Ka Makaainana, Volume II, Number 24, 10 December 1894 — Page 8

Page PDF (927.40 KB)

This text was transcribed by:  Nat
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Makaainana.

 

HONOLULU, OAHU, PAKAHI, DEKEMBA 10 1894

 

(Koena mai ka aoao 1 mai)

 

ke paoniohi a me ka hakaka. (E hakaka io ana anei)?

            O ka mahele hope loa, oia ka hele aua me ke kokoolua a me ka ike ana i kekahi kao, ka lohe ana i ka leo o kahi wahine me kona ninau ana mai i ke koko olua o ka mea nana ka moe he ia no kao, ka hoole ana aku o ke kokoolua, aole. O ka hoike ana mai o ka wahine nana ka ninau i ka ia, he amaama; me ke kiola ana mai iloko o ke kai, a@i ka pa ana o ua amaama la i ke kai ua loli ae la i puaa. Ka ikeia ana o kekahi wahine mai ke kai mai e p@a ana i ua puaa la, @ me ka h@awi ana mai i ke kokoolua o ka mea @ana ka moe, ka nalowale ana o ke kao mai kona wahine ku@ana.

            Nolaila, ua loaa he ehiku mahele iloko o keia haawina hope loa. Ua ma@ao ka mea wehewehe e hoopokole mai i kana hoike, a me he la no paha, o keia no paha ka mahele kupono no ka hoomaopopo ana.

            No ke kao, he mea lana ia malu@a o ke kai, a @a hiki no hoi ke hana i ua hana a pau e makemakeia a@, a ua hiki hoi ke hooneeia ke kao i o a ianei e like me ka makemake o ka ona nona ia, aka, ua nalo ua kao la ma kona wahi@ku ai.

            Pela no hoike. Aupuni, ke lewa nei i o a ianei, ke hoo@anaia nei e like me ka makemake o ka poe nana e malama au@, a ua nalowale ka ua auo aupuni la i ka a o ka wahine i hoe@ mai ai mai ke kai mai me kana makana he puaa.  A heaha aku la auanei ke aupuni mahope aku?

            O ka haawi ana mai o ka wahine o ke kai i ka puaa i ke ko kooloa o ka mea nana ka moe, oia ka hoike o kekahi louo e loaa mai ana, he makina ia e laweia mai ana @ou e Hawaii a me he la @a loaa mai, a ina a ku paha.

            KILOKILO DIMERATA

 

Mai Lilo i Pauahi Nui Hou

 

            M@muli o ka makaala a eleu o kekahi makai oiwi, pio kekahi ahi i ka hora 2 o ka wanaao iho la, iloko o kahi keena hana gita makai iho o ka hale inu raina Nalo Meli, ma alanui Nuuanu, i ka ikeia ana o ka punohu uwahi, ina la ua pau hou ia wahi. I wawahi maoli ia aku no ka puka e ka makai a@kinaiia ke ahi. Ua a@ia nae hoi ka paia ina ke kua, me he la o ka hoomaka ana @e no paha ia e a. Aohe i hoikeia ae ka lohe i ke kikowaena o ka Oihana Kinaiahi, a aohe no hoi i maopopo pehea la keia ahi i a ai. I keia wa e pioloke ana malaila, ua lilo aihu@ ia aku he ekolu mau gita, a i ka hoike ana ae o ka ona hale i kona poino i ka Halewai, ua olou koke ae na makaikiu i ka noii a hopu hoohuoiia a Aloi W. Huihui a me S. Keau.

 

            Ei@ iho na inoa o kekahi poe oiwi o kakou i komo ma ke ano koa pualu no keia Repubalika: J. W. Mahelona Kuaiwa, he punalua na W. H. Kealakai, i hopuia ai mamua uo ka aihue mau pahu mea ai mai ka haleukuai o T. H. Kewiki Ma, L. Davida Keliipio, Joe Morisi, hapa Pukiki o uka o Kapal@ma aenei, S. Kamaka, punalua @a R. S. Kapua e puhiohe @ei uo ke Aupuni, John Kanu@, keiki na ka wahine a D. Kanoelehua i make.

 

KELA A ME KEIA

 

            He omaimai ko ka Komisina Beritania i keia mau la.

            O ka po Poalima iho la a ao wale no oia kekahi o na po anu loa o keia makahiki.

            He 53 ka nui o na hihia o ke kau kiure e noho la ma Lahaina, Maui, i keia kau.

            Ua ikeia mai nei ka Repubalika o Hawaii e ke aupuni o Holani (na Netelani).

            E haawiia a@a he ahamele maloko o ka halepule o Kaneohe ke hiki aku i ka po o a la 22 o keia mahina.

            Ua hanau mai ua ka wahine a Konela Keoki Makapolena he kaika wahine i kakah@aka Poaone nei. Nui ka hauoli o ke Konela.

            Ke upuia aku nei e ku mai ana ka mokukaua Amerika Alert l@o kakou nei ma kona ala moana no ua kai o Kina a me Iapana.

