Ka Makaainana, Volume IV, Number 2, 8 July 1895 — Page 2

Page PDF (892.44 KB)

This text was transcribed by:  Gwen Lazear
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Makaainana.

 

HONOLULU, OAHU, POAKAHI, IULAI 8, 1895.

 

2

HAHANA NA OLELO.

---------------

Kakoo Ikaika no ko Kalivilana

Kahua Alakai Kuwaho.

 

[Hoopau ana.]

 

            "Ua loaa ia Senetoa Davisi he olelo hoike hou aku no kekahi 'ano niania' ma ka hoike ana aku i ka mea i hanaia e Peresidena Kalivilana, ma ke noi a ke aupuni Hawaii, e hooponopono a hoololi ia ae ko kakou kuikahi me ia aina, i hiki ai hoi ke aeia ka hoolimalima ana aku ia Mokupuni Neka, na Moku Papapa o Farani, a o ka Moku Manu paha, i ke Aupuni Beritania ma ke ano kahua no kekahi uweaolelo moana mai Canada a Auseteralia.  Malia e mihi a e minamina ana kakou a pau loa, ke hana ae a nalo loa aku ka ninau houluku manao o Hawaii, aole i aoia aku kekahi noi uuku maopopo e like me ia ae la.   O na mokupuni e oleloia nei, he mau moku pohaku uuku i noho kanaka ole ia.  O ka Mokupuni Neka hoi, aia ia mawaena o na moku elua e ae, ua hoakakaia mai ia Adimerala Waka iloko o Aperila i hala 'he wahi mokupuni uuku loa, aneane paha 270 mile' ka mamao mai na mokupuni 'puuluulu' aku o Hawaii; a ua olelo-mai no hoi oia, oiai hoi, ua koi mau ia no e Hawaii, 'aole loa kahi mea hookahi i pae io aku malaila a lawe hoomalu ae, mamuli hoi o ka pilikia ma ka pae ana aku.  Ua ike o Senatoa Davisi iloko o keia mea i kekahi hoao aua ma ka aoao o Beritania Nui e 'hoonoho aku iaia iho ma kekahi o na Paemoku (Hawaii), a ua kalahea ae hoi aole loa i pololei ka olelo ana ae no Hawaii ka makemake ma ia mea.'  Eia nae, na ke Aupuni Hawaii i ui ae e loaa ka hookoia, hoakaka ae la hoi i kekahi manaoio paa e kokua lokomaikai loa ae no hoi paha ka ahaolelo Hawaii no kekahi uweaolelo lala a Honolulu, a ua olelo ae no ke 'ano pomaikai nui a oiaio maoli i ka aina' o kekahi wa kupono e like me ia.  Me he la ua kupono ole loa ka hoomau hou ana aku i ka paio ana ma keia kumuhana.

