Ka Makaainana, Volume III, Number 7, 22 April 1895 — Page 4

Page PDF (823.39 KB)

This text was transcribed by:  Arnold M. Hori
This work is dedicated to:  University of Utah; Salt Lake City, Utah

Ka Makaainana.

 

4         HONOLULU,  OAHU,  POAKAHI,   APERILA   22,   1895.

 

KA MAKAAINANA,

HE NUPEPA OILI PULE.

 

W. H. KAPU,

Ona, Lena Nui a i Lunahooponopono,

Wahi noho, ma Honolulu.

F. J. TESTA (Hoke),

Puuku.

 

  E hoopuka mau ia aku ana i kela a me keia Poakahi o na pule a pau.

 

POAKAHI,   APERILA  22.    1895.

 

  INA ua hewa kekahi poe opio Hawaii e noho haua nei malalo o ke Aupuni no ke amo nui ole ana i na pu iloko o Ianuari i hala, alaila, pehea iho hoi kahi poe opio i amo ole? Aole anei hoi keia a he hana kanakahi me ka nanakee maopopo loa? "O ke kai no ka nene wahine, oia no ke kai no ka nene kane." E hewa anei hoi ia la, he ikeia aku he wahi moali o ke kaulike.

 

  O KO kakou pono o ka hoomau aku i ka hoeue a hoohoiho; ana i na oihana kuloko no ko kakou mau pono ponoi iho. Mai no kakou a haliu a nana aku ia hai, aka, e hana ponoi maoli iho no. E wiki ka hui halekuai lole a ku ae, oiai nae hoi ua lohe mai makou o ke ku ae koe, a pela aku ana a nui a lehulehu ae na oihana kalepa like ole. Mai hookananuha a houlolohi, aka, e eleu like ae na poe dala a ano ulakolako o kakou ma neia mau hana maikai.

 

  "MEA ia mai hoi, ahea la ka hoi?" O ka makou ia i kakali iho nei o ke "kaana pono" ia mai, he ole loa nae hoi ka ikeia aku o ia mea he pono iwaena o lakou nei ma ae. Aia no a he hoohiki aku, hoihoi loa. I aha ai no hoi ia mea ana pela, a i aha ai no hoi ke koho balota ana? Kuu akea ae no hoi, pau ka olelo ana a pau pu no hoi "me ka oe hana." E hoi hou no paha auanei la i kuaaina e lawaia papai ai. O ka pono no ia, loaa kahi mea e "kaana pono" iho ai me ko kauhale poe.

 

  PILI pono no ka la i Papaenaena la i keia mamala olelo iho a kekahi wahine oiwi, a ua kaulana hoi iwaena o kakou. Oia anei? Ae, oia! Eia iho ua mamala-olelo la: "A ka Lae-o ka-Laau, pau ka pono a Kak na; a eia au ke hele nei i ka pono o kuu kino." Pela io no, pololei ! Oi hele aku nei o ka moopuna Kakina a kela Kakina mikanele nona mai kela oleloia a pau kana pono, ua hele ae la oia i ka pono o kona kino, oia ia i pekuia mai nei mai o loa mai a hoi olohelohe mai la no nei. Huhewa no hoi paha ke alakai ana a na poe ewe mikauele o ka pakaha nui ana iho nei.

 

NO MAKOU ME KA LEO-OIAIO.

 

  Akahi aenei no hoi makou a ike he mea hewa ka ke haawi aku i ka mahalo ma kahi i kupono no ka mahaloia, e like hoi me ka makou mahalo ana i ke Aupuni no ka loaa wale ana mai o na hale no kekahi mau ohana o na poe pio kalaiaina. Ua  hewa loa ka hoi makou no ia mahlo ana, aia no ka ka pono a he ai io liu. Ke haawiia ka mahalo a me ka hoomai kai ana ma kahi i kupono, aole no ia he mea hewa. Aohe o makou hoahewa no ko lakou mahalo a hoomaikai ana i ke Aupuni, oiai, pela no hoi makeu ma ka helu 2, no ka ma, o lakou no ka i ike i kahi e kupono ai o ia hana ana, e like no hoi me ko makou ike ana i ke kopono o ka makou i hana ai.

