Ka Makaainana, Volume III, Number 13, 3 June 1895 — Page 5

Page PDF (889.33 KB)

HONOLULU, OAHU, POAKAHI, IUNE 3, 1895. 5

 

ka auanei hoi aole ka he hoohuiaina, aka, he aupuni i kuokoa ae o ke ku ana; a oiai hoi, ua ku kaokoa ae ka Repubalika a ua ikeia hoi ka hiki iaia ke kinai i kekahi ala kipi a hoohaunaele ana, nolaila ka i kupono loa ai e noho kuokoa. Oia nae paha hoi, ulaula wale. Ea, weliweli!

 

                Ina ua uluhua io lakou i ke kali loihi, pehea hoi na olelo a Kikania i olelo ai no ko ka lahui kakali ia Amerika Huipuia. --ina no e piha ana he elua makahiki a lakou e kakali ai, e kakali aku ana no lakou no elua makahiki hou aku. Pela io paha, e loihi loa ana no. Loaa kau! Ina no ua uiha ole ka lahui i ke kali no ka manawa i hala ae mai Ianuari 17, 1893, aole loa lakou e uluhua a e uiha iki ana no ke kali hou aku no ia manawa like hou aku, aneane elua makahiki me ka hapa. Aia hoi ia lakou kuahu, uluhua e no ka, oiai hoi, aole ka lahui i uiha ae, eia no ke noho hoomanawanui nei me ka pauaho ole.

 

                O ka oiaio maopopo loa ka mea i koe e pili ana no na pio kalaiaina ma Hilo mawaho ae o na mea i hoikeia mai ia rnakou a e hoolahaia aku nei no hoi ma kekahi wahi ae o keia helu. Ahea no la hoi ke Aupuni hoeu aku e nieniele pono. Aia no anei a pau nui i ka poino? Ua loheia mai nei no nae hoi ke hoomauia la no ko lakou hoohanaia iloko o ka ua, ke anu, ke koekoe, ka huihui a me ka maeele. I aho no ka hoi o Kawa aenei ia laila, pela ia mai noi no ka oleloia. E eu a e ala ae, o ke Aupuni e moe lolii a lolo nei.

 

                I kekahi la o ka pule hope loa o Dekemaba, 1894, na noi ae o Peresidena Kole i ko makou puuku e kakau i kekahi manao a mau manao hoakaka paha no ke kanawai hookuonoono aina ana e noonoo nei, no ka pono o ke Aupuni. Ua aeia aku ke noi, aka, i keia wa ke hooleia aku nei, no ka mea, na ana i ka paa pio ana i Kawa. O ko makou puuku aku la no ka i ae, aole loa nae hoi ia o makou. A ina e kakau ponoi ana oia ia manao a mau manao paha, aole loa no makou e hoopuka aku ana.

 

                Ua hoomaopopoia ina Wa sinetona, Amerika Huipuia, aole keia Repubalika e hoonoho aku ana i Kuhina malaila, a e lilo ana paha hoi ia hana i mea e kamailio makamaka ole ia ai no keia Aupuni. A i Mei 21 i waiho aku ai o Palani Hasetine i kona mau palapala hookohu Lunahooponopono Aupuni no ka Repupalika o Hawaii i ke keena o ko na Aina E.

 

Kela Noi Palapala Kuu Kino.

                E like me ka mea i hoike a aku ai, pela no i hanaia ai no kela noi a Kama'lii Kalanianaole, oia hoi, ua laweia ae oia imua o na Lunakanawai ekolu o ka Aha Lunakanawai ekolu o ka Aha Kiekie i ka hora 10 AM o ka Poalima nei. Na Numana i kamailio a hoakaka mua i ka aoao, o kona haku, a mahope aku o Hakawela a me Kakina, a i ko lana hoomaha ana, ua lilo hou no ka manawa i aNumana, a pela iho la lakou i kike kama ilio ai a po ia la, a hoomauia i ka Poaono nei, a o keia ana paha ka la hookuu loa o na hana. Ma na lohe olelo mai, ano kupilikii loa no na loio elua i ka loio hookahi, oiai, aia me ia mea hookahi ka hapanui a me na hihia hoohalike koikoi loa, a ua puke mau ia aku laua ma na anuu a pau. No ka mea hoi, eia no ka hihia imua o ka Aha, ua hiki ole ia makou ke kamailio ae mawaho o na mea i hana io ia imua o ke akea.

