Ka Makaainana, Volume II, Number 27, 31 December 1894 — Page 5

Page PDF (850.75 KB)

This text was transcribed by:  Alice
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Makaainana.

HONOLULU, OAHU, POAKAHI, DEKEMABA 31, 1894

 

Aupuni.  Poakolu iho la i oili mua ae ai he hoolaha na ke Kuhina Kalaiaina, maloko o ka ohua pahemo liula o ia auwina la, e hoopau ana i na palapala ae i loaa i na kahunapule a pau mamua no ka mare ana i na poe a pau e makemake ana e komo Hoko o ka poai o ka noho'na maemae imua o ke Akua, imua o na anaina kauaka a imua hoi o ke kanawai o ka aina.  Ua mahui iki mai makou ua konoia ke Aupuni ma keia hana mamuli o ka hooko ana o ke.  Haku Bihopa o Honolulu nei i ka mare o Kauhane Kaulukou i ka Poakahi i hala, malalo no o ka mana kahiko i loaa iaia, he mea hiki ole hoi ke kapae wale ia me ka hana hewa ole, a balawai ai ka Aba Kuhina ia la e noonoo no keia mea.  Ke ninau nea makou mahea la ko ke Kuhina kuleana ma ke kanawai e hana pela, a i ole hoi ia, he ake maoli io no paha no na $1 pakahi no na hoailona-pai o kela a me keia palapala ae.  Ina pela io, aohe ekaeka aku a koe mai, a ku no hoi i ka hilahila loa.

            Iloko no o ka nawaliwali o na olelo ike ma ko ke Aupuni aoao ma na hihia kipi a ohnmu kipi iho nei, ua hoopilimeaai wale aku la @o hoi ka Lunakanawai Apana, e like no hoi me ka mea i manao mua ia no kona ano ike ole a kohu kamalii no hoi.  Ua koho mua ia no mawaho nei e paa ana no lakou me ka ae ole ia e hemo malalo o ka belaia, a hala ole ana no ia m@a i manao wale ia ai.  Ewaiho lolii ana ka @akou i Kawa, pela ka olelo a manao wale ia, a hiki aku iloko o ke kau kiure of Feberuari ae.

            O no dala ka i loaa iho nei ma ka aha fea no ka pomaikai o ka lua@ini hale-papu o Kawaiahao, ma kahi o $2,000, aole ka ia i lawa no ka hana ana iho i kaupoka hou no luna iho.  A i mea ka e ioaa hou mai ai ona mau dala hou, e hana buke ia aku ana ka ka moolelo o ia heiau a na Alii Hawaii i hoala ai, me ka manao i kia hoomanao ia no lakou a me na hana pono ma ko lakou aoao, a e auhauia mai ana i $1 no ke kope hookahi. Aohe no o makou nianao e nui mai ana ke dala ma ia ano bana, a aia wale no paba ka nui a noho ae ka Ahaolelo o lakou a hooholo mai i kanaawai e lawe na poe a pau loa ia buke, a o na poe e lawe ole ana, e hoopaaia no ma kahi paa.

            Mamua iki aku nei ua makemake kela o@ua palemo alaula a na welo mikanele e hooholoia ona kanawai no ka le aku i na poe a pau loa @ ku@ a @ ohumu ana i koia Aupuni kamehai me ka hookolokolo ole ia.  I ka Poaono nei noi ua walaau ae he iini hou no Limaikaika paa ipu kuha, oia hoi, e hanaia ona kanawai no ke kipaku ana aku i na poe a pau loa e kakoo ole ana i keia Repubalike oehaa.  Heaha la hoi ka hewa hanaia ae no hoi paha.  Malia e hoea hou mai ana no he wa e nali ai na nuku i na hiu, alaila, nau na kui a uwi na niho o na kolohe, oiai, aohe kala ana no lakou ma kela ao, a o ka lua-ahi o Gehena wale no kahi pono no lakou.  he mau hoike oiaio loa keia no ko lakou makau honua a me ka nawailiwali haalele loa ma kahi hoi o ko lakou oolea i ku ae ai kaena.

