Ka Makaainana, Volume II, Number 25, 17 December 1894 — Page 1

Page PDF (894.63 KB)

This text was transcribed by:  Keiko Mcdermott
This work is dedicated to:  Kumu Hula Puanani Jung

Ka Makaainana.

 

BUKE II ---- Ano Hou.          Honolulu, Oahu, Dekemaba 17, 1894.           HELU 25

 

NA POE KIPI A OHUMU.

 

Makau ke Aupuni a Hoonahoa na Makai e Noir nei.

 

            Poakahi i hala, hora 9:30 A.M. i ku ae ai o Buki, Nawahi, Kiriki a me Widi imua o ka Aha Apana no ke kipi a me ka ohumu, a ua hoole nui aku no a pau i ko lakou hewa ole.  Ua hoike aku hoi o Nawahi ua makaukau oia nona iho, aka, ua makaukau ole nae hoi ko ke Aupuni aoao a hoomoeia aku la na hihia a pau a no keia kakahiaka.  Aohe no i ae nui ia ia ka belaia, nolaila, eia nui no ke paa nei, oiai nae hoi ua hooikaika iho nei ko lakou loio, C. W. Akepoka, e hanaia i kekahi o keia mau la iho la, aole nae hoi he aeia mai.  O na haole Olelo E elua i hopuia ai, oia o Keleme a me Osema, ua hemo no laua malalo o $100 bela a eia no mawaho nei.  Me he la o laua paha na kiu.  Piha hookeke o luna o ka Aha i keia la i ka lehuleu o na ano lahui like ole, aole no hoi malaila wale, aka, ma ua pipa alanui pu no hoi kekahi.

            I kahi manawa o ka auwina la Poakahi i huli hou ia ai ka Lale noho o Kiriki ma alanui Liliha, kekahi o na hale o ka waiwai o J. Fisa i make.  Oia a me J. H. Vana Gisena ia e noho pu nei ilaila, a ua loaa aku malalo a ka papahele o kekahi wahi hale uuku ma ke kua iho ne eha mau pu raifela a me 150 poka owili, a iloko hoi o ka hale noho ponoi he elua mau pupanapana a me kahi mau mea liilii e ae.  Na ka Ilamuku a me ke Kapena Poo i huli aku a l@a@ keia mau mea ae la.  Ia ahiahi iho e kau aku ai o Vana Gisena a me kana ulua kapapa no ka holo aku i Molokai, aka, ua loaa e aku oia i ke kii a kekahi makai me ka palapala hopu makai o ka uwapo, mamua iki iho o ka hora 5, a ua hoea ae i ka Halewai a hookuu koke ia mai no, mahope oka nienieleia ana mai uowai kela hale a laua i noho ai, a ua hoikeia aku he hale hoolimalima, a o ka pau ae la no ka hoi ia.

            Mai ia wa mai a kakahiaka Poaha iho la, hora 10:30 paha, loaa hou he elua mau pu raifela a me hookahi apo piha poka a me hookahi apo piha ole, mauka o Kaalaa, Pauoa, ma kahi noho o J. Tinika, he haole Pelekane, a nona ka halekuai bipi ma alanui Nuuanu, ma Ewa ae o Luka Hale.  Ua paeli ae na makai me na kopala i ke kahua o kona pa, a he neo ka mea i loaa hou no ia luhi ana mawaho ae o na mea i hoikeia maluna ae, i loaa aku maloko ae o ka pale o luna o kaupoku hale, mawaena o ke keena aina a me ika hale noho.  No keia mea, ua laweia mai oia a hono ana i Kalakaua Hale no ka ohumu kipi me ka bela ole.  He mea hoehaeha puuwai ka hoolohe aku i ka uwe mai o ka wahine a me na keiki liilii no ko lakou papa. Kakahiaka Poaono nei i ku ae ai oia imua o ka Aha Apana, ua hoole oia ia kona hewa, a waihoia mai la kona hihia no keia la no.  O ka loio like no me ko kela poe, oia no kona, a ua noi aku a e aeia mai e belaia, ina no he $20,000, oiai he kanaka hana oia nona ponoi iho a he mau keiki liilii, a he mea pono hoi iaia e hemo ae mawaho i hiki ai hoi iaia ke lawelawe a malama ponoi i kana hana a me kona ohana, aka, ua pane mai ka Lunakanawai aia wale no ia mana i keia wa me ka Loio Kuhina.  Ua hookuuia aku ka wahine e puili aku iaia iloko o ka Aha mamua ae o kona laweia ana aku no lalo.  I ka hookuu ana aku i ke kane, ua noi ae ka wahine i ka Loio Kuhina e aeia ke kane e hele e ike ina keiki liilii ma ko Akepoka keena.  Ua ae a mai ia noi, a ua hele pu aku me ka makai a ike i na keiki, me ko lakou uwe mai i ka ike ana mai i ko lakou luaui.  No kahi mau minute oia i noho ai malaila a hoi hou mai no kahi paa.  He ku maoli no i ke aloha.  Piha no ka Aha no keia hihia.

