Ka Makaainana, Volume III, Number 5, 8 April 1895 — Page 6

HONOLULU , OAHU, POAKAHI, APERILA 8, 1895.

 

ONENE KAUA KULOKO

 

Hoakaka Ano Nui no na Hana i Lawelaweia a Pahua.

 

(Hoomanuia mai ka helu 4.)

 

Kekahi Hoike no ke Kaua i Manoa.

 

            O ka hapanui o keia hoike malalo iho, ua loaa mai no ia mei ko makou mea kakau e noho ana i ka uka o ia awawa a i ike hoi, e like me ka hiki iaia, i na mea i hanaia a i lohe ai hoi iloko o ia mau la oehuehu.

            Ma ke kakahiaka nui o ka Poakolu, la 10 o Ianuari, ua ikeia aku la na paia paa o ka lesa e nakumakuma mai ana na ao, a he eleele ano e no hoi; aka, i ka mehana pono ana ae a kupono ka la i ka hora 9, ua wehe mai la ka lani i kona mau kahoaki nani.  Hora 10 ponoi, ua ike aku la ko Manoa poe i kekahi puulu kanaka nui i hiki aku paha i ke kanaha a oi, e kuku mai ana iluna o ka pali makai ae o Waahila, i kapaia e na poe kahiko o Kapaliloa hine.  I kela wa i ikeia ai kela puulu kanaka nui, e halawai ana ka halawai o ka hui lulu dala o Manoa ia manawa, oia ka Hui Hoomanawanui.  Aia mawaho o ka hale e kuku ana he mau kaikamahine, a na Misi A. Keola Napahi i ike mua a mahope iho kekahi mau kaikamahine.  Ua uwa like ae la lakou me na leo nunui, a ia manawa koke no i heokuuia ae ai ka halawai.  O ka makai o ia uka, J. Paaluhi, he kakauolelo oia no ka hui.  Ua hoi pololei aku oia no kona hale a loaa ka lio, a holo aku la no kahi o A. A. Monotano, a mai laila mai i telephonaia ai i ka Halewai a iohe ke oihana makai.

Liuliu a Hoounaia na Pualikoa.

            Mamuli o ka hoikeia ana mai o ka lono no ka ikeia ana o na poe aloha aina iuka o Manoa, he manawa ole, ua makaukau ae la kekahi puali i hulia me na makai, me ka lako i na mea kaua, a maki aku la imua o ke kahua kaua.  O ka mea kupaianaha, ale poe kamasina o Manoa i ike ua hiki ae o Wilikoki me kona mau hoa aloalo ehu poka, maluna ae o ka pali o Kaimuhonu a me Waialamihi, aka, o na koa, ua maopopo ia lakou.  A ma ka hora 2 paha o ka auwina la o ia la, hoea aku la na koa ioka a maluna ae o kahi o Keoni Ina i hoomoana ai.  A o ka hoomaka koke no ia o ke.

Ki Pu Ana o na Koa Aupuni.

            I kela wa a na koa e ki nei, me he mea la, e ki ana lakou i ka lau o na laau, a he owe o na lau laau ka mea loheia, a me ke kani pohapoha i kumu pali.  A iloko o keia wa a lakou e ki aku nei, ua ikeia aku la he ekolu mau kanaka e kuku ana iloko o ka pahelehele.  Aia he hoopaapaa mawaena o lakou e ku ana ia wa, e olelo ana kekahi mau kanaka e haawi pio, no ka mea, aohe o lakou wahi e pakele ai.  Eia hoi ka pane a kekahi: “O! ina pela ko olua manao e olelo mai ai ia’u, ki koke ia olua e a’u i ka pu.”  Pau kela mau olelo ana i ka hoopukaia o ka manawa no ia a ka poka i komo aku ai ma kona kumu pepeiao hema a puka ma kahi aoao, a haule a make iho la oia.  Hoopaa koke iho la na kanaka i koe iho i ka hainaka i ka lala laau, a koani mai la e haawi pio, kiiia aku la e na koa a laweia mai la me ke kino o ka mea i make.  Mai ia laua hoi i lohe pono ia ai, aia o Wilikoki i ka pali me kekahi puulu kanaka nui.  A no ia mea i hoomau aku ai na koa Aupuni i ke ki poka ana.