            Olo ka pihe hauoli o na pakaha i ko Beritania Nui ike ana mai i ko lakou Aupuni oehaa, eia nae keia welo o lakou ke ake nei e hanaia na kanawai o ke au poleleele loa, i kupono ole hoi no koia au naauao a lakou e ku nei kaena no ka "malamalama oi kelakela."  Ina ua makemake lakou e ikeia mai ko lakou naauao e ke ao holookoa, mai no a hoao e hana ia ano kanawai moowini haalele loa, aka, ina aohe o lakou manao no ia naauao a me ka noho'na kuokoa, e hana aku no ka pono loa.  Oia, ina hoi paha!

            A@o e no hoi keia poe!  Mahope iho o ko lakou pakaha ana iho nei i ka aina a me ke Aupini kumu, eia lakou ke makemake nei, ma o ka Papa Ula la, e lawe wale ae no i na kuleana aina o no poe kupa a kamaaina o Ka laupapa, ma ke kahua ma'i lepera i Molokai.  Ke hoolaha nei ka Papa Ola, aia ka a hala no la he kanaono, alaila, lawe wale ia no me ke kipaku aku i kela poe.  Hilahila ole!

            Mai oi loa aku no paha hoi ka pono ina ke Aupuni e panai aku ana i ka waiwai like no ka mea e laweia ana, eia nae, aole loa pela.  O ka papa koho waiwai i hoounaia ai mamua loa aku nei, i noho lunahoomalu ia ai e Keo Emekona, he keu aku lakou a ka lapuwale a me ka hoike kapakahi.  I na poe no paha a lakou i hoihoi ai, mahuahua ka haawi, a i kahi poe hoi, he ke@ a ka uuku loa no ka mea e lilo aku ana.  Ina no hoi paha i hana kaulike ia, aohe no hoi olelo ana.  ke manao nei no makou ina no kela p@e e hoole loa mai ana e haawi pio wale, ua kuleana loa no lakou oiai, he waiwai ko lakou i hookuleana pono ia, a aohe mana malalo iho o ka la e hiki ai ke kaili wale aku no.

            Oia nae paha hoi, no lakou nei k@ Aupuni o ka pakaha wale ana, manao ai he mea ole wale no ke kuleana o na oiwi ponoi o ka aina, a he mea hoi na lakou e paani wale ai no.  No ia ano manao no paha hoi i hoomaka ai ke kipakuia ana o na poe kokua ma'i e noho ana ma kahi o na kuleana o na kamaaina.  Ua pau mai nei kekahi poe i ka hopuhopuia a hookolokolo nui ia nia Pukoo a me Kaunakakai a pau i ka hoopaiia no ke komohewa.  E hoomauia aku ana no ka keia ano haua ana pela a pau loa ia poe mai laila aku.  Ka lapuwale no hoi la!

            Oluolu palena ole mai no hoi ka hunona a S.G. Waila i make, oia o C.L. Waita, peresidena o ka Hui Mokumahu Waila, ma kona haawi ana aku i kekahi wahi apulu moku kiapa kahiko a ia hui i @uai ai a hoomaeinae iho nei maanei, i moku hoomalu ma'i no ke Aupuni ma o ka Papa Olala.  No ia haawi oluolu ia aku, ua noi aku oia e haawaai mai i $6,000 mai ka waihona mai o ka lehulehu.  E@, palena ole io no keia wini, ina he dala ka mea i makemakeia e loaa mai.  "Pokeokeo," wabi a ka manu pelehu, a "aohe lewalewa iho," wahi a Wilimana.  Wini io no la!

No no Hihia Kipa a Ohumu.

            I ka noho ana ae o ka Aha Apana i ka hora 9:30 o kakahiaka Poakahi i hala i heluhelu io mai ai no ka Lunakanawai i kana olelo hooholo no na hihia kipi a me ohumu kipi, oia hoi e waiho ana ia Ailuene Buke, Kiriki a me Nawahi no keia kau kiure ae iloko o Feberuari.  Ma kona manao ua lawa no olelo ike e ahewaia ai lakou a pau imua o ke kiure.  A o Fereke Widi hoi, ua Hookuuia, no ka lawa pono ole hoi o na olelo ike.  Ua manao mua ia no pela ana ka olelo hooholo a ke kahu kamalii hoopilimeaai.  Aohe lakou i aeia e hemo malalo o ka belaia.  Maloko no o na keena ma Kalakaua Hale ko lakou mahi i noho nui ai i ka La Karisimaka nei, a i kakahiaka Poakolu iho la i hoihoi nui ia aku ai lakou ma na kaapio no ka hoho hoo malu ana ma Kawa a hiki i ko lakou wa e hookolokoloia ai.

