua ikeia iho la he ka ka aila i hamoia ai o ka huila, aole he aila kaa e like me ka     mea maa   mau.   
                   Eia ke hoalaia nei iwaena o na hoahanau o ka Hoomana o     na   La Hope i hooponopono hou     ia, he ahahui hookuonoono   ma ke ano hoonaauao i na opio Hawaii. A ua noa i na mea a pau e makemake ana e hui pu me lakou ke komo ana i mau lala. I ka Poalima hope o keia mahina e malama hou ia ai he halawai, a ia wa paha e ku pono ai ka hui malalo o ke kumukanawai a me na rula.   
                   Kakahiaka Poaono nei i paa ai o   J. Aina Lawelawe i ka hopuia malalo o kekahi palapala hopu no ka wawahi ana ka i ke pa hua a kekahi wahine opio o luna o Kawaiahao aku nei. Mea ia mai o kana mea no ka ia i hoopalau ai me ka manao e mare a e hoolilo iaia i wahine nana no keia mua aku. Kela ka mea lealea. Ua hookuuia ae no oia mai ka Halewai malalo o ka belaia.   
                   Poaono nei i hoopau wale   ia ai ka hihia o Aona imua o ka Aha Apana. O keia la lawehala i ulu ai ka paee hahana mawaena     o   na makaikiu a me na makai     kumau,   mamuli o ke kuhi ana     aku o na makai   kumau i ka     imihala wale ia o   Aona e na makaikiu, oiai, he kiu oia.   
                   Ewalu   poe Pake i hoopaiia e     uku   i $10 a me na koina pakahi imua o ka Aha Apana i ka Poakahi i hala iho la. Iuka o Waipiula lakou i hopuia ai ia po La Pule iho, no ka piliwaiwai, ma     kahi o Hopena, a hookahi o   lakou o ke kuke a Kuauau, eia no nae, aole oia i pakele mai.   
                   He la ku   mai keia no ka mokumahu     Kina   mai Kapalakiko     mai. Poaha ae hoi ka mokumahu     Ma   riposa e ku mai ai mai na Panalaau Beritania mai o ka Hema, a i keia Poakahi ae hoi ka     mokumahu   Osianika mai Kina     a me Iapana.   E holo loa ana ka moku mua no Iokohama a     me Honakona,   a o na moku hope iho hoi no Kapalakiko.   
                   Auwina la Poaha iho la, ma ke kahua o ke Kulanui   Iolani, mauka o Niupaipai, ua haawi ka Haku Bihopa a me Mrs. Wilisi he aha hooluana a hoolaulea inu ti i kekahi o na haumana kahiko o ia kahua hoonaauao a me kekahi mau hoahanau haole, Hawaii a me Pake o ka Ekalesia     Ana   galikana. Malaila ae ke     Komisina   Beritania, a ua oluolu     i ka   Bihopa e hoolauna aku i na poe a pau i hiki aku imua ona. O ko makou Puuku kekahi malaila.   
                   Ho   ra 10 A. M. a oi ae paha o ka Poaha iho la i haalele mai ai ka mokumahu Beritania Nanasna ia Kou nei no Iokohama, mahope iho nei o ke kepa ana i poe luina haole maanei. Ua hoihoi aku oia he 49 o na eemoku Kepani no ko lakou mai a kupono ole e hana, pela ka ike a na kauka o na mahiko, a no ka lawa ole o ke $50 pakahi a kekahi poe. O kahi Tureke hana ko-omoomo kekahi i holo aku ma ke ano kuke, a he 50 paha na ohua Kepani e ae i hoi aku     maluna ona.   
                   Ua hookuuia kela wiliki Olelo E o ka Halewai i hopuia ai no ka   moekolohe imua o ka Aha Apana i ka Poaha iho la, no kona kii ana e pue a e moe me Ane iloko o kekahi o na keena lalo o ka Halewai. Ua hoole oia i na olelo a ka hoike nana ka hoopii, a hilinai o Lunakanawai     Apana   Wilikoki i kana a pakele     ai oia. Aohe ona hana wiliki     hou   ma ka Halewai i keia wa, a     ua   paniia kona wahi e kekahi Olelo E uhalale ano upapalu, kekahi     lala iho   nei o ka papa nieniele i ke kupono o na poe hoohiki no ke koho balota.   
                   Ua loaa aku ke kino make o kekahi Kepani i kaawe iaia iho     e lewalewa mai ana mai kekahi laau alapii   mai iloko o ka pa o Faola, ma Kapamoo aenei, i kakahiaka     Poakolu   iho la. He mea oia i manao e hoi aku no Iapana maluna o ka Nanasana.     Ua loaa   aku he $2.75 iloko o kona aahu e komo ana a he $70 maloko o kona koena moe. Aole     i maopopo na kumu   o keia lawe     ana ae i kona ola.   Ua nanaia oia e Kauka Kupa a ua ike iho i make no ka nana ana o kona kania-i, a pela no hoi i hooholo ai ke kiure kolonelo i noho ia awakea.