Ka Makaainana, Volume III, Number 6, 15 April 1895 — Page 3

HONOLULU, OAHU, POAKAHI, APERILA 15, 1895. 3

NA PALAPALA.

[Aole maluna iho o makou ke koikoi o na hala a me na hewa o na manao i hoopukaia malalo o keia poo, aka, aia no maluna iho o na poe na lakou a kakau mai.]

Hewa ka Honua i ka Lele Mua,
he Hope ka ke Akua.

E MR. LUNAHOOPONOPONO:
                Ua ike iho au he itamu ma Ka Leo o ka Poalua nei, la 9, e olelo ana, mai ia Mika Sobe i lohe ai ka lunahooponopono o Ka Leo ua hoohiki oia [lunahooponopono] no keia Aupuni. Ua pupule anei ua lunahooponopono la? Heaha ke kuleana o Mika Sobe e kamailio ai i ka hoohiki o ka lunahooponopono o Ka Leo, ina ua ike au ua maewaewa ua lunahooponopono la mahope o kona paakiki ana i ke aloha i ka aina? Mai malama oe i na hoa'loha lapuwale, o hoopihapiha lakou ia oe i na olelo pono ole i oi aku i ka mea kupono, mahope auanei lilo hou ko bela a noho hou oe i ke puhi. Aloha ka hakukole.
MIKA SOBE.
Honolulu, Apr. 12, 1895.

Hea mai Oe, e O aku Au.