            Auwina la Poaono nei i huli hoi mai ai ka mokukuna Haleakala mai ke kahua mai o ka moku ili ma ka Lae o ka Ilio, a ua loaa aku ia Lutanela Makai Holi he wahi pahu uuku iloko o kekahi eke, aohe inoa a hoailona o luna iho o ka pahu, me 50 paona giana pauda a loko.  Auwe, kau ka weli o ke Aupuni la.  Malia he mea hoopahu keia i manaoia no ke Aupuni kamehai.  Ua laweia ae ua wahi pahu la i ka Halewai, a ia ahiahi iho o Kapena J. Kaai, kana wahine a me kona malamamoku i hiki ae ai ma ka Halewai ma ke kauoha a ka Ilamoku, no ka nieniele mai paha no keia mea.  O kela mea hoopahu, no kela hui ia ia kuai ai i ka moku ili.  Auwehehene, e pau ana paha ia poe la i ka hopuhopuia, a he wa wale no paha a noho nui ae.  Eleu io no ka mikiala o na makai, a ku ka kaawe o ke pai no ke kiai a ano eleu pupuahulu mau o ke Kapena Poo.  O ko oukou wa hoi paha keia o ka pai.

            Imua o ka Aha Apana i keia kakahiaka, ua moe hou aku la na hihia a ka la apopo, a ua hooopau wale ia hoi na hihia o Keleme a me Osema.

 

Lilo ka Mahiko o Waihe@.

            Ua lilo iho nei ka mahiko o Waihee, Maui i ka hui o Burua Ma, a ua loheia he $325,000 ke kumukuai me ka auamo pu ae no hoi o ka aie o $75,000.  No ka waiwai o Paka Maki keia mahiko a malalo noi o ka noho ana o ka hui o Kakela & Kuke.  He 700 eka ka nui o ua aina kanu ko a me kekahi pono wai, he elua-hapakolu nae hoi o ka wai ka i hoolimalimaia ia Ona Miliona Sepekela, no kona mahiko nui ma ke Kula o Kamaomao, no $10,000 oka makahiki.  Mamua i hoaoia ai e hoohui ae i na mahiko o Waihee a me Wailuku a ua ko ole, a me he la e ko aku ana ia manao ma keia mua koke iho paha.

 

Haule i ke Kai a Nalowale Loa.

            Aumoe Poakahi i hala, oiai ka moku kiakahi Waianae e holo ana no kahi o kona inoa i heaia ai, a oiai hoi mawaho aku o Kalaeloa, i ka wa i hoaoia ae ai e hoohuli i ka moku, a oiai hoi o Manuela Siliva, ka ona, e ku wati ana no ia wa, oiai hoi ka mahina e pa konane iho ana, ua pa ae la oia i ka l@au nui o lalo ae o ka pea a haule ana oia iloko o ke kai a piholo a make a nalowale loa.  Ua luka koke ae na pea a huliia, aohe nae i loaa iki.  I kona leo kahea no ke kokuaia aku, ua lele aku ekolu mau ohua, a mamua ae hoi o ko lakou lihi launa aua aku, ua alapohoia aku la oia e ke kai.  He Pukiki kalepa kamaaina oia maanei mamua a ua nui hoi kona mahaloia.  Ua haalele iho oia he wahine a me na keiki lehulehu mahope nei.

 

Pulalelale ke Kapena Poo.

