Ka Makaainana, Volume II, Number 25, 17 December 1894 — Page 4

Ka Makaainana.

He Nupepa Oili Pule.

 

W. H. Kapu,

Ona, Luna Nui a Lunahooponopono,

O na kanoha nupepa a me na palapala,

pili oinana a pau, e hooana polole@iaia.

Wahi noho, ma Honolulu.

F.J. Testa (Hoke)

Puuku.

 

Poakahi, Dekemaba 17, 1894

 

            Nauki no hoi kabi manao i na hana kaeku a keia poe ae. Oia nae paha, o @ o lakou au keia e paapaana ai no na pono o lakou ponoi iho.

            Auwe kakou e@ Pehea, "e ku@@ ka hao oiai e wela ana," ea P O ka pono paha ia—O i-a!! Aha paha, e mi iki iho ka manao. Oia paha; ea! Oi hoi ha!!

            Poaha iho e pae mai ai ka Elele Wilimana mai kana huakai imi pono, alaila, ia wa paha hoi e loheia ai a e loaa mai ai hoi kahi lono no kakou, in a hoi he wa@i lono a he wahi pono kahi o kana hele ana aka noi.

            E kala kahiko loa no makou i kauleo aku ai i pani ma maka a e kuli na pepeiao no ko kakou pono a me ka pu@uku pu no hoi @@na waha; aka, e hoolono na pepeiao, i kiei, e ha lo a e nana pono na maka a e mumule hoi na waha no ko kakou pono. Mai walaau a awaha wale i na mea e hana@a mai ana a e hana@a mai ana a e hana@a aku anu hoi no ko kakou pono, oiai aoie he kamalii wale keano o ka hana. Ina he hana me ke oolea ka mea i manaoia, aole loa ia ha mea kupono e walaau a e pakaukau hele ia ai me he hana la na kamalii a he mea paani wale no(.) O ka malama i ka lohe a me ka ike ka mea nui ia kakou a no kakou. Ua koha kamalii maoli no hoi kahi poe o kakou i ka walaau hele a hiki ole ai no hoi kakou ke hilinaiia, a e pono no.

            Mai noho hoohemahema a palaka kakou. aka, e liuliu a e ku mau me ka makaukau. Ina he mea no kakou e pono ai, e lawe a malama, a mai kaulai hou ae ia mea i ke akea a hoolilo ia kakou iho i poe kamalii. A in a hoi he mau pu ka kekahi poe o kakou, ke au aku nei makou mai no a huna, no ka mea, aia paha ilaila ka hewa, aka, e waiho ae ma kekahi wahi e hiki ai ke ikeai aku iloko o na hale. Aohe hewa o ka malama pu, aia no ka hewa o ka huna, a malia o hewa like ae no paha hoi ia mau hana a elua i keia au. I in a no e hopuia no ka huna ole, alaila, he au kanawai ole keia, no ka mea, aole no he kanawai e papa aua i ko ke kanaka malama ana i pu no@a iho a no kona pono a pomaikai a me ka hoopakele ponoi ana iho no hoi iaia iho.

 

MAU LAWE OLELO ANA.

            Mai ka manawa mai o ka hopuia ana o Buki a me Nawahi ma no ke kipi a me ka ohumu kipi i keia Aupu@i Repubalika oehaa a kamehai hoi e ku nei i keia wa, na nui a lehulehu wale na lawe olelo i lauahea ae ma o a maanei, i kuhi ana na mea a na meaae paha i hahai a i hoike aku keia poe i paa nui ai i ka hopuia, a ua hoea loa mai ia mau lohe i kinikini wale imua o makou. No makou iho hoi, pela paha, oiai, aohe o mako hilinai iki i keia mau lawe olelo ana. O kekahi mea i kuhiia no kona ano kiu a hoike wale, oia no ko makou hoa'loha oiaio loa Samuela K. Pua. Aole oia wale, he mau hoa'loha e ae no kekahi, aole nae makou i hilinai iki na mea i olelo wale ia ma na pipa alanui me na hooia maopopo ole. Aia wale no ma maopopo a hanaia ka hihia imua o ka Aha Hookolokolo, a malia o ka wa ia e ikeia ai o ke kiu oiaio a i ole no hoi, no ka loaa ana aku no paha hoi kahi o ua pu me ka hunaia, oiai, ua lohe mua no e huliia ana na kauhale. No ko makou ano hilinai ole, no i ka mea i pili ana ia S.K. Pua, ke hoopuka aku nei makou i ka@a hoole akea ma kekahi wahi kaawale o keia helu.

