Ka Makaainana, Volume II, Number 24, 10 December 1894 — Page 6

Page PDF (861.66 KB)

This text was transcribed by:  Neil Ordinario
This work is dedicated to:  to my Hawai'i ohana on the mainland: Misty Odom, Spencer Kaleo Wright and Matthew Sakai.

Ka Makaainana.

 

6          HONOLULU, OAHU, POAKAHI, DEKEMABA 10 1894

 

NA AINA MAMAO.

 

Na Lono Hui kau mai na Wahi Like Ole mai o ke Ao nei.

 

Lilo Pio Io o Awa A@la ia Iapana.

            Me ka hahana loa i hooukaia ai kekahi kaua aina i ka wehe’na kaiao o ka Poakolu, Novemaba 21, e ka pualikaua elua o Iapana malalo o ke alakai ana a Ilamuku Kaua Kouna Oiama. Ua oolea a hahana no na Pake i ke pale mai, a hiki wale i ka lilo ana o na papu ma ke komohana. Hora 8:30 ae, lilo na papu o luna o kekahi puu. Aka, i ka hora 4 o ka auwina la Poaha mai, la 22, i pau loa ae ai na papu e ae i ka lawe pio ia a kaa holookoa aku la ia wahi malalo o na Kepani. O ka nui hoi o ka poino, ma ko na Kepani aoao, ua hiki aku i ka 250 o na aliikoa a me na kanaka i make a i eha paha, a ma ko na Pake aoao hoi, ua oi aku ma mua o 1,000 i make a i eha paha, a me kekahi heluna nui o na pu a me na lako kaua. O ka ikaika o na Pake ma keia wahi, aole no ia i emi iho malalo o 20,000 kanaka ma ke koho haahaaloa. Aole i hoolele poka aku na aumokukaua ma ke kai aku iloko o keia kaua ana ma ka aina, aka, ua ku no me ka makaukau mau, i mea hoowalewale a hoolauwili hoi i na noonoo ana o na poe koa a me na batari e huli la ma ke kai mai ko lakou mau hoa hoi e hou ae la mauka o ka aina. Ua oleloia o kekahi paha o na kumu o na aumoku Kepani i aa ole ai e kaua aku, ua paa pono ka nuku e hookomo aku ai i ke awa me na mea hoopahu, a ua pau aku hoi na hoailona e hiki ai i na pailata ke hookomo aku i na moku i ka hookaawaleia. Kakahiaka Poalima ae i hoomaka ai na kanaka o na moku e hana no ka hookaawale ana aku i na topido. O kahi kapili moku, kahi hoahu a hana lako kaua a me na moku, ua haawiia aku ia a pau loa ma ke ano pio i ka Oihana Kaua Moana Kepani. Ua mau no ka mai kai o kahi kapili moku a me kahi hana lako kaua, me ka hiki loa no ke hoohanaia aku.

 

Makaukau e Kukai no ka Maluhia.

            Ua hoike pili oihana ia ae ma Berelina ua ike a ua hoomaopopo ae o Iapana ma o ke Kuhina Amerika e noho la ma Tokio, a malaila wale ae no ke ala kupono loa no Kina e hoomaka ai i na kukai ana no ka maluhia, a aole loa hoi ma kekahi ala e ae. O na Mana e ae hoi, e noho wale aku no lakou ma ke ano nana aku, aohe a lakou hana ana aku ma ia mea. Ua manaoia aia o Kina ma ke kulana e hiki loa ai no ka hookaa aku i ka Iapana mau koi ina hoi e pau ana ke kaua i keia wa. E paa no o Iapana ia Awa Ata a hiki hoi i ka wa e hookoia ai o na koi ana. A ua lonoia no hoi ma Roma, mai Tokio aku, aia a hiki i ko Kina wa e waiho aku ai i na koi ana no ka maluhia, alaila, e ae no o Iapana i ka Amerika Huipuia mau lawelawe uwao aku iloko o na kukai a kukakuka ana paha. Ua olelona aia no ko Iapana ae e kukakuka no ka mea pili i ka maluhia a hiu ae o Kina i ka hae keokeo maluna o kona mau mokukaua a me na pap@ a pau loa, ka hoailona hoi ia i ikeia e na aupuni naauao no ka haawi pio aku o kekahi o na mea e paio ana, a i ole ia, makemake paha e kukai a kamakamailio pu no ka maluhia. A oiai hoi, aohe o Kina i hana ae pela, e akaka ole ana paha na hana mawaen o laua.