*          *          *

            "Oiai hoi, ua hoole au, i kinohi loa no e ike aku i kekahi ano okoa ae e like me ia i manaoia ma na olelo ana no ka hooponopono a kukai pili aupuni Democarata a me ka hooponopono a kukai pili aupuni Repubalika, ua makaukau loa au e ae aku ua lohe au no kekahi ano hooponopono a kukai pili aupuni hookamani i kapaia hoi i kahi wa he 'Amerika holookoa ia'----a ua pomaikai no hoi i kona poe kakoo ke kuleana o ka hea ana aku o ia ka hooponopono a kukai pili aupuni Repubalika, ina no hoi lakou e makemake ana pela.  Malia no hoi paha he kukaikahi loa kona poe kokua e noonoo maopopo iho ana, aka, aia no he kumu e hopohopo ai ua lehulehu loa na poe i punihei wale aku no iaia; a aole hoi i hookaawale kaokoa ia kona poe kokua a me kona poe i punihei wale aku i ka aoao hookahi.  Aka, aia paha a kapaeia ae na hanohano o ko kakou moolelo o ka wa i hala ae, aole loa neia he hooponopono a kukai pili aupuni Amerika.  He hana lalama a hoopilikia ia; he kekeue a he hoohuoiia; he kuko ino wale aku no a aole hoi he ano akahele loa; e hoomaikeike ana hoi ia i ka hewa o ka mana me ka hiki ole iaia ponoi ke hoomalu a uumi iho i ke kuko ana, a he hooalakai loa ana aku hoi ia i ka noonoo e hoino wale aku no me kekahi hoomaopopo pono ole i ka makee inoa maikai.  O kona ano koa, o ia no ka hoopio aku; o ko ia kumu mua, a pau pu no hoi me kona kumu hope, o ia no ka ikaika.  Ua hoomakamai ia i kona noho'na ola ana ma ka hoala hoohihia aku ia kakou, malalo o kekahi Kuhina Nui Repubalika, ma na hoopaapaa ana o na repubalika o Amerika Hema i 1881, i mea wale no hoi e papaia aku ai e kekahi Kuhina Nui Repubalika okoa ae i 1882.  Ua koi ae nona ka ke kuleana, me ka nana ole ae hoi i ko kakou mau moolelo kaniko a kakou e hiipoi a e painuu loa nei, e kipa ike aku a e huli i na moku o na mana noho hoa'loha ma ka moana akea iloko o ka wa maluhia, i mea hoi e hoahewaia mai ai e kekahi aha uwao noonoo kaulike.  Ua hookahulihia aku oia mamuli o ka ikaika i kekahi Moi ma Hawaii ma ka inoa o ke kuokoa a me ka hoohuiaina, a kakoo hoi mamuli o ka ikaika i kekahi Moi ma Samoa ma ka inoa o ka noho'na kuokoa a me ka hoomalu kuloko ponoi ana iho.  Ina o keia ae la ke ano o ka hooponopono a kukai pili aupuni Repubalika ana, a e loaa hou mai ana no hoi ia kakou kahi o ia ano, e kokua mai ke Akua i ka Repubalika Amerika !"

 

------------------------------------------------

            E lawe i KA MAKAAINANA i ike i na mea hou.

            No ko D Umi paluku ana ia A@iona, Pake, no ke kuhi i ka aihue o kana wahine a me kahi mau olelo e ae, a lilo hoi ke kii o ka Pake i mea haukae a uli pu ua manao ka Lunakanawai Apana ua pono kana i hana ai, i ke ku ana aku hoi imua ona i ka Poaha, Iune 27, hookuu mai la aia e hele me ka lanakila a me ka pilikia ole.

 

NA PALAPALA.

            [Aole maluna iho o makou ke koi koi o na hala a me na hewa no na manao i hoopukaia malalo o keia poo, aka, aia no maluna iho o na poe na lakou a kakau mai.]

 

----------------------

Imi Ola ma ke Pakaukau kino.

 

E MR. LUNAHOOPONOPONO:

           

            Aia ma Hihimau, Wainiha e noho ana kekahi ohana i hoolimalima i ko lakou mau kino ia hai aku, i loaa ai ko lakou pono o ka noho ana.  O ka mea nana e hana nei keia mau hana, o Kelekoma (k) a me Misi Maria.  Ma ka pule hope o Mei i hala, hiki mai la kekahi Pake, o Akona, i ka hale o nei poe, hoopaa aku la i kona lio mawaho o ka pa a hoi mai la oia iloko o ka hale.  Oiai, o ka hora 7 ia o ke ahiahi i kela manawa, aia hoi, kii aku la o Kelekoma i kona pokii kaikuahine, o Peleumoku, o hoolimalima aku la i ke keiki o ka Aina Pua, a hookoia aku la ka makemake o ka Pake, Ma ke kakahiaka nui o kahi la ae, ua eleu aku la o Kelekoma e hana i ka lio o ka Pake, i ole ai hoi e keia mai e na kamaaina e pili koke mai ana, a i ka hele ana aku, aohe ka lio ma kona wahi hoopaaia ai.  Nolaila, hoi aku la oia a olelo aku la i ka Pake, "Kaikoeke, oe kela lio nalowale, wau manao kanaka lawe no."  Ua hele aku la ua Pake la e hoolimalima i kanaka nana e huli, a o ka mea e loaa ai a hoihoi mai, $2 ka uku.  Ua eleu aku kekahi poe e huli, he neo nae ka mea i loaa ia lakou, a loaa iho la ia lakou ka olelo kaulana a ia kanaka, "Hinuhinu kuapala."  Mahope iho o ia wa, ua uilani ae la ka manao uahoa o ua kaikoeke nei o ua Pake la me ka kokua pu ia ana mai e Misi Maria na manao o kona kaikunane hanau mua, me ka olelo ana aku o ua kanaka nei i kona kaikuahine, "Ua oi ka pono, nau e hana ka mea a'u e manao nui nei iloko o'u no ka lio o ke kane a olua," a ua hookoia ia mau manao ona e kona kaikuahine.  Me kekahi la ua hele aku la ua wahine puuwai eleele nei imua o ke kahuna e hoikeike ai me ka olelo pu aku ina ua ike oia i ka mea nana i lawe ka lio, alaila, "Hoolele ka uwila o Makaweli," oia hoi keia anaana a make ka mea nana i lawe ka lio, o ia iho la ko laua mau manao ano nui.  Nolaila, ina e make ana kekahi mea a mau mea paha, alaila, i make i keia mau Hawaii ponoi puuwai eleele.  O keia wahine puuwai lapuwale, he mau keiki kana e ola nei, aole ana kane male, ua loaa ke@ mau keiki ma kona hoolimalima ana aku i kona kino me hai aku, pela pu no hoi me keia kanaka manao uahoa.  He wahine kaua kaikamahine hanai me na moopuna, ua hoolimalima aku oia, loaa mai ke eke palaoa, ua eke uwala nunui e lawa ai o ka hapaha makahiki ke ai.  Kupanaha keia kanaka, he kino oolea kona, opiopio o 35 makahiki wale no, oia nae, ke hana nei oia i keia mau hana lapuwale.  Nolaila, e o'u mau makamaka kanaka mai Hawaii a Niihau, mai hana oukou i kekahi hana pono ole i ko oukou mau pokii e like me keia ke ano.

