Ka Makaainana, Volume III, Number 9, 6 May 1895 — Page 4
4 HONOLULU, OAHU, POAKAHI, MEI 6, 1895.
KA MAKAAINANA,
HE NUPEPA OILI PULE.
W. H. KAPU,
Ona, Luna Nui a lunahooponopono.
Wahi noho, ma Honolulu.
F. J. TESTA (Hoke),
Puuku.
E hoopuka mau ia aku ana i kela a me
keia Poakahi o na pule a pau.
UKU O KA NUPEPA.
No Hookahi Kope - $ .10
No Hookahi Malama - .25
No Ekolu Malama - - .75
No Eono Malama - - 1.25
Ina e hookaa mua ia peneia ka uku:
No Ekolu Malama - $ .50
No Eono Malama - - 1.00
No Hookahi Makahiki - - 2.00
UKU O NA LUNA NUPEPA.
5 Inoa - - .15
10 Inoa - .20
Maluna aku o 10 Inoa - .25
Aia a elima inoa a kekahi luna mawaho ae o kona inoa iho, alaila, loaa he pepa iaia me ka uku ole.
POAKAHI, MEI 6, 1895.
ULOLOHI no na hapa kenikeni e komo nei i na komite lulu mau. Ina i ke sake, waina, gini, a pela aku a i ke kiopa a me ka pepa, a pela aku, he mea lu wale ia no, aka, no ke kokua hoi, he keu a ka ole loa. Kupaianaha no hoi kahi poe o kakou la!
ALUA helu i hala ae o ko makou ohiu ana aku i Ka Leo----Oiaio, eia nae, olohewa mai la ka "elekule" i kahi o keia mau la iho la i ka ike ole ka. Nawai no hoi e ole ka ike iho ua pouli na maka. He mea makehewa no paha ka hoomaopopo hou aku, ua loli ka noonoo a me ke alelo, a he hooko wale aku no hoi ka na lima a me na wawae. No kahi wa aku!
O KELA poe haole ekolu i kipaku mua loa ia mai nei aku a i hoopii koi poho nui mai nei i ka hui o ka mokumahu i lawe aku ai ia lakou, ua hoomaopopoia e komo like mai ana na aupuni pakahi o lakou, oia hoi, o Beritania Nui, Amerika Huipuia a me Geremania. Mawaho ae paha keia la o ka lakou mau hoopii ana ma ke kanawai. Ea, e puke auanei paha hoi na puniu ke puke like mai hoi na makau a ia poe lawaia la.
NEO loa mai nei na lono pili ia Hawaii nei ma keia mau mokumahu lehulehu mai nei o keia pule iho la. O kahi lono kuwaho ano nui wale no, oia no ka mea e pili ana no kela paee mawaena o Beritania Nui a me Nicaragua, aohe ka he ae o Nicaragua e haawi pio wale aku no ia Beritania Nui ma kela koi poho o $75,000. Aia nae na Pelekane iuka o ka aina a iloko o ka hale dute kahi i noho ai, i mea hoi e hookoia ai o kela koi a e ohi mai ai hoi i ke dala, a heaha aku ana la ka Amerika Huipuia mea e hana aku ai. Nawai ana la o lakou ka ai a me ka eo.
UA PEKU IO IA MAI NO.
Ua maopopo loa ko Kakina kipakuia ana mai nei mai Wasinetona mai, a aohe hoohewahewa ana i koe iho i neia wa. I ka wa i loheia mai ai mamua, ua oleloia aohe palapala i loaa mai ia Kuhina Wilisi maanei, a ano hoi, ua loaa mai nei iaia ia palapala mai ia Kuhina Nui Geresehama, mamuli o ka lawe hewa ia ana o ke eke leta no Iapana me Kina, a mai Hona kona hoi ia i hoihoi hou ia mai nei i ka Poakahi i hala ma ka mokumahu Gelika. Ma ka aoao mai nei hoi o ke Aupuni o Amerika Huipuia, ua hoikeia mai nei ka hilinai ole ia o ko onei Hale Leta ma ka hoouna ana mai nei i eke leta okoa ae mawaho maluna mai nei o ke Kopatika a me ke kope o kela palapala i hele auwana ai, aka, eia ke oleloia nei no ka Hale Leta o Kapalakiko ka hewa. No keia hele auwana ana hoi o kela palapala, ua lonoia ae e kauohaia mai ana paha o Kuhina Wilisi e hoi.