E MR LUNAHOOPONOPONO:
                Ua ike hou iho au i na kakele manao o D. M Punini, Jr., ma Ka Leo o ka Lahui o ka la 2 nei o Aperila; ua puoho mai nei oia me na manao uluahewa a iolea o ke ano kanaka i uluhia e ka mai ulaia, ke hapuku la i ke oka, aole ka io. Ua maopopo no ia'u a i ka noonoo o na poe maikai, ua haiki ka noonoo, a nele ka waihona i na mea hana, no ke ku pono ana aku la i ka pana pua a ke akamai, a wela hoi na lehelehe i ka iki hua nioi o Pakaalana, nana i paia ae la ka puniu, poniuniu ka ike, huhewa ka noonoo, a hoopuka ka waha i na huaolelo a ke "unu pehi iole" a me ka "pale halii moena."
                No kana ninau, owai la o J. L. Kukahi? Oia ka'u e 'o' aku i ko'u inoa—Joseph Liwai Kawohikukahi, ka hiapaiole a o ke ahikanana o ke kuliu ma ka helu malama Hawaii, a na'u auanei e kaniu kona poo ma ia ike, a hiki i kona wa e ho-o-luia ai e like me ka aama.
                Ma ka pane ana aku i ke keeko o D. M. Punini, no ko'u hookomo pu ana i ka inoa o na malama ma ka helu haole (Roma), ua hoike mai oia aohe i lawa ka nalu o "Heie" nana e hee, a oki loa aku hoi na nalu kakele manao o ka papa-pai. O ka ike ia a me ka noeau, ke pau la na ai helu elua; a he mapuna wai meli hoi ia o ke kuhinia, i pu-a ia aku la iloko o ka waha o ka noonoo o ka lehulehu a me ka hanauna hou, i nele i na ai (ike) o ka helu malama Hawaii; ka mea hoi i nele i kona puniu na wehewehe a me na hoomaikeike ana aku imua o ka lehulehu, owai la ia mau huaolelo ana a inoa paha, ke hoomaopopo aku? Ua like no o D. M. Punini me kekahi kanaka he apana aniani kana i nele i ka heu; a e kukala ana nae ua kanaka la, "he aniani nana! he aniani nana!' i ka heleia ana aku e nana, aohe ka ike, no ka mea, aohe ka heu e ike iho ai i ke aka iloko, a e kohu pono ai hoi ka haanui ana. Pela no o D. M. Punini. Ua alana aku oia imua o ka lehulehu he helu malama Hawaii, aole nae he hookahi hoakaka a wehewehe ano e hiki ai i ka lehulehu a me ka hanauna opio e loaa he waiwai, a lilo hoi kana helu malama i mohai ala onaona iloko o ka noonoo o kela a me keia e ake nui ana e lilo i mea hialaaiia.
                O na malama ma ka helu a ka haole i hoopili pu ia aku me ka'u papakonane o ka helu malama Hawaii, ua kulike ko lakou mau kilo ouli malama kekahi a me kekahi, a no lakou hoi na hooheno ana malalo iho:
                Ianuari (Lawe wai), Kaelo. Ka elo ua lani pili, ka pulu kaeloelo, "elo ke kuaua o Ualoa, e puai ai ka lani kukele ke one," a he nui aku.
                Feberuari (Na I'a) Kaulua. Ka wa kau o ka nehu, elua uwa'u noho o ka lua, ku ke akule, olili ka opelu, halukuke aku, pahee na waa kau kahi, kuau au na waa kaulua. Ka muli loa o na malama o ka Hooilo.
                Maraki (Hipa Kane), Nana. Nana au ka manu o Kaula i ka malie, lonalona ka moana i na waa lawaia, e lana ana o ke ao me ka po. A e like me ka inana o na hipa kane, pela no e inana ai ka noonoo o ke kanaka i o ia nei, e au ana o ka mea e pono ai ka noho ana: e like hoi me ka noho malie o ka hipa i ka mea nana e ako kona hulu, pela no i hekau mai ai ka malie iloko o keia malama; a o ka hiapo hoi o na malama o ke Kau.
                Aperila ( Bipi-kane), Welo. Welo loa ke aho a ka lawaia i ka malie. He malama mau'a keia, kupono ole ke aho poko no ke kii ana i na i'a noho i ke ale, kupono ole hoi na poomuku kaula ili ke hoonahoa aku e hoohei i na bipi opea o ka ekoa; i kaula ili loa ka pono, na na ka pu ai a kani pono ka makuu.
                Mei (Na Mahoe), Ikiki. Ikiki ka lani iluna, ikiki i ka make a ka ai a me ka wai; he malama ai unounou keia a ka La i Kona, kuhaiki ka noonoo puai hanu ole ke kama, hoonana wale iho no o kahi e maha ai. E like me na haawina i ikeia ma ka helu malama Hawaii, pela no na haawina e loaa nei i na makuahine hanau keiki, a oi loa aku hoi ina he mau keiki mahoe, o ka holokeiho la no ia i o ia nei e hoonana ai i ka ka ikiki.
                Iune (Papai), Kaaona. Kaaona ka pua i ka uahi, ka mahina pii o ke kukuau. E like me ka ula lelo o ka pua ke'a i olaniia iluna o ke ahi, pela no ka ula makole o ka iwi o ka papai ke olaniia i ke ahi; a e like hoi me ka ona o ka papai i ke kaula mo ku a ka lawaia papai, e alualu ana i ka maunu a e maaa wale ae ana no ma ke kaula, pela no na ouli laki e loaa ana i ke kanaka i hanauia i keia malama.
                Iulai (Liona), Hinaiaeleele. Puuwai uahoa, hana aloha ole. E like me ka liona uwo, huhu a pololi imua o kona mau hoa holoholona, pela no na hana puuwai eleele e upupuni mau ai ke kanaka i haakohiia mai e ka puhaka o ka makuahine malalo o na ouli o keia malama.
                Au gate (Virigine), Sepatemaba (Kaupaona). Na Mahoe. He mau malama waikahe like o na pomaikai o ke ola ana o ke kanaka, aole i oi loa kekahi i ko kekahi. Pela no hoi o "Virigine" me "Kaupaona;" he hoike o Virigine i na noonoo kaulike o ka noho pono he hoike hoi o Kaupaona i ke ana iliwai o na mea kino kaumaha e kauia aku ana maluna ona. O na muli keia o na malama o ke Kau.
                Okatoba (Kapiona), Ikuwa. Ikuwa ke kai, ikuwa ka ua, ikuwa na manu, ikuwa na mea a pau. Ka malama e oehu ai na nalu ahua o Kalapu me Kaulu, hookuu o Laamaomao i ka ipu makani, kauluwela ka hookuina me ka halawai i na o ahi uwila a Kauwilanuinamakeha; kai halulu i ka leo o Kauiki na pukuniahi a Kanehekili i Nuumealani, hoeu na kuahinahina (kanapi—kopiona) moelepo o ke kula. Ua hiki ka ino, ua pale ka malie. E like me ke kuwo o ke keiki i kikoia e ke kopiona, pela hoi e ikuwa ai na mea apau e nanea ana iloko o ka malie i na malama i hala aku, ke hoi mai ka ino. O ka hiapo mua o na malama o ka Hooilo.
                Novemaba (Pana pua), Welehu. Ka malama o Welehulani; e a mau ana ke ahi olala i ke kapuahi i ke ao a me ka po, ka malama e ke'a ai ka pua.
                Dekemaba (Kao-kane), Makalii. Liilii na maka i ka ka ino; he malama ua, makani, kaikoo, ku ka puna kea iuka; he hana mao ole ka ua no Hilo, o ke kulu mau iho la no ia i na wa a pau a he hoohu'a hoi ka olelo i kamaaina i ka ikeia iwaena o na kao.
[Aole i pau.]

