Ka Makaainana, Volume III, Number 8, 29 April 1895 — Page 4

Page PDF (847.34 KB)

This text was transcribed by:  Inger Hojfeldt
This work is dedicated to:  Daughters of Hawaii

Ka Makaainana.

 

4 HONOLULU, OAHU, POAKAHI, APERILA 29, 1895.

 

KA MAKAAINANA.

HE NUPEPA OILI PULE.

 

W.H. KAPU.

Ona, Luna Nui a Lunahooponopono.

Wahi noho, ma Honolulu.

F.J. TESTA (Hoke),

Puuku.

            E hoopuka mau ia aku ana i kela a me keia Poakahi o na pule a pau.

 

UKU O KA NUPEPA.

No Hookahi Kope       $ .10

No Hookahi Malama .25

No Ekolu Malama .75

No Eona Malama 1.25

Ina e hookaa mua fa peneia ka uku:

No Ekolu Malama $ .50

No Eono Malama 1.00

No Hookahi Makahiki 2.00

UKU O NA LUNA NUPEPA.

5 Inoa .15

10 Inoa .20

Maluna aku o 10 Inoa .25

            Aia a elima inoa a kekahi luna mawaho ae o kona inoa iho, alaila, loaa he pepa iaia me ka uku ole.

 

POAKAHI, APERILA 29, 1895.

 

            E OLE na puana o na mele a makou e hoopuka nei, loaa na poo o na manao e "kaana pono" ia nei i keia mau la iho la. Oia no hoi paha ka nani.

 

            INA no e hoomauia mai na lulu a hookupu ana i na hapaumi a kenikeni paha, a i ole ia, maluna aku no hoi, he mea maopopo loa e lilo no auanei ia i mea nui a mahuahua. Nolaila, e hoomau mai no i keia hana maikai, he ole loa hoi ke kiola wale aku i kahi e. Homai!

 

            LEHULEHU na poe i hoopa olelo mai a i noi akoa mai no hoi ia makou e hoopuka i nupepa puka la. No makou iho, aohe o makou makemake, he luhi a he nui ka hana, a he ulolohi hoi ke komo mai o ka ka lehulehu e lawe ana iloko o keia mau la hune. E like no me ko kakou ano nele, ua ahona no kakou e hoomanawanui ae me KA MAKAAINANA e oili pule mau aku nei. Aole makou he malihini, aka, he kamaaina hoi ma ia hana. I ka pepa puka pule nei no a kaa ole ka kahi poe, ole loa aku paha hoi ina he puka la.

 

            KE OIAIO loa hoi, a aole no paha hoi e nele ana ka oiaio, ua pane aku o Sa Keoki Gere i kela ninau a Sa Tomasi Esemona, iloko o ka Hale Ahaolelo Makaainana o Enelani, aohe ia Aupuni e komo keakea mai ana no ke Aliinimoku, alaila, ua pololei no ka makou i olelo wale ai ma kela helu aku nei,-"e hana mai ana no o Enelani a e hana ole mai ana no o Enelani," na keia mua nae hoi e hoike mai i ka mea pololei a oiaio loa. Ma ko Bila Rikada hihia hoi, imua no o ia Hale, ua nui na mea i manaolanaia e keakea mai ana paha ia Aupuni nona. O ka nana aku no paha ko kakou pono, he ole loa hoi ka hoole manawaino wale iho no.

 

HEAHA KE ALOHA AINA?

            E like no hoi me ka hiki pono ole ana ia makou ke pane pololei i keia ninau ma kekahi helu i hala ae, pela no ia i nei wa. A i mea nae hoi e maopopo ai i ko makou poe heluhelu o kekahi ano o ke aloha aina, ke lawe mai nei makou i kekahi mamalaolelo i hoopukaia e ka Haku Bihopa o Honolulu, ma kana haiolelo imua o kekahi anaina haipule o na wahine aloha aina maloko o ka Luakini o Sana Anaru, i malamaia ma ka La Kuokoa iloko o 1893, a hoolaha ia hoi e makou maloko o Ka Lei Momi, ka mua aku o KA MAKAAINANA nei ma kona ano hou, ma kona helu i hoopukaia i Dekemaba 4. Eia iho ia mamala-olelo:

            "Ua kanuia ke aloha o ka aina iloko o na naau o kela kanaka keia kanaka. Heaha ke ano o ke aloha aina? Ke aloha o ka noho ana maloko o kou one hanau; ke aloha o ke hoomalu ana i ke kuokoa o ka lahui, me ke ale ole ia iloko o kekahi lahuikanaka e: ke aloha o ka ike ana i ka hae, o kou aina ponoi e welo ana maluna o ka hale aupuni, me ka hoola ana i ka nohoalii o ke aupuni."

            Aole loa nae hoi e manaoia ua lawa ae la keia hoakaka ana no keia ninau ma ko makou manao ana, oiai, e kala no makou i olelo ai he ninau ano akea loa keia i hiki ole ke hoakaka pono ia e ko makou wahi ike uuku, eia nae, ua lawa no hoi ia no nei wa. E hewa anei hoi kekahi mea ke olelo ae he aloha aina oia? O ke aloha ole anei hoi ia o ke kakoo ole aku o kahi mea i ke Aupuni e ku nei? Ma ko makou manao aohe kekahi mea e hewa ke aloha aina oia; o kona hoike maoli ana ae no ia iaia iho he kanaka oia no keia aina. Aka, o ke kakoo ana aku hoi i keia Aupuni, o kona aloha ole no ia i kona kulana lahui kumu a oiwi, no ka mea, ua akaka he ake a he puni piepiele oia; aia no nae hoi ia i ka mea e hololea ana i ka lunaikehala o kekahi mea e iini ana e kakoo aku, aole loa hoi ia makou ia kuleana. No makou iho no nae hoi ka makou e pane ae,-aole! AOLE!! AOLE LOA!!!

            A e like no hoi me ka makou i hoaiai ai mamua aku nei, pela no hoi ia i neia wa, he nui a he lehulehu loa na ano, hiona a loina o ia mea he aloha aina, a ua lawa ole hoi i ko makou wahi ike omilumilu ke "kaaua pono" aku imua o ka lahui oiwi. Ke waiho aku nei no makou a na kela a me keia iho no e koho a e wae nona iho, i loaa ai i

"Hookahi puana a ko'u puuwai,

No ka poe aloha i ka aina,"

aole hoi no kela poe hololua a ihohee wale e uhiuhi lau mamane mai nei ma ke ao lalau mai o lakou ka i oi loa aku o ke aloha aina. Hemu, hele loa aku ia ano poe pela a ma kuono lilo loa!

 

"MALOO NA IWI I KA LA."

            Apopo e pau io ai ko M.K. Keohokalole noho kakauolelo ana iloko o ke Keena Kalaiaina, a ua mahui mai kahi lohe iki ia makou he haole ana ma kona wahi, he mea ua "maea," ua hele a nananakea i ka ulupaia ana iho nei e ka mai kau loihi, a he paioa no hoi i noho hana loihi iloko o kekahi halekuai lapaau mamua. Apiki no hoi la, ma kahi hoi o ka hookiekieia ae o na oiwi, kikooia aku la i haole mawaho ae. O ka makou no hoi ia i ike mau ai a e ike mau nei aohe ka oiwi i makemakeia, aia no ke "kaana pono" a he kuewa, loaa ka mea hookohukohu a hookiekie maluna iho, aka, o ka mea no nae hoi ia a kahi poe o kakou e pipili oihana nei. A kaia no i na waha-ulaula a e pono!

            Eia iho na olelo a ka nupepa Ahailono Manawa (Times Herald) o Kikako no ka Wile Kini huakai hoopala maia i au aku nei no Kapalakiko, e uhaiaholo ana mahope o Kapena Matina a me ka mokukuna H.C. Walabuga: "Ua hoikeia ae ua hoouna mai nei kahi aupuni uuku o Hawaii i kona poe agena i keia aina ma ka huakai uhai no na poe kipi i manao wale ia. E pono no i kahi repubalika opio ke hoonaauao iho ma ka hoohalike ana ae me ke ano lokomaikai oluolu o kona hoahanau nui, i lawelaweia hoi ma kekahi kahua oi loa ae o ka nui." A oiai hoi, ua huli hoi mai nei oia, aole no paha makou e hewa ke ninau ae a nana paha hoi ia e pane mai,-Auhea ka Walabuga?