 

Na Haawina Kokua Kaua a Iapana.

O na bila kanawai i waihoia ae imua o ke kau ahaolelo kui kawa i malamaia ma Hirosima, o ka mua, e koi ana no ka hoomaopopo lea ia ae o na lili kaua nui hewahewa o ka lua, e hoomana ana i ke Aupuni e aie aku i dala i mea e hiki ai ke ukuia na lilo o ke kaua, he 100,000,000 iene ka huina kiekie loa; a o ke kolu, oia no ka bila haawina e hoomaopopo ana no na lilo o ke kaua no ka huina o 150,000,000 iene, he 26,000,000 hoi o keia e hookaaia no e na loaa oi ae. Ma @ a pane ana aku hoi o M. Kusumoto, Peresiden o ka Ahaolelo, i ka haiolelo a ka Mikado, ua haawi aku oia i ka mahalo ana i ke Alii no kona hele ana aku imua me ka hae imiperiela a me kona hoomalu ponoi ana ae no hoi i ke kaua, me ka olelo ae o na lanakila i loaa, o na haawina maoli no ia e loaa mai ana mamuli o keia hoohana ana aku. Ua pakui aku o M. Kusumoto i kana mau olelo, penei: “I noonooia iho no hoi paha e oe, e ke Alii, o Kina ka enemi no ka naauao malamalama, a ke hoolohe nei makou i ka iini imiperiala e hoopoino aku i kona paakiki pegana a pouliuli.”

            Okatoba 22 i pau ai ka noho ana o ke kau kuikawa o ka Ahaolelo. O na bila a pau i waihoia aku ai e ke Aupuni no ka hooholomua loa ana aku hoi i ke kaua ua pau loa i ka hooholo lokahi ia. Mawaho ae hoi o keia, ua waiho ae ka Ahaolelo he mau hoakaka manao ana i ka Aha Huhina, e kauoha aku ana i ko ke Aupuni hooko aku i na kuahaua imiperiala, i mea hoi e loaa mai ai o ka lanakila kaokoa loa ma luna aku o na Pake a e hoomauia ae hoi ka maluhia o ka Hikina (komohana mai ia kakou aku), oiai hoi ia he mea e kaikai ae ai i ka hiwahiwa o ke Aupuni a kau iluna o kaopoku. Ua hoike ae no hoi ka Ahaolelo e hoopai kukonukonu ia aku hoi o Kina a ma ke ano hoi e hiki hou ole ai iaia ke hoonioni hou ae i ka noho’na maluhia o ka Hikina. A o ka hopena loa hoi, e hoike moakaka lea aku na Kuhina aole loa o Iapana e ae ana i kekahi akeakea kuwaho e komo keakea ai hoi i ke ko aku o na kumu ana i ake ai e loaa mai ana mamuli  o keia kaua ana.

 

Mau Waiwai Pio ma ke Kahua Kaua.

            O na pualikoa Kepani i uhai aku ai i na Pake e auhee ana ma ka akau aku o ka Muliwai Ialu, pela ka lono mai Hirosima o Okatoba 30, ua loaa aku a lilo pio mai la ma Atuna he 20 pukuniahi, lehulehu na pu raifela a me kekahi huina nui o na lako kaua a me na lako ai. A ma Kini Leue Lona [Chin Len Chong], e like hoi me ka hoike a Ilamuku Kaua Iamagata o Novemaba 3, ua lilo pio mai no i na Kepani he 55 pukuniahi, 150, 000 pu raifela, 20,000 poka pukuniahi a me 250,000 poka pu raifela a me na lako ai mahuahua.

 

Hoomaka ka Pilikia no na Farani.