 

KE KUMU A ME KA MOLE.

            O ka wahine mua loa, oia o Ewa, ke kumu a me ka mole mua loa o ka hewa i kahulihia ai ke ka@e mua loa, oia o Adamu, mamuli o ka hoowalewaleia ana e ka nahesa, e Satana, ke Kama'lii o ka Poeleele. A pela no hoi i oleloia ai o ke Aliiaimoku, kekahi wahine i like loa ke auo me ko kela wahine mua loa, oia mai no ka ke kumu a me ka mole i kahulihia ai o ke Aupuni Moi Hawaii kumu a oiwi, no kona hoao ana hoi e hooko i kekahi hana pono a ku i ke aloha no kona lahui oiwi, a kipiia ai oia, kona Aupuni a me kona lahui e na kolea i hanau ulia ia ai maanei, na kolea kauahua wale, na kuewa a me na unu, me ke kokuaia ana mai hoi e ka Elele Kiekie a Kuhina Maua Nui o kekahi Aupuni makamaka, a mahope iho nei o ka hala ana o kekahi manawa loihi o ke kali ana no ka pane mai a ua Aupuni la i hana hewa mai ai ia kakou no ka palapala hoopii ma ko kakou aoao a ke Alii i hana ai, ua apuka a poholaloia mai kakou, a o ka hopena loa ia o ko kakou launa ana me ia Aupuni. A i keia wa hoi a kakou e walea nei, o na wahine no o kakou nei ke kumu a ma ke mole mai o ka hewa no ka hopuia ana o kekahi mau hoa'loha o kakou, oia hoi, no ka nunui o na waha e kanikani, kohu manu piheetero ai. Aia ka hewa nui a pau maluna a ko kakou mau wahine, no ko lakou ake loa i na pihipihi poepoe a na haole koa a me na uau e ae o keia au a pakaukau aku la hoi i kela aina a na oiwi, a me ka nele ole no paha hoi o ko lakou lawe hele a hoike aku i ua poe la i na olelo a lakou e lohe ai iwaena o kakou, i mea hoi e hooi loa ia aku ai o ko lakou hoihoiia mai a kapaeia ae la hoi ka manao aloha aina ma kuono a he pulakaumaka wale no hoi ia i o kahi opihipihi e loaa mai ana no ka pomaikai o ka manawa a pau wale ae la no. Ina no hoi paha lakou malama ana ia lakou iho a punuku i na nuku, aole paha hoi e nui mai ka hewa a me ke ino pu. Aohe no makou wahi mea a hopohopo iki no keia mea, a me he la o ka oiaio maoli no keia ae la.

 

NA POE I HOPUHOPUIA.

            He ku no hoi i ka hoomakeakaloa ko ke Au puni hopuhopu koke aua iho nei i kekahi poe kakaikahi loa no ke kipi a me ka ohumu kipi, in a paha o ka manao "e o u i ka maka o ka wake oi opiopio." Ua hoike mai na pu a me na lako kaua i loaa i na makai aole no ka hoi a he ohumu kipi nui, iua hoi he ohumu io kahi, no ka hookahuli ana i ke Aupuni kamehai a oehaa i ku nei. Ina paha o ka manao oia wale no ka loaa ana o na lako i hunaia, alaila, ua ka maoli no i ka hilahila loa no ke Aupuni; aka, in a o ka loaa io aku o kekahi kipi nui, alaila, aole loa i lawa na mea i loaa no ka hooia ana mai ia mea, koe wale no paha ka loaa ana he wahi kumu ole loa no ka hoopaa ana i keia poe ma kahi paa no kekahi mau malama no ko lakou wa e hookolokoloia ai, me ka hiki ole ke @elaia. A mamua ae hoi o ke kuhi wale ia aua aku no o kekahi mea i hopuia ua pili kona hewa i hopuia ai iaia, e pono e hooiaio mua ia kona hewa a ahewaia, Nolaila, o na poe i hopuia iho nei no ke kipi a me ka ohumu io, e pono e hooiaio mua ia ai ko lakou hewa a loaa he ahewaia, alaila, pono loa.

