Ka Makaainana, Volume III, Number 9, 6 May 1895 — Page 7

Page PDF (890.24 KB)

HONOLULU, OAHU, POAKAHI, MEI 6, 1895. 7

ENAENA KA OIAIO.

Mau Hoakaka no "Ka Mana
Misionari ma Hawaii."

[Hoomauia mai ka helu 8 mai.]

"Ua kiola na 'lii a me ka lahui i ko lakou mau akua kii a apo mai la i ka pono Karistiano me ko lakou mau puuwai a pau. Oiai hoi, ua kaokoa loa ko lakou hilinai iloko o na mikanele, ua waiho aku lakou, ma ka olelo ana, i ka hooponopono aupuni ana a pau loa malalo o ka hoomalu ana o na mikanele, a mai ia manawa mai ua kaa maoli io aku no ka hooponopono ana o na paemoku malalo o na mikanele a me ka lakou mau keiki a me na keiki hanauna. Heaha mai hoi ka hopena?
                "Ua loaa aku ia lakou malaila he lahui o 130,000, a ano ke hoike mai nei lakou he 34,000 wale no ko lakou heluna i neia wa. Aka, no keia 34,000, ua hoike koke mai nei hoi lakou he 18,000 he poe hoahanau no na ekalesia Kalavina ---- he mahele oi loa aku hoi o na lala ekalesia e loaa ana iloko o kekahi aina Hoole Pope e ae ma ke ao nei. Ua ku ae kaena a na mikanele ua hoonaauao maikai loa ia kela poe kanaka maoli, oi aku ka maikai o ka noho ana a me ka maluhia, ano maikai a haipule oi loa aku, ma ke ano nui e like la me ko lakou heluna, mamua ae o ka lahui o kekahi mau wahi lehulehu o Amerika Huipuia.
                "O ka lanakila ana o ka hoomana, a oi loa aku hoi o ka hoomana Kalavina, ma Hawaii, ua hooliloia ia i kumuhana o na kaena palena ole ma ka aoao o na mikanele a me na luna nui o na misiona, a ua hooliloia hoi ia i kahua no na uwalo ana i na poe Karistiano Amerika no na hookupu dala hou aku a me ke kokua ana no ka hana misionari.
                "Me ka emo ole ua loli ae la ko lakou mau leo kani. Ua hai kanalua ole ae na keiki a na mikanele a me kekahi poe mikanele i hoi mai me ka ikaika loa he poe pelapela a hupo loa na kanaka Hawaii maoli a he lahui haahaa, hookamakama a hoomana kii lakou i kupono ole loa e hilinaiia aku me ke kuokoa, aka, e anaiia hoi malalo iho o ka hoomalu ana a kekahi poe limaikaika kupaa a manao ole ae hoi i ka pono iwaena o na poe Kalavina haipule.
                "E lawe ae ana hoi i keia i mea oiaio, alaila, o ka hopena o na hooponopono aupuni mikanele ana i makili ole mawaena o kanalima a me kanaono makahiki ma keia paemoku, ua hoemiia mai ka lahui ma ka heluna o ekolu-hapaha, a o keia ekolu- hapaha ua haahaa, hookamakama a ku i ke ano holoholona e like la no me ko lakou ano i ka wa o na mikanele i hoomaka ai i ka lakou mau hana a ua lilo hoi keia hana nui a na mikanele i mea i haule pahu me ka hilahila loa.