            I keia Poaha iho e ku mai ai ka Arawa mai na Panalaau Hema, he pani ma ko ka Monowai hakahaka, ke ole nae hoi na kuia.

            Lehulehu na poe Pake a me Kepani e hoi aku ana ma ka Osianika o ka la apopo ke ku mai oia mai Kapalakiko mai no Iokohama me Honokaona.

            Ua loaa mai nei he mau lono i ke Aupuni aia ke hoopae malu ia la he heluna nui o na tini opiuma ma ka inokupu@i o Maui e kekahi mokukuna.

            Aole e holo aku ana ka Haiakina e like me na mea i wawa wale ia iloko o keia mau la i hala iho la, aka, e moku malie ana no oia i o kakou nei.

            O Lehua ke pani ana ma ko Mokol@ makalua i keia ahiahi, oiai ka inoa hope e hana hou ia ana kona epaepa i poino me ka hoomaemae hou ia aku hoi.

            Ua hoonaue ae ke olai ma Honolulu nei i ka wanaao Poakahi i hala, hora 3:25, a pela no hoi ma Maui. I kakahiaka nui Poalua hoi ua hoonaue ikaika ae ke olai ma Kohala, Hawaii.

            O ka hihia o Ross Spencer a me W. Lindsey i hopuia ai no ka alunu dala, a makou no i hoike aku ai ma ka helu i hala, ua hookuuia laua e ka Lunaka nawai Apana i ka Poakolu iho la.

            Ma ka po o ka la apopo e weheia ai he ahamele maloko o ka luakini o Kaumakapili, no ka pomaikai o @a na'i e noho mai la i ka panalaau u ka ehaeha, malalo o ka hooponopono ana a W. Tela. E hele nui ae!

            Po Poalua iho la i ku mai ai ka Warimu mai na Panalaau Hema mai, hora 7, a i ke aumoe iho i niau loa aku ai oia uo ka Akau. Ua hana a hoomaemae hou ia o@a a ua ano like aku oia i keia wa me ka Miowera. Nui ka ino o ka moana ma keia holo ana mai nei ona.

            Ua hookuuia mai i ka Poakahi i hala, o Isaaka Coketa, i hopu pu ia ai me Elueno Devosele no ka loaa ana aku o ka opiuma ma ko laua malu he makahiki ae nei i hala. Ua hoopa@a oia e uku i $250, a no ke dala ole ua noho hana oia ma Kawa, mai Dekemba 3, 1893 a hiki iho la i keia Dekemba 3, 1894, hemo no hoi malalo o kela kanawai o na poe waiwui ole a ilihune.

            Ua ku aku o Papu imua o ka ka Aha Apana i kakahiaka Poaono, la @ nei, no ke apuka a epa ana i kekahi hoalahui oiwi ona, ma ka haawi a hoolilo ana aku i kona hoa i kekahi palapala kikoo dala epa no $30.

            I ka hookomo ana mai o ka Malulani i ka auwina la Poalima, Novemba 30, ua moku ae ke kaula o kona hoeuli, a no ia mea oia i ulolohi iki iho ai he 14 paha minute ma ka hookomo loa ana mai iloko nei o ke awa.

            Ma ke kaaahi no o ke kakahiaka Poalua nei, hora 8:45, i hoihoi aku ai o Mr. a me Mrs. C. A. Baraunu i ka laua @epe hou i make no Mokapo, Waipio, Ewa, a waiho pu aku la me na kupuna i halae aku, Ioane Ii a me Maraea Ii.

            I kakahiaka Poalua i hala iho la i holo aku ai ka mokupea Alabati no Kapalakiko, a maluna ona i h@li hoi aku ai kela mau opio kaulana i ka holo kaa hehiwawae, oia o Gir@fita a me Terila, mahope iho o ka hala ana he mau hebedoma ma na kaiaulu o Hawaii nei.

            He aha hoolaulea ka na kaikamahine o ke Kula Hanai o Kawaiahao i malama ai i ka po Poalima, Novemba 30, a ua piha no i na poe i hiki ae e makaikai i na hana i lawelaweia. O na loaa o ia po no ka uku ana no ia i na lilo o na mea i hanaia no ka pomaikai o ka aha fea e weheia ana i keia pule.

            No kahi wa loihi i ku ai ka mokumahu Siriusa ma Kapalakiko me ka loaa wahi hana ole. He mau malama i hala ae ua hoaoia e hoouna aku iaia no Aferika Hema, eia @ae, aole na ohua no ia huakai i hoea ae. I keia wa e holo mai ana oia no Kahului, malalo o ka hae Hawaii, a o Kahului ana kona inoa hou.

            He papaaina ka Kawai @i i haawi ae ma kona wahi noho makai o Apua ma ko lakou la hoomaikai hoopunipuni i ke Akua no na pomaikai (?) ole wale i loaa iaia a me kona poe o ka a@na paka iloko o ka makahiki i hala ae. Pehea, na kela kahuna enuhe no anei ana keia ao pela e hana a e hoolaulea ai? Mea ia mai lehulehu ka lakou malaila.

