Ka Makaainana, Volume II, Number 22, 26 November 1894 — Page 8

Page PDF (907.53 KB)

This text was transcribed by:  Ululani Victor
This work is dedicated to:  Samuel M. Kamakau

Ka Makaainana.

8          HONOLULU, OAHU, POAKAHI, NOVEMABA 26 1894

 

Aha Fea ma Sana Anaru.

[Mai ka aoao 1 mai.]

kekahi malaila, a ua maluhia no hoi na hana.  Ua nele ia kahua a eeu i ka lehulehu i hiki ae, mai ke nui a ka liilii, ua hele ia la a "le-i Kohala, i ka nuku na kanaka," a o na poe no hoi o na hoomana like ole, no ke kokua ana i keia hana maikai.  Aohe apuapu a koikoiia mai e kuai ina no aole kamahele e makemake ana.  O ka ahaaina Hawaii no ka oi loa aku o na loaa, ua $500 a keu, a pomaikai ana no ka hooikaika pauaho ole ana o na Luke elua, Misi Pibode a me Misasa Nolena.  Ua hoikeia mai ia makou ua $2,000 a keu i loaa ae, me ka pau ole no o na poe kuai balota i ka hoike ae  Ke hoolaweia na lilo a pau, alaila, e koe iho ana paha he $1,800 a oi a emi mai paha i ka waihona.  He mau waiwai no koe aole i pau aku i ka lilo, a i keia auwina la, hora 2, e hooliloia aku ai i na poe e hele ae ana e kuai malaila no, maloko o ka Hale Kula Sabati.  Aohe uku komo i keia hana ana.

 

KELA A ME KEIA.

            Olapa ka uwila i kekahi o keia mau po ua iho la, aole nae hoi i kui a haule mai ka pohaku.

            O ka Arawa no ke ku mai ana i keia Poaono iho, mai ka Hema mai, ma kahi o ka Warimu.

            He $87.75 ka huina nui i koe iho i ka Ligi Amerika mai loko ae o na loaa o kona po hulahula i ka Poakahi i hala.

            Auwina la Poalima nei i hopuia ai ke kuke Pake a ke Komisina Beritania no ka lawe kolohe ana i ke dala i haawiia aku iaia.

            O keia Poalima ae ka la hoano o Anaru Hemolele, ka Aposetole.  He mau anaina pule ko ia la ma na luakini o Sana Anaru a me Malieokamalu.

            E hookomoia ana i ipuhao hou no ke Kaala.  Poalima nei i hueia ae ai kona ipuhao kahiko a laweia e ke Kimo Maki iwaho a kiola loa ia.

            E malama ana ka Puali o ke Aloha he ahahui paio i kela a me keia po Poakahi, hora 7, ma ko lakou keena halawai mau ma Kikihale ae nei, alanui Hotele.

            Ekolu mau Pake i noho ae i Kawa i ka Poalima nei mamuli o ke kauoha a ka Aha Apana, no hookahi mahina pakahi, no ke puhi a malama hewa i ka opiuma.

            Kakahiaka nui Poaha iho la i ku mai ai ka Alameda mai Kapalakiko mai, ke awa ana i haalele aku ai i Novemaba 15, hora 2 P.M.  Hora 4 iho no o ia i niau loa aku ai no na Panalaau Hema.

            Ua haawi manawalea aku nei o Mrs. T. R. Poka, i ka rumi o luna o ka hale pohaku e ku nei ma ka huina o na alanui Nuuanu a me Marine, i ka Ahahui o na Opio Hawaii i wahi e halawai mau ai lakou no hookahi makahiki.  Nui ko lakou mahalo no keia kokua.

            Aole io no ma kahi o D. K. Naone i malamaia ai ka ahaaina i ka la Sabati, la 18 nei, a ma ia mea makou i hewa ai, aka, ilaila nae kahi i lealea ai a loaa ai he poino i kekahi wahine uhalale o 300 paona a oi aku ke kaumaha a pipili ai i kepau kapili manu.

            Auhea o Bila Alerike?  Ua heo aku nei oia no Kapalakiko, maluna o ka mokupea S. N. Kakela i ka Poalua iho la, mamua iho paha o ka hora 11. A.M.

            Ua lawe mai ka Waialeale i ka Poaono, la 17 nei, mai Hamakua mai he ekolu ma'i lepera, a maluna mai o Pele i ka Poakolu nei, he hookahi wahine mai Kauai mai.

            E kulaia ana na Pukiki i ka Poaono ae, Dekemaba 1, oiai, oia ka piha ana o ka 254 o na makahiki o ka noho kuokoa ana o ko lakou Aupuni, i kailiia mai hoi mai ia Sepania mai.

            Ua ku ae ma Hilo, i ka Poaha, la 15 nei, ka mokumahu Daisy Kimball mai Kapalakiko mai.  Hora 12 hoi o ka Poaono nei i hoohiki loa mai ai i Kou nei mai Hilo mai.

            Ma ka Osianaka o kela mau la aku nei i huli hoi mai ai o ia oiwi o ka aina nei, nona ka inoa o Kaimana, mahope iho o ka hala ana o elima paha maka hiki iaia ma Kina.

