Ka Makaainana, Volume II, Number 23, 3 December 1894 — Page 4

Page PDF (817.60 KB)

This text was transcribed by:  Arnold M. Hori
This work is dedicated to:  University of Utah; Salt Lake City, Utah

Ka Makaainana.

 

 4     HONOLULU,  OAHU,  POAKAHI,  DEKEMABA   3,  1894.

 

KA MAKAAINANA.

BK NUPEPA OILI PULE.

 

H. H. KAPU,

Ona, Luna Nui a Lunahooponopono.

  O na kanoha nupepa a me na palapala pii, oinana a pau, e hoeuna polole, iaia.

Wahi noho, ma Honolulu.

F. J. TESTA (Hoke),

Puuku.

 

  @ hoopuka mau ia aku ana i kela a me @eia Poakahi o na pule a pau.

UKU O KA NUPEPA.

No Hookahi Kope       -           $   .10

No Hookahi Malama   -                .25

No Ekolu Malama       -           -    .75

No Eono Malama        -           -  1.25

  Ina e hookaa u ua ia, penei iho ka kuhauana.

No Ekolu Malama       -           $    .50

No Eono Malama        -           -   1.00

No Hookahi Makahiki            -           -   2.00

UKU O NA LUNA NUPEPA.

5 Inoa -           -           -           -     .15

10 Inoa            -           -           -     .20

Maluna aku   @O Inoa           -     .25

  Aia a elima ia a a kekahi luna mawaho ae o kona inoa iho, alaila, loaa he pepa iaia me ka uku ole.

 

POAKAHI,   DEKEMABA 3,  1894.

 

  MINAMINA makou i ka lilo ana o kekahi hoopuka inoa ana a makou, ma na mea pili i ka @a fea o Sana Anaru, i mea e hoehaeha loa ai i kekahi hoaloha maikai loa o makou. Aole loa makou i hoopuka ma ke ano pahenehene e aao e ae paha, a@a, ua hoohapaku wale ia ae no ia mai ka olelo Enelani o ke ano like, e like me ka hiki ke hoohalikeia, ma ka olelo Hawaii.

 

  E HOOMANAO, e na poe aloha alua o ha "Kona, ua lai nei a Ehu," i ka aba fea e haawiia ana ma ke kahua kula kaikamahine a ka Rev. S. H. Davisi, lke hiki aku i  ka Poaono ae, la 8. O ka makou no e nwalo aku nei i na hoa o ke "kai opua i ka lai, he opua hinano ua malie," e alu like ak na kokua ana ilaila, no ka pomaikai o ka heiau o ka Ekalesia Enelani e ku la malaila.

 

O KEIA malama ka manawa kupono loa no ko makou mau luna e hooniaopopo mai ai no ka pepa o keia makahiki ae. Ke maopopo mua e no, aohe e nui ka luhi ma ia hope aku, a maalahi loa no hoi ka hana ma ko makou aoao. Mai hoopunihaniha mai oukou, aka, e eleeleu mai no hoi ka pono loa, pono oukou a pono pu no paha hoi me makou. Oia, hanaia mai ka hana!

 

  HEAHA la ko ke Aupuni manao e hoomoe a e waiho wale nei i na ohewai ma kue alanui? Malia he makemake paha e loaa na ulia a me na poino. Ke hoomanao nei no makou i ka halawai ana o kekah wahine Hawaii opio me kekahi ulia mauka loa o Nuuanu, puiwa ka lio o ke kaa huilalua ana e kau aua, kiolaia oia a haule i ka honua a ku ke poo i kekahi paipu wai e waiho wale ana uo ma kae aia @i a make loa oia. Eia no ke ma, @maka loa nei ia mea i ko makou hoomanao ana, a m@ he la oia no paha ka makemake o ke Aupuni o keia wa. Aia paha a loaa ao he poino, alaila, awiwi koke ae e hookaawale aku.

 

KO KAKOU LA KUOKOA.