  O ka makou nae noi e nini nei i ke kapaia aku o kekahi makaainano he "aimoku" oia, he inoa hoi i laa i na poe alii wale no. Mai mua loa mai o ko kakou moolelo a hoea loa mai ia kakou nei, aohe makaainana i kapaia ma ia kulana, koe wale no paha a lilo ia mea i moi ma ka manao aku o ka lahui. He mea oiaio he poo kekahi peresidena no kekahi aupuni, eia nae, aole oia he moi e kohu ai la hoi o ke aimoku ana aku ia mea. Aka, ina ua manao ua mau makamaka nei ua kohu no ia hea ana me ko lakou manao, ia lakou no ia wahi, a ia makou no hoi a me ka lahui ka ae ole a lokahi pu aku paha ma ia manao.

  Mai kinohi mai hoi o ke kahulihia ana, aohe poe i oi aku ka niniau a me ka makawelawela e like la me ua mau makamaka nei, aka, eia makou ke ike aku nei i ka hou hewa ae me he pinao la ke kuhihewa i ka maamaama o ka pukaaniani. Ua hiki no, hoomau aku no pela, no ka mea, he hoike ana mai no ia i ka pule umi e make ai.

  Aohe no ia e nele i "na ano wahine lehelehe eueu e hoopunipuni nei he aloha aina lakou. Puu ka waha i ka ai ka haole ma ka hoino aku no."  @a, pili pono no nae hoi neia mau olelo i kuahu i ke alo, he waha a aku no i na haole me ke pakaukau pu aku no; aole no o ke kalewa wale, aka, o ke noi maoli aku no kekahi me na lima a me ke alelo, hoolewa ke kino i ka mea waiwai ole a puua na nuku ai ai i "ka i'a pahulu." Mai no paha a hoao e kamailio no ia mau mea, aia no a ua maemae a hemolele loa.

  No ko makou hoopaaia ana hoi no ke kipi, ua nele a ua kaawale loa makou mai ia haawina mai, aka, ua hoopaa wale ia no makou ma ke ano hoomalu a hoohuoiia, a o ke kumu no ia i hemo laelae mai ai me ke alina a kina ole. O makou la hoi ka i loaa aku me ka punana i ke alo, a ua noho ae hoi ke poo o laua ma kahi paa no ka ohuinu e kipi a me ke kipi pu no, a eia no ke kau nei ia alina aohe i hemo ae; a e ole no nae hoi kekahi poe aloha aina e hoinoia nei, loaa ai na hope, hemo mawaho nei, a hookahi ka lualai pu hou ana me ka ohana. A no ke kamailio pu ana hoi me lakou maloko o Kawa, oia ka makou e haohao nei, oiai, aole loa makou i kamailio aku no ko makou laki a pakele hoi ma ka apua, he hoopuuipuni, aka, ke hoomanao nei nae hoi makou i ka ua poo la i olelo ae ai, oiai makou e hiolani ana iluna o "kahi bela ahamaka kahulihuli," i ko makou lapuwale ka i ka hele ole, ana iwaho e kaua ai. Aia la, mau no ka nonohua o ka manao kipi la!

  Ua ao mai ka luuahooponopono makua ia makou, e ke "koloka no hai, e akahele ka olelo, a ae ana aku ia hai e olelo i na olelo uahoa hoino ia Mr. Dole a me na luna aupuni e ae o ka repubalika, malalo o kou inoa, no ka mea, eia no na ilio a Dole ke kiai nei," E, auhea oe, o ka makou hana ia, a aia ke koikoi a pau maluna iho o ko makou hokua, a aohe nau makou e ao mai. Malia o ko mea ia i holo ai ia Kawainui, i kela la ou i pai ai i ka waha o kekahi hoalahui o kaua, a olelo aku no Nawahi ka hewa o ka hookomo i na olelo hoopihapiha a hoonuinui iloko o kau mau nupepa. "Kalai wale iho la no a ike i ke ino (paha), haalele wale." Akaka no ka hohe a makau wale la.