He ma'i ko Kakani e huli hoi mai nei,—he "ku a hele pela."

Auwina la o ka Poalima, la 5 nei, ua kipa aku o Lunakanawai Kiekie Kauka a me kana wahine ma kahi o A S Hakawela, a ua haalele aku i ke kaa me ka lio me ka hoopaa ole ia. Ua hele aku ka lio me ka malie a hookui wale no me kekahi kaa ukana no kekahi Pake, a ua holo ae ma ka aoao o ke alanui a okaoka kekahi huila ma ka hookui ana me kekahi pou telepona. I ku ka lio i ka ike ana i kekahi kaa hapaumi panee.

EIA MAI KE ALOHA LA!

Papainoa o na Makamaka Hookaa Mua.

E like no me ke kahe ana o ka wai, pela no e laweia ai na pohaku iliili o kahawai. Nolaila, e like me ka makou i hoaiai aku ai ma ka helu i hala, pela no makou e huai aku nei i na inoa hookaa mua, me ko lakou nana ole ae no ka manawa i hala, oiai hai makou a me ko makou puuku e paa pio ana. O na poe o ia ano ka makou e olelo ae ai o lakou ko makou mau hoa'loha oiaio. Eia mai a eia iho ua poe la:
                Oahu— B. Mamala, A. Kauhi, $2 pakahi. Ma ka eono mahina hoi, o Pilipo Kakimilo, Maraea Apai, T Hiona, A McCabe, A K Palekaluhi, Kale k, J M Kaneakua, Mrs J Hiram, E H Naoho, S K Kamakaia, Mary A S Rose, C Mahoe, J H Wailemi, $1 pakahi.
                Maui a me Molokai—Mr s Maraea Jones, $2. Ma ka oono mahina, o J T Aluli, J K Hanuna, T K Nakanaela, S Kawaihoa, A Keaka, S K Kimo, $1 pakahi.
                Hawaii—H Hall, $2. Ma ka eono mahina, o P M Malumalu, T N Haae, J K Nahale, Kaunui, J Issaka, $1 pakahi.
                Kauai me Niihau—H K Kahele, K M Sema, J B Kaomea, $1 pakahi.

Ua kiko aenei ke ona moa a Kaanapono i ka Poakolu iho la, me kona poomanao, "Mea ia mai hoi, ahea la ka hoi," a ua ikeia ke oho ana ae i na lima o kanaka a pau i kiolaia, no ka mea, he maia mai hoi a pala ae.
                He wahi nupepa hou, i kapaia ka Shipping Guide (Alakai Pili Moku) ka i hoopukaia e J. H. Hea i ka Poakahi, la 1, no ekolu manawa e puka ai o ka pule. Aka, ua lilo i puka la mai ka Poakahi, la 8 nei. He pomaikai keia no na hale oihana kalepa. Na ka halepai Buletina e hoopuka nei.

                He Pake ka i hopuia i ka Polima, la 5 nei, no ka hoomainoino holoholona, ma ka hoopaa ana i kekahi lio wiwi e kauo i kekahi kaa hali papa nui a paholehole hoi ka opu o ka lio. Imua o ka Aha Apana i ka Poaono, la 6, ua ae oia i kona hewa a hoopaiia e uku i $5 a me na koina.

F. J. TESTA, (Hoke).

MEA OHI A KOI AIE.

Mea Huli Moolelo Aina a Waiwai e ae paha.
                Mea Unuhi a Mahele Olelo Hawaii a Enelani paha.
                Mea Hana Palapala Kanawai o na Ano a pau.
                Mea Kuai Mikini Humuhumu Lole.
                Mea Hoolimalima a Hoolilo Aina.
                Mea Kuai Waiwai no ka Uku Komisina Haahaa.
                Ua makaukau mau oia e lawelawe i na hana a pau e haawiia mai ana iaia. He kuike ka rula. E loaa no oia ma keia keena. apr 8-1mk