 

  Alua makahiki i hala ae la o ko ka lahui hooneleia ana mai i na hoomanao ana uo ko lakou la i ikeia mai ai e na Aupuni o Beritania Nui a me Farani o ka noho'na lahui a Aupuni kuokoa ana, a mamuli hoi o ia ikeia aua mai iloko o Novemaba 28, 1843, i komo aku ai o Hawaii uuku nei iloko a iwaena o na launa ana me na anaina o na aupuni e ae o ke ao nei. Eia nae, i ka manawa o ia kuokoa i ikeia mai ai a mamua ae hoi o ia wa, ua ui mua ae kela mau mana nui o Europa i ke komo pu aku o ke Aupuni o Amerika Huipuia me laua ma ia ike ana mai i ke kuokoa o Hawaii nei eia nae, ua hoole oia. Ua kue oia nae, ua hoole oia. Ua kue oia i ka iawe limanui ia ana o Hawaii nei ia wa, a o kona hoole ana hoi e hui pu me kela mau mana nu ae la, ua like loa no ia me kona ike ana mai i ko kakou nei kuokoa ma kona aoao, oia hookahi wale no, a ua lilo hoi keia hana ana ana i mea hiwahiwa loa ma kona aoao. Eia ka, o keia hana ana a Amerika Huipuia ia wa, he hoomaka aoa aku ia o ka moali o kona makaleho mai ia Hawaii uuku nei, a mawaho ae hoi o kekahi wahi paee uuku mawaena ona a me kakou nei iloko o ua "iwakalua," mahope o ko na poe mikanele pae ana mai, me Kapena Keoni o ka mokukaua Pikoka, aohe mau paee pili aupuni e ae a hik iho nei i ka wa a kekahi Kuhina Amerika a me kekahi mokukaua e ae i kokua ai i na poe kipi e hookahulihia i ke kulana kuokoa o ka noho'na o ke Aupuni Moi o Hawaii nei. Pinepine na wa i kalekaleia ai o na mea pili no ko kakou la kuokoa, a pela no hoi me na hana ekaeka o kakou i apukaia mai nei no e ua Aupuni la i hoike hoopalaimaka mai i kona launa makamaka a hoa 'loha ana me kakou a hooko ai i ka iini o kona makaleho aua. A i keia wa hoi, ua akaka a maopopo loa ia kakou ia mau ano hana, a e ko kakou hooneleia mai i ke kulaia pili aupuni pono ana i ko kakou la kuokoa, ka bua a me ka hopena o ia mau hana. O na mea aku i koe e pili ana no ka hiki ia kakou ke kulaia akea ae ma ia la ma keia mua aku, aia no ia me kakou a me kakou wale no, aole loa hoi i kahi poe e ae, a o ka hoohana aku a ko, oia wale no ka mea nui koe iho.

 

  Ua ku mai ka Auseteralia i @ ia kakahiaka mai Kapalakiko @ ai, ke awa ana i haalele aku ai @ ka auwina la Poakahi i hala. A hiki i ko makou hoi ana e pai aole i ikeia ka Warimu.

 

"HUAI KA ULU O LELE."

  O ka ka " Holomoa " i hoike ae ai i ka Poaono nei no ka hele ana aku o kekahi luahine haole me na makaaniani e hui ae kamailio pu me ke Aliiaimoku no ka mea pili i kekahi mau lako kaua, aole i pololei loa. O ka mea oiaio, o ke kaikamahine a na luahine la ka i hele aku me ka makemake e hui me ke Alii, aole nae i aeia mai, e pili ana hoi no kekahi aie ona malalo o ka moraki e paaia nei e ke Alii. Ua hoi mai ua mea la me ka ike a hui ole me ke Alii, a mahope iho hoi o na kike olelo ana me ke kiai ua hoike aku oia i ke ano o kana huakai a me kona makemake e ninau i ke Alii ina paha oia e ae ana e lawe aku i kekahi mau lako kaua ana, e waiho nei ma ke keena kudala o Mogana no ka hoolilo aku, i mea e hookaa ai i kela aie ona e paaia nei e ke Alii. O kona hui nae me ke Alii, aole loa ia he oiaio, aka, eia oia ke hooponopono nei me ko ke Alii hope no ka hookaa ana i kona aie, aole loa nae hoi me ka panai aku i na lako kaua. He wahi ano pahele kohu kiu no nae hoi ke auo o keia hana a ia wahine haole.