  Ina hoi ua makau loa lakou i ke kiai makaale loa o na owau a me na ilio o ke Aupuni, alaila, ua pono no lakou e wiwo, no ka mea, eia no ke kanawai ke kau nei maluna iho o lakou. No makou hoi, ea, ua hemolele, koe wale no paha a he imihalaia mai me ka manao e kinai loa ia makou. Ina no i ao pono iho ia lakou iho no, maikai loa; aole paha hoi o ke kiola ae o ka lakou ao ana ia hai a no hai. Ua ike no makou i ka makou hana a me ko makou kuleana, a aole hoi a na hai e ao a e kuhikuhi mai. Noho no oukou i ko oukou ihiihi, a noho ae no hoi makou i ko makou kapu, a o ka hewa wale no o " ka hooulu i ka la ino."

 

  O na laau newa na mea paahana a na makai kaulio o keia mua iho ma kahi o ua pu raifela.

 

" MALOO NA IWI I KA LA."

 

  No Ladana mai nei hoi ka lono o Aperila 4 nei, e ninau aku ana o Sa Tomas) Esemona (Sir Thomas Esmonde), he hoa Ahaolelo kue-Panela, i ke Aupuni i ka Poakahi ae (la 8 nei) ina aia o Liliuokalani, ka Moi o Hawaii i hoopauia, iloko @o ka halekoa ma Honolulu kahi i hoopaa pio ia ai, a ina pela io, e koi akuu ana paha ke Aupuni i na mana hooponopono Hawaii e hookuu iaia iloko o ka Hale alii e noho ai me ke kiaiia e na koa. He hoike ana mai keia no ka manao maikai a alohaia o ke Aliiaimoku, aka, o ka mea no nae hoi ia e hanaia nei nona. O kela Sa Tomasi a me Keoni Dilona, kona hoahana pu no ko laua aina, no Irelani, ianei laua mamaa he elima paha na makahiki i hala ae, a ua hookipa hanohano ie laua me ka hoolaunaia aku i ka Moi Kalakaua. No laila mai no paha hoi neia hoomanao ana.

 

  Limanui ka Hope Ilamuku i ke pai i ko hai poo, me he la ka hoi nana ia poo i hana. Ina paha i ko makou puuku oia i hana ai pela, me kona nanaina piha iuaiua, a i ole no hoi ia, i kahi mea e aku no i loaa ka lima, auwe, "wela ke kai o ka moa liilii." He keu a ka hilihila ole. A heaha no la hoi ko G. Ilihia Paka mea i hoopii ole ai iaia @o ka hoeha. Malia o ae ole ia mai kana hoopii e ka Loio Kuhina, e like hoi me na  rula o keia au oehaa o kakou e ulupaia nei. Oia no i

 

  He mau la ka mamua aku o ko V. V. Akepoka hemo ana mai Kawa mai a laweia ai no ka Halemai Moiwahine, wahi a ko makou lohe mai, ua hele aku ka ka Loio Kuhina me ekolu poe kauka e nana iaia, a ua hooholo iho la ka na kauka aohe oia e pono e noho iho ianei, no ka mea, aohe no oia e ola ana a he ole iho no hoi ka pono o ka noho ana iho, ua waiho koke ia aku ka he palapala imua ona no kona kakauinoa iho, e ae ana oia e holo a haalele loa mai ia Hawaii nei, aole hoi e hoi hou mai, a na hoolo oia; no ka mea, pela ka ke kauhoha a me ke ao i loaa aku iaia mai kahi mea ana i hilinai ai. Wahi mai no a ko makou lohe, ua olelo ae ka oia ua ahona no oia e noho iho a make maanei, mamua ae hoi o ka holo aku no kahi e, a heaha hoi ke ano o ka holo ana aku a make iho ma ka moana. Ina peia, pololei; o ka aina iho no i, nohoia mai a nohoia iho no.

 

  Minamina loa makou no ka makamaka makua o Ka Leo a