                I neia manawa mai nei he mau kumu hooia e ae no kekahi, a ua poe mikanele la hoi i hoike nui ole ae ai, aka, ua hiki ole loa nae hoi ke hoopaapaaia. Iloko o na makahiki he kanalima e hoomaluia ana o ke aupuni o keia mau paemoku malalo o na hoohulihuli manao ana a na mikanele, ua hooneleia aku ka hapanui loa o na kanaka maoli i ko lakou mau pono iloko o na aina, a ua koe paha he 27,000 eka, a o ke koena ae a pau ua mahelehele ia aku no ia iwaena o ka Moi, na 'lii a me na ohana a poe hoa'loha o na mikanele.
                "Ua kaena ae na keiki a na mikanele a me ko lakou poe hoa i hui pu ai aia malalo o ko lakou noho ona ana he eha-hapalima o na waiwai a pau o na paemoku. O ke koena aku i koe ua aneane e onaia a pau loa e na ewe o na 'lii mua. He ole loa hoi kahi mea i onaia e ka heluna nui ae o ka lehulehu. I ka ike ana iho hoi o ke aupuni mikanele aole na kanaka maoli e hana no ka 25 keneta o ka la, ua ohumu nui ae no ka nele loa i na paahana, a ua hookikina aku hoi no ka hookomoia aku o kekahi mau heluna tausani lehulehu o na mamo haahaa ole loa o ka mamo a kanaka, e hui pu ana me na Pake a me na poe i kapaia he Pukiki, he mamo ano huikau, i ike ole loa hoi ia Potugala, aka, ua ano like nae hoi ka lakou kamailio ana me ka olelo o ia aina
                "Ma keia ano i poke iho ai na keiki a na mikanele i ka uku hana o na kanaka Hawaii maoli a hookonokono aku la ia lakou e hana ma ko lakou mau mahiko ma na uku i ikeia he maikai kupono i ka manao o ko lakou poe haku.
                "Mamua ae hoi o ka lilo ana mai o ka hoomalu ana i na mikanele, aohe ka ma'i lepera i ike ia. Aka, me ka hookomoia ana aku hoi o na lahui ano e ae, ua hookahua ae ka ma'i lepera iaia iho a ua emoole loa hoi ka pii mahuahua ana aku. Ua kupono loa no ka hookaawaleia ana o kekahi mokupuni holookoa no na poe lepera. Aohe poe mikanele Hoole Pope i aa e hele aku iwaena o lakou.
                "No keia aohe o'u hoahewa aku ia lakou, oiai, aohe no paha he hopohopo ana aole loa e loaa ia'u ia haawina huluaa e hele maoli aku. Eia nae, he kahunapule Katolika i mahaloia ka i hoolaa aku i kona ola no ka noho lawelawe ana aku no na poe ma'i lepera, ua noho pu iwaena o lakou, bapetizo ia lakou, l hoonaauao ia lakou a lawe aku la ia lakou i kau wahi malamalama a me ka hauoli iloko o ko lakou mau noho a ola ana inoino a ku i ka ehaeha.
(A puka hou aku)

NA PALAPALA.

[Aole maluna o makou ke koikoi o na hala a me na hewa no na manao  i hoopukaia malalo o keia poo, aka, aia no maluna iho o na poe na lakou a kakau mai.]

Hakuepa Nui o Buki.

[Hoopau ana.]

Lalau a hupo eha o Buki. O na poe paipai kipi hea keia o Hilo a Hikikoki i paipai ai a puhee nui mai i Honolulu nei ? Ohi kui no hoi oe, e Ailuene, a ua kupono loa ia oe kela moolelo e pili ana i ka Pua Ki (Key Flower) i ka ohi i ke gula a haalele i ka mea oi loa, a o ka hopena o ua mea ohi la he puu opala ka mea loaa iaia. Pela oe e Ailuene e noke nei i na mea hakuepa wale, a e lilo aku auanei ia i mea nou e hoihoi hou ole ia ai e ka lahui, e like me ia e hoomaopopoia aku nei i keia mau la. He poe makee aina a aloha Alii ko Hilo i haalele aku ai ia Hilo, a au mai i ke kai maluna o ke Kinau no ke ake e imi i ka pono o ka aina a me ka lahui, e like me ia i hooikaikaia ma ke Kau Ahaolelo o 1890 a me 1892, au no hoi i holo muhee iho ai. No Hilo mai na poe alo ehuehu i au mai ai i ke kai no ke ake i ka pono o ka aina a me ka lahui, a ia oe no hoi e Buki kipakuia ae mai ka Aha Kuhina, no kou muhee me ke ake o oe ke kuhina popopo e lawa ole ai e hookipa i na malihihi hanohano; eia nae, loaa e mai ana oe i ke peku mahanahana a Kakina, kokoke ole aku oe i ua Aha Kuhina la a holo muhee hou mai oe. Hulihia hoi ke Aupuni Moi, holo muhee hou oe ma ka aoao o na poe waiwai, a holo i Kapalakiko e hooikaika ai ma ka hoohuiaina.