 

  Nui ko ke Aupuni kamehai hopohopo o mahae aku ka Mokupuni o Maui mai ka malu aku o ka noho lokahi ana a me ka hoomalu ana a ke poo alakai hookahi, e like hoi me ka hopena o na hana a Kamehameha ka Nui i nai ai a lilo na moku a pau i hookahi. Ke mau la no ka ka paakiki o na keiki o ia moku aole e hookaa i na auhau, a no ia mea hoi, e hoouna aku ana ke Aupuni ma ka Malulani o kakahiaka apopo, a i ole ia, ma ke Kalaudine paha o ia ahiahi iho, i kekahi mau mahele koa no ka hookikina ana aku i ko Maui poe e hookaa i na auhau. Ina he oiaio ua mea i lohei mai, me he la, e pala pono ana no paha na hua ulu aaiole.

 

  Ke hoomaopopo lea iho kakou, o ka hua keia i loaa i ka Anaru manu pelehu mau hua kaimai nei. Ma kana kuakai mua i ike iho ai oia i ka hopena o kona nani o kona noho kapena poo ana no na inakai kumau o Honolulu nei. O na hihia hoi keia o na poe ana i hopuhopu ai no ke kuai waiona, bia a me ka piliwaiwai, i loaa ai hoi a paa i ka hopuia mamuli o na hana a kana poe kiu me na dala i hoailonaia, ua pau wale no i ka hoopauia e ka Loio Kuhina imua o ka Aha Kaapuni, mahope iho o ka ahewa a hoopaiia ana imua o ka Aha Apaua a hoohalahala nui iluna. He hoike keia ua ana lakou nona maanei. A laa wale no ka hoi ka nalo koke o ka hie iloko o ka manawa pokole loa. Auwe no ka hoi ka poino o Babulona Nui!

 

  No ka pau ole no o ka makau, ua hoea hou mai no oia i kakahiaka La Pule i hala, no ke koi mai no'e hoounaia ona mau koa. Ua wawaia ae e hoouna io ia ana na koa i ke ahiahi Poalua i hala ma ke Kalaudine, aole nae. He poe haole, he 15 ko lakou nui, i waeia mawaho nei ka i holo aku, a hoaha aku nei la ka lakou pala i loaa, makia he maia paha? Ua lonoia ina ka Malu lani ka o ka Poalima aku i hoounaia aku ai he pu ke-pinapinai, a ma na moku hoi mahope aku nei na pu a me na lako kaua e ae.

 

  Eia nae, iloko no o neia mau haua a ke Aupunie liuliu nei, ua hooi loa ia no ko Auaru ma nu pikoka makau i ka hoomau no o ko o poe i ka hoomaamaa paikau ma Puunene me na pauku ko. Aohe makau aku a koe mai o ua poe pakaha nei. A pehea ana la ina e hoala mau puali ae ana ko Honolulu nei poe, ma ua wahi like ole a puni keia Mokupuni, a hoomaamaa paikau hoi, aole me na pauku ko, aka, me na pauku laau hoi alaila, loaa ka mea lealea o keia mua iho. Auwe, palena ole ko lakou nei makau! Pioloke ke Aupuni, naka haalulu na kolohe a loaa hana paha hoi ka Ilamuku a me kona poe puni wale no i ka hoepunipuniia. He hana hiki ole ia ia lakou uei ma ae ke kinai ina e hoalaia ae ana. A ma ko kakou aoao hoi, auwe ka mea lealea e!

 

  Ua oleloia ua hoike ae kela hapauea luna makai poo o Kapalakiko mai nei i kona mahalo i ka paikau ana a na koa Aupuni i kakahiaka Poaha iho la, a i ano like aku no ka me ko Kaleponi pualikoa a oi loa aku. Ina he oiaio o kona manao io ia, alaila, aole no oia i ike i ka paikau ana a ole loa no hoi ko Kaleponi poe. Iua o keia iho la ke ano o ka paikau ana, he hilikau ua wawae, hauleule na pu a hkahi poe, a lohe ole loa no hoi i na kauoha e kaheaia mai ana, alaila, heaha ia kona manao ke ikemaka i na oiwi ponui. Nui ka hoomakeaka o na hana paikau o ka Poaha iho la, a oi loa aku hoi ka hawawa i ka wa a ka Peresidena i hele iho ai mamua o na puali, ua mamao loa na lawe hae mahope loa.

 

  Iua o keia ae la ke ano o kona manao, alaila, e pahua ana no paha ke ko o kana apaua hana e hoihoi mai i na poe ma  i lepora, he 12 a 13 paha, o kona kulauakauhale no ke kahua