 

Alualu Waapa Hueloboti.

                Ma ke kakahiaka poniponi o ka Poalua, la 21 o Mei, i kekahi waapa e holo ana mai Lanai mai a mawaho pono o na kuaau o Lahaina, ua ikeia aku la e ka mokukaua Lehua i ka malamalama loa ana ae a holo pololei aku la ka moku i kahi o ka waapa a pili ma ka aoao a hoolei aku la i ke kaula, a iho aku la kekahi haole iluna o ka waapa e huli ai. He mau eke i'a ke waiho ana iluna o ka waapa i ka huliia ana aku a me na eke ipu haole. Me ka hoike ole aku i ke kumu o ka huli ana na olepeia ae la kekahi puolo e waiho ana malalo o ke kuapoi o ka waapa, a i keia iho la he keiki. Ua huliia na paia paa o luna o ka waapa a he neo ka mea loaa. A ua i aku na poe o luna o ka waapa, "Huli ihe nei oukou i ko makou waapa a aole nae o oukou haawi mai i berena na makou." Ia manawa no i haawiia mai ai he 25 papaa berena na lakou. O J. Nakihei ka mea nona ka waapa.
                I ua kakahiaka Poalua la no e hoi ana kekahi waapa mai Lahaina aku, a ua alualuia aku e Lehua a loaa mawaho pono ae o Keawawa, a ninauia aku la, "Mai hea mai keia waapa a e holo ana i hea?" "E hoi ana i Lanai," wahi a ka pane. Aole i huliia o luna o keia waapa e na haole o ka mokukaua.
                I ka holo ana o Lehua i ka Poakahi i hala ma kana huakai hoopala maia, ua lawe pu aku oia ia Haiela Kapu i ohua nana, me ka manao paha o ka Luna Kiai Awa e hoike ana o Kapu i kekahi mau mea e pomaikai ai ke Aupuni, he ole loa nae. Ua hoi hou mai no oia i ke ahiahi Poakolu nei me ka nele. Holo hou no ia po a hoi mai i kakahiaka Poaha nei. O ka hana mau ia, he nalo iki aku ka a hoea hou mai no.

 

Hoolewaia ke Komisina Farani.

                He anaina pule kupapau ka i malamaia i ka auwina la o ka Poalima nei maloko o ka luakini Katolika Roma maluna o ke kino wailua o ke Komisina Farani. Monasina Vale Na ka Makua Leonoro i lawelawe na hana haipule. Malaila ae na luna aupuni kuwaho kiekie a me na kanikela o na aina e, ka Adimerala a me na alii o ka Piladelepia, Mekia Sopa, na Kuhina Haki a me Kamika, a me ka lehulehu. Ua piha kuineki o loko o ka luakini a pela pu no hoi me waho iho o ka halepule. I ka pau ana o ke anaina pule, ua kaikaiia ae ka pahu kupapau a kau iluna o ke kaa hoolewa a laweia aku la no ka ilina o Koula.
                Ua alakaiia na huakai hoolewa e ka Puali Makai malalo o Kapena Paka, ka bana Aupuni, a me elua pualikoa o ke Aupuni malalo o Konela Makalena. Ma hope aku o ke kaa kupapau ka Hope Kanikela W. M. Gifada a me ka lehulehu o na luna aupuni e. O ka wahine a ka mea i make, ua hoihoiia aku oia no ka hale mahope iho o ka pau ana o ko anaina haipule, no ka nui loa o kona ano nawaliwali i ka lihaliha i ka makena a me ka naauana. O na luna nui o na aina e na poe hele aoao o ke kaa, o laa o Kuhina Wilisi, na Komisina Hoese a me Kanavaro, na Kanikela Kenerala Mila a me Simuzu a me Kanikela Sefa, o ke Komisina Beretania nae hoi ko lakou oi loa o ke kilakila me kona aahu oihana piha me ka mahiole ma ke poo a me ka pahi ma kona aoao, me ka hemo o kona papale a ka ilina. O ka Mea Hanohano Ake ko luna o ke kaa o ko Komisina Beritania.
                Hoea i ka pa ilina o Koula, ua waihoia aku ka olowaa me ke kupapau o loko iloko o ka hale kupapau o Aikake Monokamale, a ilaila kahi i haaleleia aku ai e hiolani no ka manawa, ke maopopo mai nae hoi mai kona ohana mai ma Farani. He onawaliwali pilihua ko ka wahine kanemake, a e kali ana oia a hookahi paha ka hoi pu ana me ke kino kupapau, ke oluolu ae oia, a i ole no hoi ia, oia hookahi wale no ke au aku, Ua hapa ae na hae o ke kulanakauhale nei ia auwina la.