            Nui ka pioloke ma alunui Hotele, mawaeua o na alanui Nuuanu a me Papu, i ke aumoe hora 11:30, o ka po Poaono, la 8 nei.  Ia Keoki Hapakela hoi e pani ana i na puka o ka Be Hoki, ua hoopaakiki aku kekahi mau kanaka e komo ia manawa iloko o ka hale inu rama, aka, ua kuiia mai a uli na maka.  Ma ia hope koke iho no hoi ma ka Nekina ae, ua hakaka laulaha ae la hoi ma ia wahi, a ua komo aku hoi ka pakipa haole o laila e uwao i kekahi haole e ku ana ma ke kihi e ke pakaukau i kui wale ia aku no hoi e kekahi kanaka maoli me ka hala ole, a iaia hoi i hoihoi aku ai a maloko a hoonoho iho, komo awiwi aku ana o Kapena Poo Waipa me na aahu maoli a hopu ana i ua haole la a lawe ana no ka Halewai, a ua hookuu koke ia mai no oia.  Aole kela pakipa i ae ia Waipa e komo aku, no kona ike ole no hoi iaia, a o kona wa koke no nae hoi ia i hopuia ai a lawelawe inoino ia e na makai.  Ua mihi ae nae hoi o Waipa no keia hopu hewa ana a me ua hana e ae.

 

Poe Makai Lawelawe Inoino.

            Nui na oleloia no ka lawelawe inoino o na makai ia kekahi a lakou e hopu ai.  Po Poaono, la I nei, i lawelawe inoino ia ai o George Fern, kekahi o na hookele kaa hapa-haole o ka Hui Alahao Hawaii no kona ona ana ia po.  Ua hopuia aku oia ma ka a i, aka, no ka ikaika maoli no o ka mea i hopuia, ua hemo mai oia mai na umii ana a ke kaiko.  A no ia hemo ana aku paha, ua pii ae la kona kai a hoomaka aku la e uhau me kana newa, hookahi o ia mau hauna newa i pa pono ma ke ami peahi lima a no ekolu la mahope mai ka eha ana.  Ina no paha i hana oluolu ia, ina no la ua hiki maalahi i ka Halewai, aka, e ole kekahi makai okoa ae hiki ai i kai.  A i ka po Poaono nei no hoi, no ke ano hoomauhala mai no paha, ua hoao ae he eha mau makai e hopu hou ia Keoki maloko o ka hale inu rama Kosomopolitana, ma Ewa ae o ka Nekina, ua puke nui ia ae e ia a ahy mokaki nui ana ilalo, a pakele aku la oia mai ka umii ana a ia poe owau.           Aole o ia wale ae la no, aka, i ka auwina la Poaono mai, la 8 nei, i ikeia ai ia hana uko ole a kekahi makai hapa-Pukiki, Pake a me Hawaii, nona ka inoa o Pilipi Esepina, ma alanui Papu, ma kahi laukanaka loa mawaho iho o na halekuai mawaena o na alanui Moi a me Hotele.  He Pukiki no uka o Kalihi ka i ano sahio maluna o kona lio, a ua hili ae oia i kahi ho me ke kaula ma na maka, o ka wa no ia o ka makai i hopu aku ai a hukiia a haule ilalo o ka honua mai luna aku o kona lio.  Ua kau hou ae no oia a ua lawelawe inoino hou ia aku no no ka elua o ka manawa, I keia wa i hoea aku ai kekahi poe lehulehu a koikoi, a ua kue aku i keia mau hana a ka makai, no ka mea, aole oia i ona.  E ole nae hoi ia, hookuuia @a Pukiki la e hele Ka i no paha hoi i ka huli ana o keia makai ma ka aoao o ka Puali Hoola, noonoo kanaka maikai iho ia hoi, eia ka he oi loa aku ka piha haakei, a no ka loaa ana paha hoi o kahi mana a kuleana uuku no ka manawa. O ke ano iho la no neia o na poe hookiekie.

 

            Poaono, la I nei, i mareia ai e Lunakanawai Apana J. H. Waipuilani ma Waiohinu, Kau, Hawaii, o George Dawson, kupakake ma ke awapae o Honuapo, ia Misi Bela Mati@@, imua a kekahi anaina nui.

            O ka aina o ka waiwai o B. Pauahi Bihopa mauka o Makiki he 18 ½ eka ka nui, ua lilo ma ke kudalaia, ana e Kimo Mogana i ke awakea Poaha iho la ia S. C. Alani no $16,700.  Emi no, a e hoike mai ana hoi i ka emi loa iho o keia aina mamua ae o na apana liilii o ke Aupuni i hoolileia ai mamua aku nei.