Eia nae hoi, aohe a kakou nana ana no kahi o ka hewa, ua lilo ae la na hoole ana a lakou nei ma ae i mea ole, oiai, ua akaka loa ua peku io ia mai nei no o ua o Kikania Lualii, a o ke kumu, ua like no me ka mea i hoike mua ia, oia kona hoike a haawi e i na palapala i na nupepa mamua ae hoi o ka loaa a ike e ana o ke Aupuni ona i hoounaia aku ai e noho elele E ku no i ke peku a e pono, he hookiekie; a e kaiehuia mai no hoi a e pono no, oiai, he ike a hoomaopopo ole iho i kona kulana. Ua loaa aku kela palapala kipaku i ka Repubalika, ua noonooia imua o na Ahakuka, aohe nae hoi i loheia heaha la ko keia Aupuni manao no ia mea.
HANAINOIA NA PIO MA HILO.
No Hilo mai nei ka lono palapala i loaa mai nei ia makou no ka hanainoia o na pio kalaiaina malaila, e like me ka mea i hoikeia ma kekahi wahi okoa o keia helu. Ina ua oiaio keia lono, a makou no hoi e hilinai nei ua oiaio no, he mea pono loa i ko ke Aupuni aoao ke hooponopono koke aku, ke ikeia nae hoi ua oiaio e like me ko makou hilinai, mahope iho nae hoi o ka nieniele pono ana.
Ua kuhihewa paha kela poe luna o laila o lakou paha na poe oi loa aku o ka mana a e mau loa ana ko lakou noho luna ana e hanaino ai i na poe uhane ola e like la hoi me ko lakou. Aole ia poe pio a he poe holoholona haalele loa, i hiki ole ai hoi ke hanaia aku me ka oluolu, ke akahele a me ka maikai. Aole no hoi o na hewa o ia poe i hoopaiia ai he mau mea ia no lakou e ino loa ia ai, aka, he poe lakou i pio malalo o ke Aupuni a i kupono hoi e hoohalike ole ia aku me na poe hana hewa e ae. I pio lakou mamuli o na uluku ana a ka manao pili kalaiaina iloko o ko lakou mau umauma, aole loa hoi e na manao hana karaima, a na ko lakou lanakila ole ana i hoolilo ia lakou i poe pio no ke Aupuni.
Palena ole na mahalo ana mamua aku nei no na lawelawe ana a ko Hilo poe luna, a i keia wa mai nei, ke hele mai la a ano like loa me kekahi poe luna a kiai piha haakei, hookano a hookiekie o Kawa aenei. Mai manao ia poe e mau loa ana lakou a ma ia mau kulana lakou e noho mau loa ai. Ina pela ka manao ana, aohe kuhihewa aku a koe mai, oiai, ua oleloia "he wa ko na mea a pau," mai ke kanaka iluna lilo loa a i ka holoholona ilalo lilo loa. O ka makou nae hoi i ka lahui, e hoolilo i keia mau hana ana a keia poe ae la i mea hoomanao mau, e kupono loa ai hoi e hoopoina ole ia; a i ke Aupuni hoi, e pono e hooki a e hoopau koke, a i ole hoi ia, pale ae paha hoi i na makaha ae i kahe mai ai o keia ano hana, ina nae hoi o ka hoolaulea ae i ka manao o ka lahui ka mea i anoiia.
"MALOO NA IWI I KA LA."