            Ua ona kela elemakule haole Kimo Tela i koua ki pu ana i kana wahine, a imua o ka Aha Apana i ka Poakahi i hala ua hoopau wale ia kona hihia. A me ia ano ona no oia i hele aku ai i ke k@ena o ka Ilamuku no ke kii a koi aku i kana pupuana pana, aole nae hoi i haawiia mai. Ua olelo ae oia he ho@'loha maikai ka Ilamuku no@ a aohe hopohopo ana nona. A ua h@omau mai no hoi oia i kona ona i na la mahope mei.

            O ka hihia o Bowene i hopuia ai no ke puhiahi iwaho o Waikiki, ua hooloheia imua o ka Aha Apana i ka Poaha iho la, a ua waihoia no ke kau kiure. I ka hora 5 o ia ahiahi i lawe loa ia aku ai oia no Kawa e hoomalu ai a hiki i ka wa e loaa ai o kekahi mea e ku hope ai nona. Ua hoemiia mai ka houa mai ka $2,000 a i ka $1,000 wale no. Awakea Poaono aei i huli hele se ai oia me kekahi kiai o Kawa no ona hope, ua losa no a ua hemo mai oia iwaho nei.

            Ua loohiaia he eha i ka wawae hema o Rikeke Mokimana i kahi la o ka hebedoma pau o ka malama i hala, i aeia o kekahi huila o kekahi kaa kikane oiai oia e malama ana i ka helu o na ukana o kekahi moku makai o kekahi o na uwapo. Me ka o'i oia i hele ae ai ia mau la, a ua oluolu loa ae hoi oia i keia wa.

            Laukanaka o kai o ka uwapo Osianika i ke awakea Poaono nei i ka huli hoi ana aku o ka Auseteralia no ka Ipuka Gula o Kapalakiko, me ka lawe pu aku he heluna nui o na o@ua a me na waiwai Hawaii. Malaila ae ka @ana Aupuni kahi i hoolaulea ai me ka hana kuli po. Lehulehu no hoi na maka malihini i ikeia.

            Ua hopuia i ka Poakahi i hala o Mr. J. K. Nakookoo, no ka hewa hooha i kana wahine ina o ka hoopii ana la no a ka wahine. I ka Poalima nei i noho ai ka Aha Apana e hoolohe i ua hihia la a ua hookuuia ka mea i hoo piiia. O ke kumu ka o ka hoehaia ana no ka huhu i ka hele o ka wahine e nana a e lealea ma kahi o kekahi aha hula, pela ko makou lohe mai.

            Mai kekahi mea kakau mai e noho ana ma Kalaupapa, Molokai, i loaa mai ai keia mau mea hou: "Nui ke anu, ka ua a me ka maka@i. Ekolu mau kanaka Hawaii i hoohiki malalo o ke Aupuni Repubalika, elua mau kokua ma'i a he mea ma'i kahi, a ua loaa pakahi hoi ia lakou na oihana, oia ka makai. O ko lakou mau inoa, o Nailima, Kaaikauna a me Kahele. Ua pakele o C. Kopena, makai aupuni, mai kaa i ka pali. Ua make ka lio i ka pali mamuli no ia o ke ino o ke alanui pali. I hoon@ oia e ka Luna Nui e hele@ Pukoo."

            Po Poalima nei i hulahula ae ai ka Hui Waapa Leilani iwaho o P@waa, he hoololi hoi mai ko lakou po i manao mua ai, oia keia Poalima iho, la 14. I hoololiia keia no ke akeakea aku me ka aha fea o Kawaiahao ma ia la. Nani ha hoohiwahiwa ana me na lepa waihooluu gula me eleele a puui kahi hulahula, i awiliwiliia hoi me na pua a me na lau nahele uliuli o ka wao. Na umi mau keiki hookaui pila a himeni o ka Puali Puhiohe Lahui i haawi ae na mele hulahula a me ka himeni pu no ke hoomaha ka hula na no ka manawa. Lehulehu na po@ i hele ae, o na haole no paha ka oi loa aku, a me ka nui pu no o ka hauoli a me ka lealea.

            No ka pau pono ole no paha hoi kahi o na aweawea o kela ahaaina a Kawainui i ko lakou la hoomaikai ole wale i paewa ae ai na poo o kekahi mau manao o ke Kuokoa o ka Poaono nei, lilo ke poo "Kaulua ia no ke Ola" no ka mea pili no kela haole Lukiu: i ki pu iho ai no iaia iho a make, a o ke poo "Haole Kipu Iaia iho" no ka mare o C. Wolota o Lihue, Kauai. He no hoi ka aka i keia apiki. Aole no hoi o ke Kuokoa wale ma keia apiki, o ka Adavataisa no hoi kahi o kakahiaka Poaono nei, malalo o ke poo o na ohua e kau aku ana ma ka Auseteralia, ua komo aku la na ohua i kau wa ke Kinau o ka Poalima nei. Ea, pau no paha keia halepai holookoa i ka eepaia, a i ole ia, ua pahuluia.