Holo Kalewa ka Haiakina.

            Kakahiaka Poaha iho la i haalele mai ai ka mokukaua Beritania Haiakina i keia awa, me ka manaoia e holo ana no na paemoku ma ka Hema aku, eia ka he holo kalewa wale no e hoomaamaa kiki pu ai.  O ke ahiahi Poakolu aku kona wa e haalelo mai ai, eia nae, aole i holo aku no ka pau pono ole o kauhaolanahu ana.  Iwaho no oia k@ki i kaaloalo ai ia Poaha a po, a hoi hou mai no iloko nei i ke ahia hi ana iho a mo ku ma kah o kela poe pahu hao malako loa nei, ma Ewa ae o ka uwapo Osianika a makai aku hoi o ka uwapo Burua.  Eha ona mau waapa a me kekahi poe luina luka nei no ia la, a i hoi mai paha no ia poe.  Maluna ona kela hunona lolo a Kimo Pelekane, oia o Berenehama, a nana hoi i hoike mai no ka maikai a pololei o ka hapanui o na ki po@a ana i ka hoailona mai na pu nunui a na pu liilii, mai ka 1,500 a ka 2,000 i a ka mamao, a he 300 paha poka o ke kiia ana.  Ia po iho uo oia i haalele hou mai.  Malia e hoi mai ana no, a he holo hoomaamaa wale no keia, aole hoi he holo loa a haalele makamaka ole mai ia kakou.

Poino a Okaoka Liilii ka Iwi.

            Mahope iho o ke awakea Poa lima nei, ia Ralph Turner (Lalapa Tana) e kalai ana i kekahi kua laau me ke koi kalai a na poe kapili moku makai o ka hale kahi mahu a na Hoahanau Luka, ua pakika aku ua koi la a moku kona kuli me ke okaoka liilii ae o ka iwi o ke poi o ke kuli.  ua hele ino ke koko mamua ae hoi o ka hiki ana aku o Kauka Borodi, a malado hoi o kana mau lawelawe ana i paa ae ai ke koko a hoihoiia oia no kona wahi noho.  E hala ana paha he mau pule iaia mamua ae o ka loaa ana o kona oluolu.  He hoa'loha oiaio oia no ka lahui, aole nae hoi o ke ano hoaloha hoopalaimaka e @e la me J. Hanale Vana Gisena.

Mare o Kauhane-Kaulukou.

E like no me ka mea i hoolahaia no ka mare o Noble Noa Kaubane me Misi Priscilla Kahikinaakala Kaulukoa i ka hor 10 a.m. o ka Poakahi i hala maloko o ka luakini o Sana Anaur, pela no i hooko io ia ai ia oibana laahia e ka Haku Bihopa o Honolulu.  Ua piha ae no o loko o ia heiau o ke Akua i kekahi anaina nui o na oiwi a me na haole makaikai, a ua aneane paha e piha ka hora holookoa, oili hou mai ka paa i uoia iwaho, i ulolohi i ke kakauinoa ana iloko o ka buke hoopaa mare.  A puka iwaho, kau ma na kaa a hala no uka o ke Awawa o Nuuanu, a aia laua ilaila kahi e luakaha nei i na la mua o ko laua noho maemae ana aku o keia mua a huli hoi aku no ka aina oiwi o ke kane ma ka Malulani o k@ Poalinia iho.

            Ua hoopiiia i ka Poaha iho la Hosima a me Aria, he mau lunahooponopono no kekahi o na nupepa Kepani o kekou nei, no ka laibila karaima ma ka olelo ino ana i kekahi hoalahui o iaua mai Hawaii mai, nona ka inoa o Muri Tatasuio, o@ ke ano he aeahaukae palaualelo.  Ua hemo koke ae no laua ia kakahiaka ma ka @elaia ana ae e Kimura, he Kepani kalepa.  Imua o ka Aha Apana i kakahiaka Poali@a nei laua, a ua moe aku ka hihia a ka @ e kahe@ ai @ keia mua aku.