Make loa ka "elekule" o luna loa aku nei i ka eha i ka makou wahi ohiu ana aku no Pere sidena Kole ma ka helu i hala. Aole i hewa o Kole ia makou, aka, iaia ponoi no i hoike ai imua o Komisina Balauna. Aole ia he mea hou loa na makou iho, aka, e kala kahiko no i polopolona ai. Moe iho a loaa ka hihio, ea ae a hoike mai ua lalau makou.
Ae no hoi paha ko makou kulou aku imua o ke Aupuni a ua o Ka Leo--Oiaio i makawelawela loa ai mamua. Oiai, ua ike lea ia ko lakou kulou maopopo ana ae, manao lalau iho la e uhai aku ana makou ma ia meheu like. Uhu, "pala pala ka maia a kuu keiki." Hele loa pela !
No Ailuene Buki nae hoi ka makou e hoomanao nei, i na la makamua o ke kahulihia ana a hala loa mai no i kuahu nei, ke ao a hoopukaia aku kekahi mau olelo hoomalielie e kamailio kupono ai no ke Aupuni i ku ae me ko ka lahui lokahi ole, o kona wa no ia e ewaewa ai a makawelawela loa. O ka lahui ka hoike oiaio no ia mea. Ke kamailio akea oia imua o kekahi anaina kanaka a maloko no hoi o kana mau nupepa, he "nioi wela o Pakaalana" wale no na olelo, a aole loa he mea maikai iki iaia a ia lakou malalo iho o ka la. Oia a o lakou no ka i ike i ka lakou aimoku, aole loa nae hoi o makou kahi.
E hoowahawaha no ka lahui i keia Aupuni a e pono, no ka mea, aole he hooko i na mea i olelo ai. Ke kuhihewa ole makou, na Peresidena Kole ponoi no i olelo ae ke kupono kekahi kanaka Hawaii, o ka hookiekie aku ka hana pono loa. Oia anei ka mea i hanaia ma kahi o M. K. Keohokalole i hoopauia? Aole loa! Ma kahi hoi o ka hookiekieia aku o na kakauolelo oiwi malalo iho, ua onouia aku he haole i malihini i na hana o ke Keena Kalaiaina.
Ke lalau ole hoi ka makou koho wale ana ae no, me he la aole no paha e loihi loa ae ana e lilo aku ana keia haole malihini i Kakauolelo Nui. Hookahi mea maopopo loa, aole keia he au no ka ikeia o na Hawaii, a he palau wale no na olelo ana ma ia mea; aka, he au no na haole a no na haole wale no, o ka pololei loa maoli no ia. Aole loa o Hawaii opio i ikeia, aia wale no a i poe kuapaa.
Ina i manao na poo alakai i mea e hoolaulea ai i ka lahui, a i ole ia, hoomalimali paha, aole loa o keia ae la ke ano hana o maliuia aku ai. O ka makou nae hoi e hoomaopopo nei, me he la ka hoi ua hooliloia lakou i poe kamalii no uka o Waolani, no ka mea, okoa ka mea i olelo ai a i manao ai e hana, okoa loa hoi ka mea e hanaia nei. Hookahi no mea, maopopo loa, he Aupuni keia no na haole a me na kuewa mai, aole loa hoi no na oiwi.
Ano koke iho nei no hoi makou i lohe ai no ke kakauinoa ana o ia mau hapa-haole e u noho nei mauka o Koiuiu aku nei i kekahi palapala noi e hookoia ka hoopai make Ina o keia ka mea oiaio, he keu laua a na oiwi makaewaewa a hilahila ole. Loloa na alelo i ka walaau mamua aku, a i ka wa hoi o ka make iloko o Ianuari aku nei, no ka auamo hoopalaimaka ana paha hoi kahi i ka pu i mea e u pakele ai, pepelu hou na alelo iloko. Aohe laua i hilahila ma ko laua ano oiwi Hawaii i ka hoohilahilaia aku ka e na haole, a e ahona iki mai no na haole, no ka mea, aohe i loaa ka hapanui i kakoo ia manao.
Iwaena ka o kekahi poe mahele koa makaainana o waho aku nei o Kulaokahua, ua lohe