Ka Makaainana, Volume III, Number 15, 17 June 1895 — Page 1

Page PDF (840.79 KB)

This text was transcribed by:  Kaila Puaokalani Kitkouski Ledward
This work is dedicated to:  Cicily Kitkouski

Ka Makaainana.

 

BUKE III Ano Hou. Honolulu, Oahu, Iune 17, 1895. HELU 15

 

Kupaa ka Manao Oiaio.

 

Hiki mai e ka pono a lohe au,

Ua Hele oe no ka pono kaulike,

Ko hapa pulima ka'u i ike,

Me na@a hoi a ke aloha,

Ilaila @u ai kuu waimaka,

A noi @u ai i ka Makua Lani,

He nani no ia ua hooko,

Hoike ke aloha i ka aina,

Aole a i ka ko'u makemake,

Paa e i na lima o ke Aupuni,

O oe hookahi ka i kupaa,

I paa ai hoi ko'u manao,

E noho no oe me ka hauoli,

A hiki mai na la o ka lanakila:

            Hainaia mai ana ka puana,

            Kupaa ka manao oiaio

            KEAIWAIWA.

 

Hoao e Holo Mahuka.

 

            Wanaao Poalima nei, mawaena o na hora 1 me 2, ua eleu ae la he ekolu mau luina o ka moku kalepa nui e pili nei ma ka uwapo o ka Hui Alahao Kaaahi i ka ohi ana i ko lakou mau wahi pono kino me on a ai na lakou e lawa ai no kekahi mau la loihi e holo ai ma ka moana, a me kahi waapa uuku o ka moku o kauia ae la maluna o kahi moku heihei o Peresidena Dole. Kauia ae la ua pea o ua wahi moku la ia wa o ka po a holo malie aku la me kahi makani mauka aku nei, a no ke ano pouliuli loa o loko nei o ke awa, aole e hiki ia lakou ke hoomaopopo i ko lakou alahele a hiki wale no i ka ili ana ma kahi kokoke i ka uwapo hoopae limahana o Kahakaaulana. No ka loaa ana o keia pilikia, ua kau ae la lakou ma ka waapa a hoe no uka nei. No kekahi o na keiki hoehoe waapa o ka uwapo i hoike aku ka lohe ia Kapena Makai Sakota no ka lawe kolohe ia o ka moku heihei o ka Peresidena, a ua kiiia aku ua wahi moku la a hoihoiia mai a pili ma ka uwapo kokoke i ka makeke. Ua huliia ua poe haole la i ke kakahiaka ae a pau nui no i ka loaa, a hoopaaia i ka Halewai. I ka ninaninauia ana ua hoike ae lakou o Mekiko ka lakou wahi i makemake ai e holo aku.

           

KAU AHAOLELO MUA.

 

Uniki na Hana Kuikawa o ka Repubalika.

 

            I ka Poakolu iho la i weheia ai ka ahaolelo mua loa o ka Repubalika o Hawaii. Mamua o ke awakea ua piha ae la o loko o ke keena o Iolani Hale me na kanikela a me na luna o na aupuni e, a me na alii o na mokukaua e ku nei a me ka lehulehu. He mau minute mahope iho ua komo mai la na hoa o ka Aha Senate a me na Lunamakaainana. I ke komo ana mai o Peresidena Kole, ua ku ae la ke anaina iluna a na ka Rev. A. Makinikoki i wehe na hana me ka pule, a pau kana pule ana ua heluhelu mai la ka Peresidena i kana haiolelo i na hale a elua. I ka pau ana o kana haiolelo ana ma ka olelo haole, aole loa i unuhiia mai ma ka olelo Hawaii, he hoike ana mai paha ia i ka hilinai ole ia o na wahi kauna kanaka Hawaii. Pau ia ua noho koke na hale a elua no ka noonoo ana i ka lana mau hana.

            Aia ma ka rumi e pili pu ana me ko ka Peresidena ke keena o ka Aha Senate, i ka papahele o luna loa, ma Ewa ae o ka rumi o ke Aliiaimoku e noho pio nei na na manao pili kalaiaina ku i ka ekaeka. Ua koho lakou ia W. C. Waila i peresidena, a o Rev. J. Kauhane i hope peresidena. Kohoia o J. F. Clay i kakauolelo, a o W. A. Wright i makai no ka hale me ke kalana elele. A o Rev. H. W. Peck i kahunapule. O ka hale hoi o na Lunamakaainana, aia no lakou ilalo, ma ke keena noho-alii mamua. O D. L. Naone ka Lunahoomalu i kohoia, W. L. Wilikoki ka maheleolelo, J. N. R. Keola i kakauolelo, Rev. J. Waiamau i kahuapule, a o P. Bruce i makai no ka hale a i elele. Ua hoopanee na hale a elua mai ka Poaha nei a ka hora 10 o keia kakahiaka e noho hou ai.

 

Na Hana o ka Ahaolelo.

 

            Poaha iho la i waihoia ae ai ke kanawai alua a Peresidena Kole e poihee nei imua o ka Aha Senate, a o ia ka bila mua loa i waihoia aku ma ko ke Aupuni aoao. Na la Loio Kuhina i waiho ae no ke Kuhina Kalaiaina, i pilikia mamuli o ke omaimai. O ia aku la ka Bila Helu 1, i kapaia "he kanawai e pili ana i na aina aupuni." Ma ia hope iho, ua iho ae oia a lalo a imua o ka Hale, a waiho aku la no ia bila hookahi.