                Hiki aku oe i Kapalakiko, lohe maopopo i ko Peresidena Kalivilana kue loa a me kona unuhi ana i ke kuikahi hoohuiaina mai ka Ahaolelo mai, muhee hou oe. A o ko hele iho nei hoi ia a hiki i ka maopopo ana ua haalele pu ke Aupuni o Amerika i ka hoihoi ana i ka Moiwahine ma ka noho Moi o Hawaii me na mana kaua, alaila, manao iho ai paha oe, o au mau wahi pu ehiku ke oolea e hookahuli ai i ka Repubalika o Hawaii, a o ko paa e ana i ka umii a ke Aupuni muhee hou oe a hoomalimali mai nei i ke Aupuni. Aka, aole oe e pakele, he lapuwale; e pule wale no i ka a o ka make a aole e ola. Nolaila, e Buki, ua kaupaonaia oe ma ka mea kaupaona, a ua ikeia kou opala ana.
                Ina e nana ma ke "Kahea" o Kapalakiko o Maraki 28, ua ikeia ma ia nupepa ko Ailuene hoike ana iaia no ka hoohuiaina. Nolaila, ua akaka loa kou muhee a me ka holo hope, aohe maopopo o kou aoao kalaiaina e ku nei a ua kupono oe e kapaia o Esau, lima puhuluhulu, a o kou leo nae o ka leo hoomalimali a hoopunipuni o Iakoba; no ke ake i ka hanohano a e waiwai i ka lahui a poino ka lehulehu mamuli o kau pelo, alaila, huli mai ko kua i ka lahui a o ko alo huli aku e hoomalimali i ke Aupuni i pakele oe. Pono oe e ahewaia no ka hewa au i hana ai a waiho iho na mea o kauhale na na poe e noho ana iwaho nei, mai na waiwai lewa a me na pono lewa.

                A i makemake oe e pane, e pane pololei ma ka mea i kamailioia e Keo Kalana.
IOSEPA KALANA.
Honolulu, Aperila 15, 1895.

Lawe Kolohe ia he Waapa.

Ma na po Poalua a me Poakolu, Aperila 23 me 24, oiai ke kapena o ka moku kalepa Sumatera ua hele no kekahi paina maluna o kekahi moku okoa aku, ua haalele iho oia i kona moku me ke kiai ole ia. Iaia i hoi aku ai, aia hoi ua lilo kekahi mau kaula a me kekahi mau mea e ae. I ka po Poaha mai ua lilo iho la ka waapa me na pono a pau. A hiki i keia la aole he mea i maopopo iki no keia kolohe nui o ka po Ua hoike ae hoi ke kapena o ka mokuhao Geremania Galade, ua nalowale he ekolu mau luina o kona moku a ua hoolaha ae oia he $20 makana no kela a me keia o lakou ke paa i ka hopuia a hoike aku. Ua manaoia na lakou i lawe i ka waapa a me kekahi mau mea e ae.

He kiai po ka i hoonohoia aku no ke kahua hou e pauma wai nei, ma ke kihi o na alanui Beritania me Alapai. Ilaila no i haule ai kekahi mea mamua aku nei a eha loa ia.

                Ua ku aku kela wahi kaikamahine Olelo E i mare kane ai imua o ka Aha Apana i ka Poalima, Aperila 26, i hoopiiia no ka hoeha i ke kane. Ua hooloheia a hoopauia.

                Lehulehu na hoopii i komo ae i ka Aha Kaapuni e kue ana i na lunahooko o ka waiwai o ke Kauka Palani i make. Mai kana wahine mare a me kona ohana ma Farani mai keia mau hoopii koi aie a pau loa. Ke ko nui no hoi, aohe wahi mea e koe iho ana, o ka pau no ia a pau loa.
                Mai ia S M Maluaikoo mai o mai o Kaawaloa, Kona Hema, Hawaii, i loaa mai ai keia mea hou malalo iho: "Ke hanaia nei he alanui hou mai Kaawaloa a hiki i kai o Napoopoo, ua hanaia a iliwai like. Ua manao kou mea e kakau nei e pau ana ke kau ana maluna o na ekake, a he kaapio holo lealea aku ana ka hana. Ina e holopono ana keia hana, alaila, e lilo ana o Napoopoo i kaona maoli ma keia mua iho. Eleu na Kepani e hana nei me kekahi mau kanaka Hawaii. Ke pamaloo loa mai nei keia mau la, aohe wahi haule ua iki."