Ka Makaainana, Volume II, Number 22, 26 November 1894 — "HUAI KA ULU O LELE." [ARTICLE]

"HUAI KA ULU O LELE."

I lavru nua hui uiai uei <> Kolekī.akn u me kona ukali, ona Aiaa Leialii, C. P. laukea, Uii walewaiia. āenei ua agena la 110 'ka uiakau ka ona kanaka i loaa na a"paua &iaa hookuouoouo o hoiliol liou ia ae ke Alii, hooneieia lakou 1 na aiaa i ioaa, pela ka na olelo 1 hooweliweiiia ai kahi o ia poe. Kupaiauaha keia uiau olelo ! O ka tuea oiaio, na na luna hooikaika hoohiki ia ano hana, oia hoi, ina e hoohiki ole ; lawe wale hou ia aku no na aina. Eia no

aie inakou na h< oiaio ana no ia mea. Aohe kulou o ka Aoao Aioha Aiua ia ano haua ekaeka. 0 ka aoao hou no o keia hauai a na Aiii ka maa ma na auo hana ekaeka a pau. O kekahi o na hana ekaeka hou ik> a na poe nei o ki aoao mikanele, oia no ke kauoha ana aku nei i ka Puah Hoola me ka hooia aku i ko lakou tnau lilo a pan o kn holo ana mai, a ke h;ki hoi ianei, e nui ana 110 ka Ae, pela io no paha. a na ua poe ia no ho: maanei i hoo!:ipa mai a e hookipa nei i ua poe la. Eia krt i Maweia mai nei keia poe i»n*M i mea ka e hiki ai ke hoohulihuH aku i kh lahui e kokua 1 ka manao hoohuiaina. Peuei e inaopopo ioa ai. 0 ko poo o ua Pu&ii Hooia U 1 luki tuai ai, uia nu o Kapena luuahoopouopouo o ka uupepa Kaua- o ia ho^

mana, e hoopukaia nei ma Kapalakiko. laia no j hoi aku nei a hiki i Kapnlakiko, hoike aku nei oia aia ka hapanui loa ona kannka Hawaii mahope o k« manao hoohuiaina. Aia no

ka hoopimipuni la a me ka e.kueka pu. Ina o kekahi hana keia a kela pnali, he makehewa i ka lahui ke hilinai aku. I na olelo no paha a Uilainu Hikini, puni aku la no, a Ha hookahi aku. la paha hoi ka lahui i kona manao aua. °E heleoe maliope o'u, e Satana !" Noke iho nei no ka Adavataisa o keia mau la iho ia no ka pule ole o ka Haku Bihopa o Honolulu no Peresidena Kole ma -kahi o ke Alīiai e hke hoi me ka mea i kauohaia ma ka buke pule o īa O kekahi U i, nui loa ko Limaika-

ika miuamina no nu liuumaoa oke Kuianui o lolaoi, e lawelaweia nei hoi malalo o ka hoo malu ana a ka Bihopa, no ke ao ole ia aku e ike a e hoomaikai ae lakou i ko lakou Per6sideoa # oiai hoi, aohe Moi i koe. He keu a ka piha haakei o keia welo aiikauele.

Mu Amerīka Hnipuia, iloko o na annina pule oiu hoomana, aohe puirU ma kn iuoa o ka mea e noho ana, a pehea ia hoi i manaoia ai pela maauei. 0 kekahi nae hoi keia o na mea

e ikeia ui <» Ka pili» a tne ake haakei a paikaao maoli uo o keia auua omilumilu haalele loa, ine ka manao nui paha hoi e hoohahke ae i ko iakou peresi* kena i koho pouo ole ia me ka balota ole, a iike aku Kui ice kekahi Alii i wse a koho pouo ia ma ko ka lahui aoao a no ka iahui oia. E noke waie uo aohe e ioaa.ia pouo, koe wule uo iua ua ike o ua o Kolekaaka i ka uei

o kooa hewa a noi ae i ka puleia aona, e loaa u\ai no ia ine ke kaukaulua ole iho uo hoi p&ha o ka Haku Bihopa. Aōhe o aiakou kaualua no ia uiea. Hōao ae no hoi paha e uoi ! A uo ke kula hoi, aole Soa 0 iakou wahi lihi kuieana iki uo ua haawiaa e aoia ai mal*iia } aia uo ia ika mea e iiololea aua i ko ka Biho|>a oaauao. Ile e nae hoi a iue ka haohao loa keia uiakee o lakou no ua opio oiwi o kakou» o poina ka i ka hoouiaopopo ae i ko Kole kulana kiekie a ku hoi maialo o ke kaanawai (apuka) a manaoio iho hoi uoua he ,( uiea 1 kuhihewn, he hoe kaiuanu he pakaha Ae, uui io uo ka kee. A he*ha la hoi ua o Role> kaak». aole auei oU ae la na

mea i pi'i pouo u i poloiei lunoli uoua ? Tek uo t ou mnoH uo. £ hoka aua uo kt*U ui«uao

makee o lakou i n a opio, a e pono no! 0 ka '• [(olomua" uamu ka i kakoo oulea ae m« k-> ku Bihopa aoao, a ma k<m a helu hoi oke iho ia, \\u olelo ne jia uo ko iiimaikaika paa ?pukuff.i no ka Moi Kalakaua aie e i ua k a Bihopa Diu maoli ■ no ka mva oiaio nona u no lakou welo mikanele a pau loa. Ua olelo i.e- 30 ho; ua- "Holoiuua" la no Kole, penei: "() Mr. Oole i£u Peresidfena o Hawuii uei ma-