            Elua mau bila e iho i waihoia aku mahope iho o ka mua ae la imua o ka Hale e ke Kuhina Waiwai. Hookahi, he bila haawina no na makahiki elua e pau ana i Maraki 31, 1896, a o ka lua iho, no ka hooponopono ana i ka moni. O ka manao o ka bila hope, o ia no ka hoopau ana i na dala pepa kahiko o ke Aupuni e hoohanaia nei, a e hoopukaia on a mau dala pepa hou. Ua heluheluia no ka wa mua, a hooholoia e unuhiia a e paiia.

            Na Kamauoha he olelo hooholo e koho koke ia na lala o ka ahakuka malu o keia ano hooponopono aupuni ana, aka, ua poipoi wale ia aku no kona manao e kahi poe a hiki i ka pio loa ana i ke Kuhina Waiwai e unuhi hou mai la oia. Iaia a hoihoi hou, ua onou aku la ke Kuhina i ua olelo hooholo la me ka olelo pu aku e kohoia i komite o na lala wale no o ka Hale, a aole hoi e lilo ka lakou mea e hooholo ai i mea paa loa maluna o ia puulu, a ua hooholoia. Ia Naone mai hoi, hookohuia o Lopikana, Kamauoha a me Rikeke, a pela i haule ai o Kamauoha i Muliwaa no Lopikana, ka inoa mua i lilo aku la i lunahoomalu no ia komite.

Mau Hunahuna Neina a Hoinau.

            Aohe no lakou nei ma ae i nui loa, aka, ua like no ka nui o ka hana iloko o ko lakou nei omilumilu me ko na poe lehulehu mamua.

            Ano makua a kohu kahuna pule no ko Wile Kamika hiohio na. Oia ke kumuao a kumu alakai hana nui o loko o ka Hale. Ola no na iwi o Kuauau, a pehea hoi ko Kolekaaka a me Alaalapalu.

            Alua la hana o ke kau mua loa o keia au, he keu nae no hoi a ke ake hoomaha mau o keia poe kakaikahi. Ka i no hoi no kela au wale aku nei no ia ano hana, eia no ka hoi kahi i nei, pau elua i ka papaa hookahi.

            I ka aa no paha i oi kahi o na maka puu o kalii kamalii, hhope loa i kohoia iho nei i lunamakaainana, nei okoa ai e noho ku kakuka ka ahaolelo no na hana kalaiaina mawaho ae o na hana o ka hale. Nohea mai la nei ike ona?

            Pololei no ka mea i oleloia no Luka Wilikoki ka makuakane o ka Ahaolelo. Nana e aoao uei ka lunahoomalu lomaloma maopopo, kahi kakauolelo ukulii, ka maka, na lala, na kuhiua, a me kahi poe e ae a pau loa e ake ana e loaa ka ike no na hana kau kanawai. Ua ola no lakou iaia.

            Ua hoea ae o kokua Lunakanawai Kiekie Palia imua o na Solona e hoohiki ia lakou me kona aaku maoli no, aole hoi me ka aahu piha o ka oihane, oia hoi, me kela muumuu eleele silika, Aia no la, hala ka hie a me ka hano, a he hoowahawaha paha hoi ka olena ana.

            O keia Keo Masadena kahi i kuoe hele ae imua o ka Ahaolelo i ka la wehe, me he la ka hoi e i okoa mai ana no i keia hanauna hou o na Soloua, ianei no au mamua a mamua loa aku hoi o oukou. E, e ulu ana no paha na mea kauu ana, aka, aole no e pau ana ka ponalo a me ka eleao.

            Ua lilo i mea ole ka ihiihi a me ke anoano o ka halawai laua ana o ka Ahaolelo i ka la inehe nei mamuli o na hana kuli ma kekahi wahi aku o ia hale nui, ke kamana paha hoi e noke ana i ka paluku i ke poo kui me ka hamare. O na wahine haole no ka oi loa i hiki ae ma ka wehe ana.

            O ka hoonohonoho ana o na lunamakaainana, aia na haole mamua a o na kanaka maoli mahope ae, e hoike mai ana no ko lakou hoowahawahaia paha. Pololei! E like no ka hoi me ka hoowahawahaia o na oiwi i nei wa, pau na hana alanui, a pela aku, i na Pukiki, pela no ka hoi ia i ko lakou poe i oha pili wale aku no. Oia, pololei!!

            Aohe pehe hoi komo ae o ke ii iloko o Naone, a hilahjila ino hoi, i kona noho hookohukohu mai ma ka awai i laa mua i kona Moi. Ina paha oia a he oiwi no kakou, ike iho la hoi ia mea aku ae ma hai, aka, na haole maopopo loa paha hoi oia i nei wa. A pela pu no hoi me ko lakou hana iho maloko o ia keena a ma ia wahi a me ke kahua. He keu a ka mene nene ole.

            Hoihoi ole o E. M. Hanuna e hoolohe hou aku i ka heluhelu mai o ke kakauolelo i kela haiolelo a ka Peresidena i unuhi ole ia, aka, ua ulolohi ke komo ana aku a ka Poaha iho la, i ku like ai hoi me ka makemake o ke kumukanawai o lakou e kakaulimaia. Ua hoopau koke ia ka heluhelu ana, a kaoohala, mamuli o kana noi, a nana a e paiia. I ke la wehe, aohe i kakania ua haiolelo la, aka, ua heluheluia mai e ka Peresidena ma ke kepe i paiia. Apiki no "a"