Panai Poka main a Kipi me ka Eleu.

            Mai kekahi pio kipi mai i hookuuia iho nei ka lohe, i ka wa a na koa Aupuni e kiola ana i na poka ahailono ole o ka make imua o lakou, oiai lakou e noho ana iluna o Waialamihi, ua pau iho ko lakou paina ana i ko lakou wai i kuia aku ai.  Ia manawa no i kauoha awiwi iho ai o Wilikoki ia lakou e uhao i na pa a phia a e hoomakaukau koke e ki.  Ua hookoia ke kaueha me ka awiwi nui.  Aia nae iloko o keia puulu kanaka, ne hookahi wahine Kawaii opiopio, i hahai mahope o kana kane e make pu, no ke aloha i ka aina a me ke kane pu no hoi.  Kau oha hou o Wilikoki, - “E moe like oukou ilalo a e ki papa, a pela no hoi au.”  Ua moe like na mea a pau, a pela pu me kela wahine me kaua pu raifela lawe haaheo, a ma ke kihi akau ia o ka laina.  A i ka wa o ka huaolelo “ki” i puka aku ai, o ka haai mai la no ia o na poka a ua poe eu la no elua manawa.

            Iloko o kela manawa a lakou i ki mai ai i na koa Aupuni, ua punohu ae la ka uwahi pauda maluna o na lau laau, a ikeia aku ia e na poe kamaaina o Manoa, e noho ana ma na wahi kiekie o na pau ma ka aoao hikina, e Akaka paua ka inoa o ia wahi, ka emi hope ana o ka koa Aupuni.  Me he la ua ku kekahi o lakou i ka poka a na enemi.  O ka mea liaio nae i hoomaopopoia, hookani haole i make ilaila a hookahi i ku i ka poka ma ka peahi owa, a kaa wale ka pili’na a ke Akua i hana ai.

Auhee no ka Manawa Hope Loa.

            Mahope o keia manawa e ki nein a aoao elua, ua ike wai la na kipi i na pukuniahi, a ia wa no o Wilikoki i olelo iho ai i na kanaka e imi i ke ola, a e haalele ia wahi.  I keia wa i hoomaka ai kela a me keia e imi i kahi e palekana ai, mai ka make aku a na pukuniahi o ke Aupuni.  Ua iho kekahi poke ma Koolau, mauka ae o Pauoa kekahi poe, a hopu pio ia no hoi kahi hap.

Na Lono i Hauwawa Wale ia.

            Ua hauwawaia ae no na koa haole i make ma ke kahua kaua o Manoa, e hiku (7) ka nui o ia poe, he poe malihini wale no lakou.  Hookahi i hoehaia, oia keia Paniolo i make ai ma ke halemai. O ka mea haohao loa ia nae e na wahine Pukiki oia no ka nalowale honua ana o ka lakou mau kane, a eia lakou ke komo nei i na lole kanikau.  He mau hauwawa wale no keia, koe aku ka mea oiaio loa.

Na Lono Lauahea o ke Kahua Kaua.

            Ma kahi hoi o Aberahama Fenana, i ka wa i huliia ai kona hale, ua loaa aku he elua pu raifela a me eha pahu poka iloko o ka lepo.  I ka la 16 aku ka huliia ana.

            Ilalo o Waiauae ua kiai paa loa ia na alanui e na makai malalo o Hope Makai Nui W. Kelekona.  Aole he aeia o kekahi kanaka e hele mai no Honolulu nei.  Eleu no keia luna hooko o ke Aupuni.  Pela pu no hoi me Waialua a me Ewa.

            Hora 2 o ka auwina la Poaha, Ianuari 10, ua hoounaia aku o Kapena Makai Kaulio Kodesa, e hopu ia S. K. Pua, he lunamakaainana no ka Hale Ahaolelo o 1892, amlalo o ka hoohuoiia no ke kipi.  I kona wa i lawe loa ia aku ai imua o ka Ilamuku, ua paneia mai la, - “Aole o’u makemake i keia kanaka.  Hoopaa iaia iloko o ka rumi.”