            Eia no ke makamaka loa nei iloko o makou na mea a oleloia ae i ka wa o Wilikoki a me Akepoka ma i hopuia ai iloko o Aperila, 1892, i ke au o Kale Wilisona ka Ilamuku, ana hoi i o u koke ae ai i ka wa opiopio. "Aole loa he kipi me ka lawelawe ole ia ae o kekahi hana akea," oia iho la na walaau ana a na poe i ike koke ae i ka wehewehe kanawai ana iloko o ia mau la. Ua lawa loa na olelo ike e hooiaio loa ai no kekahi kipi a ohumu oiaio paha ia wa, eia nae, @ amuli o ka ike o na loea kanawai o ia wa, S.B. Kole, Lunakanawai Kokua Eha o ka Aha Kiekie, a me A.S. Hakawela, ka loio pale, ua hewa ole ia poe i hopuhopuia ai a hookuuia ai o V.V. Akepoke e holo mahuka aku i na ain@ e a hookuu wale ia iho no hoi o Wilikoki ma. Malia he malama a huna pu wale no na hewa o keia poe e paa nei, m@kau honua e nae hoi na "anee Repubalika." He mea nana mua no paha ia a maopopo, alaila hoohana ae, a "mai no a helu e i ua moa mamua ae o ke kiko ana o na hua."

            A pehea hoi i keia wa? Ma na loina o na mea i hanaia a me ke ano o na poe i hopuia a me na lako mailuilu haalele loa i loaa aku, me he la ua nele loa no ke Aupuni me na kumu e hiki ai e hooiaio ae i ka hewa o na poe i hopuia iho nei, a i keia la kakou e ike a e akaka lea ai O ka oiaio maoli no paha, ua pupuahulu loa ke Aupuni, mamuli paha hoi o ka pulalelaleia, hooweliweliia a me ka hoohikilele hauli ia. He mea oiaio loa no paha oia no kekahi mea ke oni nei, koe hoi ka maopopo, a ua kau e no ka lia, ka li-o, ka weli, ka hopo a me ka makau maluna iho o na pakaha. O kekahi mea hoi a kakou e hoomaopopo iho ai, oia no ke ano pulalelale a pupuahulu ano hi o a leleiona o ke alii makai nana i alakai keia mau komo kauhale ana e huli ai i na poopoo mamuli o kekahi mea ana i hana ai ia aumoe Poeono no o ka hapanui a na makamaka e paa nei i hopuhopu nui ia ai.

 

KO AMERIKA AHAOLELO.

            Aohe no he mea ano nui loa i loaa mai nei no ka weheia ana mai nei o ko Amerika Huipuia Kau Ahaolelo, e like hoi me ka makou e hoike aku nei malalo o ke poo o "Na Aina Mamao." He hookahi no paha mea auo nui loa, oia no ka palapala makahiki mau a kona Peresidena, e hoike aku ana hoi no na hana pili kuwaho a me na hana pono i manaoia na na oihana kuloko. Aohe mau mea ano nui loa i pili no ka ninau o Hawaii nei. He hookahi no wahi pauku uuku, a eia iho ka makou unuhi ana:

            "Mai ka hoounaia ana aku o ua kukai palapala mahuahua e pili aua no Hawaii, a me ka hana hoi i hookoia ai e ke Senate a me ka Hale o ua Lunamakaainana ma kekahi mau ni@au i wahoia aku no ka hooholo…"