niuli o ke kipi, ke apuk.a a m'e ka ikaika. Aole loa oia e hiki rnHthila mamuīi o ka pono." f keia inau wahi olelo no, pna hou ka I(inahooponopo3io i k rt ahi«hi *no molehulehu 0 ka Poaha iho

ia ,i ka hopuia nr> ka laihila k« i ke karaima me ka hoopaa oie ia ae hoi ,raa kahi paa, aka, oka :>a!apala kauoh:i k * m*M i loaa •>k*2 : B.oike * okou o " Kuauau la i kor.;j i 'īiiiiaminp, i hoopukhia o na olelo ku i ke kuha ūkn i kr: ; a poo ae, ka mea aoi a :a aiuia i meneinpne ole ai 1 ke au Moi, ao ka mear nana maoii :uj mr kona mau lima i ■.kak;i<i >u'j i keia palap&la kauoha i hoaK:»kfjia mamua ae. Aka, :!() keia o'h.nna kipi mu o ke Aupuu'. i apuhiia ai e keia haole oialihiui kakau uupepa, aole hoi he bop , :h- / 'pti ae i na poe jJiu-iiuhuar.i e kipi- i keia kuiunii uoho':iu No ka n-j)]e hn: paiia i na hooia kupouo i' e e iiiki ai ke paa-ia poe, iua he poe io h«ji kahi i maepopo eia ke haua iiei, aka, ao ki\ ntie ioano hoi paha kahi i na kumu maopopo ole Ua loheia o keia moolelu o.humu kipi nui a keia haole i kakau ai, oia o C H. Wetemoa i heo aku uo Amerika, ua makemake oia i $10,000 kona uku no

ia mea, aka. ua hoemiemiia māi e ke Aupuni kāiiiehai a hiki i kona ae ana e lawe i .ka huina x) $450 wule no, a me ia maii dala oia i beo aku k no o e ai ono mai ai uio k<s } aheueheiie pu ~ju*i i\o hoi paha i ko ke Aupnni uuui wale. Nawai no hoi e ole * % k» puni wale 5 ua makau maoli 110 nae ka hiiiuai pu 110 hoi i ka oiaio oia mea i hoikeia. Hu no lioi ka aka iu i kamulii o uka o Wa^iani.

He mea oiaio ioa na hilinai ke Aupuni no ka oiaio o kela ohumu kipi, pela ko makou lohe uaai, a -ua noho lakou me ka makau a o na koa hoi me ka makaiikau e kau mai. 1 ka po puluohe hoolault?a hope loa iho mi a ka Puali Puhiohe Uihui, no ka hoomanao ana i ka la hanau o ka Moi Kalakaua, o ka po la i manaoia ai no keia kspi

aku. Iwaena hoi o ke anaina «»a ke kahua o ka Hoteie Hawaii kanaha poe haole.' u.e na pu pi'iinp, ;ia. ona poe haole kuiki.wa mawHho nei. ua ku me ka muknukun, o ka h\ia nae hoi i 10/ia ia .liiuliu. ana, he neo. Mai )h wa njai a Mki i kei« wa, eia ru< pukuiiiahi ke hoikeike hou ia uei a puui o lolani Kale. Iluhū ]oa hoi na poe kuleana o kela nupepa i hoolaha ai i ua ohuinu kipi la no ka huai koke ia o keia uien huna. ♦ No ia makau mo ke kumu i ioheia ae ai i keia Poakolu iho la e komoia rr,cū uoa na kauhal l o ka ■i.ti,.ui e huli no na pu a ne ua i"ko kaua inalalo o na kauoha a Kuauau, eia nae, aohe i hookoia mai. .Aole no keia wale, aka, no ka hiki ana mai nei Kahi o Makai Nui Anaru (manu pelehu h manu pikoka paha) a hoike no ka hoomaamaa paikau 0 ko Wailuku poe makai o Puunene, ona pauku ko na pu 0 kekahi hoi no ka hoole loa 'o ko laila poe aole e hookaa i na au hau i keia Aupuni, a ua. ae no ia poe e noho iloko o ka halepaahao n e hele nui e hana ma na alanui o lakuu no ko lakou mau pono a pomaikai iho. I kii mai nti o Auam hoouna ke Au,<uni i mau koa, oiai, ua hoolohe ole ia mai kona maua, a ua huli hoi aku nei uo oia me ka neo. Lealea palena ole ka Ligi Auienka i ka po Poakahi i hala. Mainua o ka hula ana, ekolu poe 1 k'U-alehel ehe tnua ae, a iwaena hoi oia poe kela moopuna uhalale upapalu a Kauka Okolekala, oia o Kale Kaaka. Ua vvalewatia ae oia me na olelo pai no ke kumukanawai ana i kokua iho nei i ka hana ana, he " kumukauawai kamahao maikai.'* Ae, nui io uo ka maikeli la, ke ahwuaLe la hoi a nialoo na iwi uakeke o i Hua i ka la." īaia paha e kalekale ana, ua ike mua ae oia i ka naui o kela ;aau ku nepuuepu o Maunakiekie, i Manamana laoukaae, a ua luhi a hoihoi ole hoi i keia wa i na ku kohu au puluini o kahi omali aua i haupa iho ai i kona ulakolako, a he mea ai ka na kamalii i keia wa i akahi no a makili ae ka lei pohue ana. Oia io aku la paha. Haukipilā ka nani!