            Ua loaa ae na lono palapala ma Maseile, Farani, Okatoba 23, mai Madegasaka aku, e hokike ana ua lala pakaha aku ka mahele lahui Fahavalo i kekahi puuluulu kauhale ma Majimega, ma ka nuku e komo aku ai i ke Kaikaono o Demebotuka, ma ka aekai akau komohana. Ua lele kaua aku na poe Fahavalo i kekahi hale kalepa Farani a okiia na poo o elua mau agena malaila, hookahi Pelekane a hookahi Palani. He helana o na koa no na poe Hova, ka mahele lahui poo a alakai o ia mokupuni, ka i kokoke aku ma ia wahi i ka wa o keia hana pakaha i hookoia aku ai, aole loa nae hoi lakou i akeakea aku e pale ae i ka pepehiia o na agena.

 

Haawi o Kile i ka Huikala Lauhala.

            No Wasinetona ka lono o Okatoba 24, ua hoike aku ke Kuhina Amerika ma Kile i ke Keena o ko na Aina. E ua haawi aku ke Aupuni o Kile i ka huikala ana i na poe a pau i kuhiia ua pili ia lakou na hewa ofeni pili kalaiaina no ka manawa mamua aku o Augote 28, 1889. O ke ano nui o keia huikala ana, oia no ke kala aua i na poe, kakoo ia Peresidena Balamaseda i pau ma ka la ona i hookikinaia ai e waiho iho ia kulana, eia nae, aole hoi i loaa aku keia pono like i na poe i kue aku i ke Aupuni hou, i ku ae hoi mahope iho o ka haalele ana aku o ka Peresidena mua.

 

Paonioni a Hookukeia mai Haiti.

            Ma kekahi palapala i loaa aku ma Nu Ioka, Okatoba 31, mai Pota au Pirine aku ma Haiti, ua hoikeia aku ka he wa helu wale no ka koe no ke ala ae o kekahi hooili kaua ana mawaena o Haiti a me Sana Dominigo. Ua hoikeia ae no hoi ua ulele kaua io no i Okatoba 18 mawaena o na pualikoa o na repubalika a elua ma kahi kokoke i ka palena o kahi a me kahi. Ua oleloia ua Lehi aku na koa o Sana Dominigo maluna o ko Haiti aina a ua hoauhee a hookukeia mai.

 

Oluolu a Lokomaikai o Nicaragua.

            Iwaena o na lala o ke Aupuni Makika kipi i kipakuiaai hoi e ke Aupuni o Nicaragua mahope iho o ka laweia ana ae o ia wahi he elua mau haole Amerika, no laua na inoa o Lametona a me Wilibanaka, hookahi o laua he lala no ko Alii Kalalena aloalii a o kekahi hoi he Iu@lakanawai ma Bulufila. Ua holo aku keia mau mea i Coseta Rica a mai laila ae laua i noi aku ai no ko laua aeia mai e hoi hou aku i Bulufila no ka hooponopono ana i ka laua mau hana mala la. I ke Kuhina Nicaraguq ma Wasinetona keia noi i waihoia aku ai, pela ka lono malaila o Novemaba 2, a mamuli hoi o kana ao ana ua aeia. He hoike maopopo loa keia no ka oluolu a piha lokomaikai o ia Aupuni i na poe kipi. Ua hoikeia aku laua ina e hoi laua no Bulufila a noho me ka maikai a me ka malama hoi i ke kanawai, a aole hoi e komo hou e hoohaukae ia laua iho ma na hana kalaiaina a kue hoi i ke Aupuni alaila, e loaa no ia laua ka huikala loa ia.

 

He Manao no ka Aoao Demokarata.

            Kakahiaka o Okatoba 13 i pae ae ai o T. F. Baiada, ko Amerika Huipuia Elele i Beritania Nui, ma Nu Ioka mai Enelani aku. Ua ninauia aku oia no kekahi mea i oleloia e pili ana ia Wilada Saulebur a me ia iho no ke kulana Emabasedoa i ke Aloalii o Sana Demiki, a ua pane ae oia: “He lapuwale ia mau mea a pau. Aole loa au i komo ma kekahi ano hana pili kalaiaina me kekahi mea i hiki ai hoi i ko’u pomaikai pilikino iho ke hooholomuaia. Mai nei aku e hele ai au no Wasinetona i keia auwina la a mai laila aku iloko o kekahi mau la pokole e hoi loa aku ai au no ko’u wahi ma Wiliminetona. Iloko o Novemaba au i manao ai e huli hoi aku no Enelani.” He luna aupuni o