            Ua holo aku no luna o ka mokukaua Amerika Iokotaona ke Kuhina Amerika Wilisi i kakahiaka Poakahi i hala, a ua haawiia mai na ki pu ana nona iaia i huli hoi mai ai.

            Poaha iho ka La Hoomaikai o Amerika Huipuia i ke Akua, e like me ke kuahaua a Peresidena Kalivilana, a e Kuhina Wilisi hoi maanei.  He mau anaina haipule ke malamaia ana ia la ma kekahi mau luakini o kakou nei.

            Mamuli o ka ae ole o W. H. Kamaki e uku i ke koi poho o $500 ia Mrs. Niau Iaukea, ua hoopukaia he palapala hoomalu e paa ka Ilamuku i kona mau waiwai i ka Poaha iho la, a ua hookoia.

            O kela kiure i hoohiki ole ai ma ka hihia o Kaniku ma, nona ka inoa o N. Puhi, ua hoohiki ae oia i keia mau la iho la malalo o ka inoa D. Naihe  No Kohala oia a eia iuka o Kapalama e noho nei.

            Poaono, la 17 nei, i hoopau wale ia ai no ka hoopii oki mare a Lilikalani Fern kue ia Lipine Fern.  Loaa o Kale Aki i ka mai no keia mea, a hookomo hou iho nei no he hoopii hou.  Ua pau ae la no hoi paha, aka, hoomauhala no.

            Ua hopu hou ia o Keoki Maliua i ka Poalua i hala iho la no ka hewa hoike wahahee, a ua hookuuia mai oia malalo o ka bona.  Ahiahi Poalima oia i laweia ae ai no Kawa e hoomalu ai no ka haalele paha o kona mau hope.

            Ua uku ae o E. Halstead o Waialua he $2,000 ma ke gula i ke keena o ka Ilamuku i kakahiaka Poakahi i hala, ka huina hoi o ka bona no kekahi Pake ana i noho hope ai a i hopuia ai no ke kuai opiuma me ka laikini ole.  Ua mahuka ua Pake la a aole he ike hou ia.

            Aole i aeia kela noi a Kale Aki e ka Aha Kaapuni, aole no hoi ko ka wahine loio i hoomano aku no kona ahewaia i ka hoowahawaha. Aka, i kakahiaka poniponi o nehinei, paa ka wahine a me Lipine i ka hopuia e ia me na makai, me ko laua mau aahu paleili no.  I wehe mai o Lipine i ka puka e hele iwaho, e ku aku ana na makai.

            I ka hora 8:45 A.M. o ka Poaono nei i hookomo mai ai ka Miowera a pili ma ka uwapo Osianika, mai ka Akau mai, a i ka hora 6 30 no o ia ahiahi i au hou aku ai oia no na Panalaau Hema.

            He lio e kauo ana i kekahi kaapio ka i pakika a haule, oiai e kikee ae ana i kekahi kihi o na alanui Kalepa a me Kaahumanu, i kahi wa o ka Poaha iho la.  Ua waiho ka lio ilalo no elima minute a eu hou ae no iluna.

            He lono telepone ka i hoounaia mai i ke ahiahi Poalima nei no kekahi ahi iwaho o Waikiki, aka, ua pio e no.  O ke kaa ili wale no ka i holo iwaho.  Ma ka nana pono ia ana o ke ano a me ke kahua o ke ahi, ua hooholoia he ahi na kekahi kolohe.

            He ua puni keia i haule iho nei i na la i hala iho la, oiai, pela na lono i loaa mai nei mai na mokupuni a pau.  A ola no hoi ka aina nei.  Poaono nei i mao ae ai a hiki mai i keia kakahiaka  Ikiiki ka la o nehinei, a ikiiki pu no hoi me ka po nei, oiai no nae e pa kolonahe ana kehau huihui a kaumaha.

            Awakea Poakahi i hala i ku mai ai ka Ocianika mai Kina a me Iapana mai iloko o 10 la, 18 hora me 10 minute.  Ua lawe pu mai oia i na ohua, penei: 11 ohua papa ekahi, 157 Pake a me 64 Kepani a me 489 tona ukana no keia awa.  Hora 2 auwina la Poalua mai i holo loa aku ai oia no Kapalakiko.

            He kaa kikane no kekahi Kepani ka i holo pukalaki ae ma ke alo iho o ko makou keena i kakahiaka Poaono, la 17 nei, a helelei kekahi mau opeope o luna.  E ole kekahi opio, nona ka inoa o Wile Nawaa, i alualu a kau mahope aku a noho iluna o ka noho, loaa ke kaula kaohi, paa mai ai na lio me ka poino ole o ke kaa.

            Awakea Poakolu iho la i hoolaumia ae ai imua o Peresidena Kole a me kona mau auna ke pena a me na alii malalo iho ena o ka manuwa Iokataona.  Poaha ae hoi i panai aku ai o Mr. Kole i kela ikeia ana mai ona maluna ae.  Ua haawiia mai na ki pu ana iaia i holo aku ai me ka hoi ana mai, he 21 pu pakahi.  Ua ukaliia oia e na Kuhina Kamika a me Kini, a me kona ukali Poka.