            Oia nae hoi, i ua o Kini no a hoi mai nei, oili ae nei he manao nona maloko o ka nupepa Pi Ki Adavataisa no ka ikaika loa ka o ka manao hoohuiaina ma o, aole a ma ke Komohana wale, aka, pau pu ka a me ka Hikina. O ka hikina ka paha ia o kona holo ana aku nei a ke kulanakauhale o Loko Paakai, Uta; ia makou la o ke komohana no ia. Ua koho iho makou he hoike epa wale no keia nana oiai, o Aperila eepa no nei. Uhu, mau no ka nele!

            Pau ae nei hoi kela oo a Seamana i palau a i ohiu mai nei i ka mana mikanele maanei, oili ae nei hoi he manao oolea hou mai ia Senetoa Gere ma ka aoao e kakoo ana i kela kahua alakai hana a Peresidena Kalivalana e pili ana ia Hawaii nei. He maikai, he nani a he oolea okoa no hoi neia manao, e hooike ana i ka hookahulihia ana o ka aoao Repubalika "mamuli o ka ikaika i kekahi Moi ma Hawaii ma ka inoa o ke kuokoa a me ka hoohuiaina, a kakoo hoi mamuli o ka ikaika i kekahi Moi ma Samoa ma ka inoa o ka noho'na kuokoa a me ka hoomalu kuloko ponoi ana iho. Ina o keia ae la ka hooponopono aupuni Repubalika ana, a e loaa hou mai ana no hoi ia kakou kahi o ia ano, e kokua mai ke Akua i ka Repubalika Amerika!" E hoomaopopoia he Demokarata kela Senetoa, a e unuhi aku ana no hoi makou i ua manao ia ma kahi kupono ma neia mua aku.

            He wahi apana hana maikai no paha kela a kekahi wahine oiwi i hana ai i ka Poalua iho la, e manao ana e huikalaia ae na poe pio kalaiaina. Ua komo mai oia i ko makou keena nei a ua hoike ae i ua palapala la i ka Haku Bihopa o Honolulu, oiai oia e kukakuka pu ana me ko makou puuku, a na ko makou puuku i pane aku i kona haohao i keia hana ana, me ka olelo pu aku no aole ia he hana pono no neia wa. Oia maoli no ko makou manao. Ua maikai no paha ka manao o ia palapala, ina i kauohaia mai mahope iho o ka noonoo akakele ia ana; aka, ina hoi na hai ma ko ke Aupuni aoao mai, alaila, he hoohuiaina paha ka manao.

            Minamina loa makou no kela makuahine Hawaii i kona hooliloia ana i kauwa lawe no ia palapala me ke kauoha a hoomana ole ia e kekahi o ua anaina a ahahui i ike a i hilinaiia iwaena o ka lahui. Wahi mai a ko makou puuku, iaia ka i hui a kamailio pu ai me kana kane, ua paneia mai me he la na ke Aupuni paha ua palapala la. Haohao loa makou nona, no ka mea hilahila loa oia i ka lawe hele i na palapala noi dala, aka, i keia hoi, he maau loa na au i ka maaa hele. Lilo ka hoi kona kulana aloha aina i mea ole wale mamuli o keia hookauwaia ona e hai me ka ui mua ole ae i na makamaka a me na hoa'loha.

            Ua lohe mahuihui mai makou ua olelo ae ka o Lunakanawai Kaapuni Kupa i kona minamina i ka pau ole ka o na kanaka Hawaii i kamaaina iaia i ke kupono i poe kiure i ka hoohiki malalo o keia Repubalika, oiai, aia ka na poe maikai mawaho aku o lakou, a me he la o ua unu a me na opala paha me lakou. Ina ua oiaio keia lohe o makou, alaila, ua ike a