                                                                                                                                               

                                                                                                                                                                                                                                                            KIIWAIKEALOHA.

                        Hanalei, Kauai.

 

-------------------------------------

 

"He Mau Hope no Ko'u."

 

E MR. LUNAHOOPONOPONO.

 

            Ua kau ae nei au i kela mau hua maluna, oiai ko makou makua uhane ua haalele iho i ka makani kuehu lepo o Kau nei, a ua hapai aku i kona kino hapauea no na hana o ke kino, oia hoi, he Senatoa no ke Aupuni Repubalika ka o Hawaii nei.  Oiai oia ma ka uwapo o Honuapo, ua lohe aku la au i kekahi leo i ka pane ana mai, "Owai ke Kahu o na hipa?"  Pane mai ana kela i na huaolelo e kau ae la maluna.

            Aole i manao kou mea kakau he oiaio keia mau olelo.  Ia'u i naue aku ai ma Naalehu, ike maka au.  Oiai au i komo aku ai i ko makou hale halawai, o Misita Kaia ke haiolelo ana, a o kana poolelo, aia ma Kekahuna Mokuna XII., pauku 1, hapamua oia pauku, a penei ka heluhelu ana:  "E hoomanao oe i kou mea nana i hana."  Ua wehewehe mai no ia i ke ano o ia mau hopuna olelo, a pane mai la imua o ke anaina i keia mau olelo, a pela no hoi au e hoomanao nei i na olelo a ko kakou Haku, "Owau ke malama i keia pa hipa.  Elua hoi maua, aole nae oia i hiki mai nei."  Ke au nei ko'u manao, owai la kona lua, a no ko'u ano haohao loa, ua ninau iho au i kekahi mea mamua o'u, "Owai ko Kaia kokoolua?"  Haiia mai ana o Misita Namakawewehi.  Alaila, ua maopopo loa i'au e like me ka Kauhane pane a'u i lohe ai, a ua pakui hou ia mai ka lohe ua hoonohoia no na halehalawai na lunakahiko, e like me keia iho.  No Waiohinu, elua lunakahiko, o Paahao me Palani; no Honuapo o Hoolohe me Palikoolau; no Punaluu, o Moa a me Kauiokamoku.  Nolaila, ua paa pono na pa hipa o makou, aole hoi e komo mai na ilio hihiu hae a lawe aku i na hipa a me na keiki hipa.

            Ua hiki no ko makou kahu e hana ana i ko ke kino o i kau ka la, ua lawa hoi ko ka uhane i kou mau hope, ia Kuakaaka ma.  Aole keia he mea haku wale iho na ka manao, aka, he mea ua ikemakaia a me ka lohe