                Ma ka Monowai mai na Panalaau mai o ka Hema i hoea mai ai ka Hon. Audley Coote [Mea Hanohano Audele Cute], ko kakou Kanikela ma Hobata, Tasemania. He lala oia no ko laila Ahaolelo. I holo mai nei oia e kukakuka pu me ka Aupuni e pili ana i ka hoomoe aweaolelo moana. Wahi a ka oleloia e lilo ana ka hoomalo ia o ka uweaolelo moana Pakipika malalo o ka hoomalu ana a Beretania Nui, me ke komo pu mai o ka uweaolelo a keia keonimana i holo mai la.

 

Haiolelo Walania o ka Po Nei.

                I ka po nei i weheia ai ka haiolelo oihana kuloko o ka Ahahui Euanelio o ka Paeaina e Rev. J.S. Kuia, ma Kaumakapili. Aia kana poolelo ma 2 Korineto 9:2. Ma ka wehewehe ana i kana poolelo, ua paluku mai oia i na poe kahunapule auamo pu a me na poe haiolelo hookohukohu ma ke kamailio ana, lawelawe no nae na lima i na hana e pepehi ai i ko lakou mau hoakanaka iho, Ua lilo kana haiolelo i mea ohohiaia e ke anaina. He lulu dala mahope iho o ka pau ana o kana haiolelo no ka waihona o ka oihana kuloko. Ua mahuahua no na okeni i loaa ae.

 

Mau Olelo Hooholo Ano Nui.

                Elua mau olelo hooholo ano nui a ka Aha Kiekie i waiho ae i ka Poalima nei. O ka mua, ma kela hoopii a E.K. Nahaolelua ma kue i Kaaahu ma, e haawi ana i ka pono no ka aoao hoopii e like me ka Aha Kaapuni mamua aku nei. Ua oleloia ae he kuleana no ke ka aoao hoopii e lawe mai i na olelo ike e hiki ai ke hoomaopopoia kahi i hoolilo ia. A o ka lua iho, ma kela hoopii a Talula L. Heseledena kue ia Wahineaea, e haawi ana i ka pono na hooliloia he hapalua like iloko o kekahi pa aina makai iho o Halaaniani, aole nae hoi i akaka o ka hapa hea la ka i lilo i kahi, a nolaila, he mau mea noho a kuleana like lana iluna o ka aina.

 

Heliia ma ke Alanui Akea.

                I ke ahiahi Poakahi i hala, ma alanui Moi nei, ua lele iho o Misasa Golo (Gauld) mai luna iho o kona kaa hehiwawae ma kahi kokoke i ke alanui Alakea a hoopuka aku la i kekahi mau olelo oolea imua o kekahi o na kiu a ka Ilamuku, oia hoi o Alani, no ka hoopuka ana ka ona i na olelo hewa a pono ole no ua Ewa la, a me kona hili pu ana aku iaia me kana huipa. A ua lele koke mai o Alani e pale nona iho me ka hoao ana e hili me kona kookoo, aka, ua holo koke aku kekahi haole okoa a uwao ae la ia laua. Ua hopuia ua haole la a laweia no ka Halewai e Makaikiu Kodess, a hookuuia mai no mahope iho o ka hoakaka pono ana aku i na kumu. O ka wahine haole hoi i hili ai ia Alani me ka uwepa, ua laweia ae imua o ka Aha Apana i ka Poakolu iho la a ua ae i kona hewa a hoopaiia he $10 me $3 koina. Ua ukuia aku ka hoopai me ka hookaulua ole iho.

 

                Kakahiaka Poalima nei, imua o Lunakanawai Kaapuni Waitina ma ka hooponopono waiwai ma ke keena, ua aeia ke noi a S. Lui Kekumano, a ua hookohuia mai oia i lunahooponopono no ka waiwai o S.Kekumano, o Napoopoo, Kona Hema, Hawaii, i make, kona luaui, malalo o $800 bona.