            Na Kale Bato i alakai aku he puali o na makai no kahi i hunaia ai o na lakou kaua makai o Laeahi iloko o ke one, a ua loaa no e like me ke kuhikuhi a ia muhee hololua.  O ia nei ka mea i olelo imua.  O ia nei ka mea i olelo imua o ka aha koa, he kulana kapena kona i hookohula aku ai e Samu Nolena no kekahi puali, a oiai, he mamo oia na Hamohamo, nolaila, ua emi iho oia mai ke kulana kapena a i ke kulana kuke no ia puali.  Ihea no la kahi i a’o ai i ka oihana koa, o ke kulana iho la ia e loaa iaia.  I kona hookuuia ana iho nei, no kona ku hoike ana ma ko ke Aupuni aoao, ua hele aku oia e noi o lilo i koa Aupuni, aohe mae hoi i aeia mai, no ka hilinai ole ia.

            Ua hiki kino mai o L. D. Keliipio i o makou nei i ka Poalua i hala, a hoike mai la aole he pololei o na mea i hoolahaia nona ma ko makou helu o ka pule i nala.  O ka pololei, wahi ana i hoike malu aku ai i ko makou puuku, iuka o Manoa kona wahi ii olelo ai e kiki i kanaka i ka pu, i ka wa a elua mau kanaka i haawi pio mai ai, no ko laua hoike ole mai ka i ka mea oiaio, a e olekela hooweliweli ana, loaa ai ka oiaio mai ia laua mai.  Wahi no a ua o Keliipio, ua loaa ke kauoha ia lakou ina e ike i kahi kanaka me ka pu a haawi pio ole mai, alaila, ki aku a make.  Akamai i ka hoopunipuni na makou i ka hookikina iaia e hui me Hoke.  Nolaila, ua paewa iki makou ma ka hoolaha ana.  Kukahalake no hoi ua kaaka la iaia i hiki mai ai.  Ka lapuwale no hoi o na lauwale.

 

Ka Waiwai o na Aupuni.

            Eia iho malalo ka waiwai i manao a i kohokohoia o eha o na aupuni waiwai loa o kea o nei: Enelani, $50,000,000,000; Farani, $45,000,000,000; Geremania, $28,400,000,000; a o Amerika Huipuia, iloko o 1894, $62,600,000,000, e kue ana ia $31,000,000,000 iloko 1870.

 

            Ma ka Miowera o kela La Pule aku, Mar. 24, i hoea mai ai he kahunapule Pelekane, nona ka inoa o Rev. Kauka H. R. Haweisi, a ua hala loa aku no.  Oiai ka moku maanei, ua kipa ike ae oia ia Adimerala a me Misasa biadaseli, i ke kula kaikamahine o Sana Anaru, a paina pu me ka Bihopa o Honolulu nei.  He loea naiolelo a he piha ike mele oia, a i holo aku la i ka Hema e haiolele ai no kanalima manawa a e loaa no iaia he uku o £6,000.  Ua ake loa oia e hui a e ike i ke Alii, ake, aole i aeia kona iini, oiai, he roialisa maopopo oia.

 

F. J. TESTA, (Hoke).

 

MEA OHI A KOI AIE.

Mea Huli Moolelo Aina a Waiwai e ae paha.

Mea Unuhi a Mahele Olelo Hawaii a Enelani paha.

Mea Hana Palapala Kanawai o na Ano a pau.

Mea Kuai Mikini Humuhumu Lole.

Mea Hoolimalima a Hoolilo Aina.

Mea Kuai waiwai no ka Uku Komisina Haahaa.

Ua makaukau mau oia e lawelawe i na hana a pau e haawiia mai ana iaia.  He kuike ka rula.

E loaa no oia ma keia keena.                                       apr 8 1mk

 

E. M. NAKUINA.

KOMISINA O NA ALA LIILII A ME NA PONO WAI.

Notari Lehulehe, a he Agena Haawi Palapala Ae Mare no Honolulu nei.

KEENA HANA: Helu 306, Alanuia Kalepa.

dk 3 – 1mk.

 

J. K. KAHOOKANO.

LOIO a he Kokua ma ke Kanawai.

KEENA HANA: Alanui Kaahumanu, Honolulu.

                                                            ian 6, ’94 – 1mk