            Poakahi, la 12 nei, imua o ka Aha Apana, ua ae aku he Pukiki i kona hewa o ka lawe ana i kekahi pu panapana me ko ke Aupuni ae ole, a ua hookauluaia ka hoopai ana.  No ka haalele hoi o Emalia i kahi moe o kana kane, a no kona paakiki loa aole e ae e u hoi a noho pu hou, ua hoounaia oia i Kawa no 15 la, a ua like keia hoopai me ke aha la iaia.  Ekolu Pake no ka piliwaiwai i hoopaiia e uku i $10 pakahi.  A pau no hoi na hana i na poe ona.

            I ka po Sabati, la 18 nei, ua komo kolohe ia ka hale e ku nei maluna mai o ka uwapo o Kamika, huina o na alanui Beritania me Maunakea, a laweia aku la he eono kakini omole bia.  Ua loaa koke no nae ke kolohe, o Kiki, he wahi keiki hapa haole kohu hua pelehu ka nanaina.  A mamuli o kona ae ponoi ana imua o ka mea nana ia mau waiwai, aole oia i hoopiiia, aka, ua pani aku no ma ka uku ana ae i na mea i lawe a inuia.

            Kakahiaka Poakahi i kipa ike pili oihana aku ai ke Komisina Farani e ike ia Peresidena Kole a me kona poe, me ke ku o na koa a me ka bana ma ke alo makai.  Ua kukai like ia ae na hoomaikai ana.  O ke kakauolelo, W. M. Gifada, kekahi i ukali aku kona poo.

            Ahiahi poeleele o ka Poaono nei i huli hoi mai ai ka Waimanalo mai ke kahua mai o ka moku ili ma Molokoi me ka ukana ele.  Ua laweia aku o Kimo Mosa, kekahi o na loe luu me ka aahu luu, no ia wahi a nana hoi i hoike mai no ka nui o ka ino a me ka ikaika loa hoi o ke ko ana o ke au malalo ke kumu e hiki pono ole ai ke hana ilalo.  Nui na apanapana hao a me piula e mokaki ana a e lewa ana i o a ianei, a no ia mea hoi e pono ai me ke akahele loa e hana ai.

            Ua holo aku no Iapana i ke kakahiaka Poalima iho la ka mokukaua Amerika Iokataona mahope iho o kona hooili lanahu ana.   He wahi moku uuku wale no oia o 1700 tona a he 16 mile kona holo i ka hora.  O kona loa he 230 kapuai, 36 kapuai ka laula, 3200 lio ka ikaika hoonee o na enegine, a ua hiki iaia ke lawe he 400 tona lanahu iloko o kena opu.  He eono ona mau pukuniahi raifela, 4 pu kani pinapinai a he 5 mau pu liilii e ae  I Aperila 23, 1889, kona komisina ia ana.

            I keia wa hoi o na paahana Kepani o ka mahiko o Kahuku ka i olohani i ka Poalua iho la, no ka lawelawe inoino ka o kekahi o na luna haole i kekahi o lakou.  Ua koke mai lakou ma ke alaloa no luna nei ma na Koolau mai, a hoaumoe nui mai la i ka po Poakolu iho.  I pau nui mai lakou e hoopii i ka Hope Kanikela a me ka Hope Luna Nana Paahana, aohe nae kahi o laua i loaa.  He 170 paha ko lakou nui.  I ka Poaha mai i hooponoponoia ai a pau nui no i ka noi hou i ka hana i kakahiaka Poalima nei me ka haule o ia mau la hana.

            Ahiahi Poakolu iho la i komo kolohe ia ai he hale humuhumu lole Kepani ma nae aku o ko makou keena nei a ua laweia aku he $9 mai loko aku o ka ume o ka mikini humuhumu a he mau palapala waiwai nui i ka ona.  He hoailona wawae liilii ka i ikeia iho, kaha penikalaia a uhiia iho me ka pepa a kakioia iho i ka papahele.  Ahiahi Poaha mai i loaa ai na kolohe, he ekolu mau keiki liilii, a i ka ona Kepani no i loaa ai.  Elua i huli hoike ae no ka Aupuni a hookahi i paa aku, oia o Enoka Kanepaiki, he mea no i pae mua no ia ano hewa like no.

            Awakea Poakahi, la 12 nei, i ku mai ai ka mokupea Palanata, iloko o 23 la holo mai Mokupuni Laisana mai, me ka piha i ka lepo manu.  Ua hoihoi mai oia ia Kiaaina G. D. Freeth a me na poe paahana a pau, a koe aku he Kepani, kana wahine a me elua mau paahana Kepani.  Mamua aku nei i loheia mai ai no ka holo malu ana aku o ka wiliki Kepani i loaa i ka mai pupule me ka waapa mahu, a hoi wale mai la no keia poe, aohe mea i ike hou la nona.  Oiai hoi, aohe ke Kiaaina i ike ae i ka Repubalika, aohe i haawiia ae na kukai ki pu aloha ana.