Ka Makaainana, Volume IV, Number 3, 15 July 1895 — Page 4
4 HONOLULU, OAHU, POAKAHI, IULAI 15, 1895.
KA MAKAAINANA,
HE NUPEPA OILI PULE.
-
W.H. KAPU,
Ona, Luna Nui a Lunahooponopono.
Wahi noho, ma Honolulu.
F.J. TESTA (Hoke),
Puuku.
Me ka puuku wale no na hookaa dala kua, aole i kahi mea e ae.
KEENA. Helu 327, Alanui Moi, kokoke i Aanui Konia.
-
UKU O KA NUPEPA.
No Hookahi Kope - $.10
No Hookahi Malama - .25
No Ekolu Malama - - .75
No Eono Malama - - 1.25
Ina e hookaa mua ia peneia ka uku:
No Ekolu Malama - $.50
No Eono Malama - - 1.00
No Hookahi Makahiki - - 2.00
Aia a elima inoa a kekahi luna mawaho ae o kona inoa iho, alaila, loaa he pepa iaia me ka uku ole.
-
POAKAHI, IULAI 15, 1895.
-
OEHUEHU ka na lono i loaa mai nei la lakou ma ae i ka Poalua iho la ma ke Kopetica, a "welawela ke kai o ka moa liilii," ke hele la a lohaloha nui. Aohe i maopopo ia mau lono ia makou, o ia ka mea i koe aku.
-
UA hooi loa ia ko ke Aupuni aie o na hoahu ana a ka lehulehu iloko o ka Baneko Hunahuna Hale Leta. Ina he aloha aina io ko kakou, aole ilaila e hoahu ai na hunahuna, oiai, o ka hoahu ana ilaila, ua like no ia me ke kokua ae i kekahi Aupuni i hoihoi ole ia o ka hapanui o ka lahui. He nui na wahi e ae e hoahu ai me ka oi loa aku o ka pomaikai.
-
ALUA kau kiure ma Holokaa, Hamakua, Hawaii, i ae ole ai o ko laila poe oiwi e lawe i kela hoohiki apu auhuhu koheoheo Mahalo no a nui i ke kupaa mau o ko laila poe. O ka pono no ia, ina kakou e hoomau aku ana ia ano kupaa mau, aole hoi o ke kupaa no kahi wa wale no, a mahope aku "palahe ka palu." Aia i ka mau o ke kupaa ko kakou pono, ina no ia he mea e nele a e hune ai, a e mau ai paha hoi o ko lakou nei ma ae no hookano mai.
-
PEHEA no hoi, oiai, ke mimino loa aku la ka waihona o ka Ahahui Kokua Manawalea Lahui, e like me ia i ikeia ma ka hoike i puka mua aku, e hewa anei hoi ke kikoo aku i ke koena ma ka waihona o kela puu dala i lulu mua loa ia ai no ka Ahahui Aloha Aina o na Wahine? Ma ko makou manao aole loa ia he mea hewa, aka, he hoohana waiwai ana aku ia no ia mau dala, i oi loa aku hoi mamua ae o ka waiho popopulu wale iho no, no kekahi hana i manaoia aole i akaka loa ka wa e hoea mai ai. O ka pilikia i ke alo ka mea oi loa aku, a e pono o ia ka mea mua e palo ae ai a kaawale, a mahope aku na mea e ae, a na ke au no o ka manawa e nana mai.
NA AHA KANIKELA.
-
Ma ka makou hoaiai ma kela helu aku nei no ka lilo aku o ke kulana kuokoa o Hawaii uuku nei i mea ole a i mea no ka wa i hala, he hua mai hoi ia no kela olelo hooholo a ka Aha Hookolokolo Kiekie ma kela hoopii noi palapala kuu kino a Kamalii Kalanianaole, a e like no hoi me ka makou i kahoahoa aku ai ma ia helu, iloko hoi o ko makou wahi noonoo uuku a papau, na ke au no auanei o ka manawa e hoike mai i ka pololei a me ka ole o ia manao ana.
Ia makou nae hoi i hoike ai ia manao ana no ka nele o ke kuokoa o keia mua aku o Hawaii uuku nei, mamuli hoi paha o ka nai mai a na mana kuwaho, ua uumi iho makou i ke ano e nele ai o ia mea, aka, i keia helu hoi makou e huai pau aku ai, iloko no o ka palanaiki a puikaika o ko makou wahi noonoo, e hoea mai ana ka wa o e mihi nui iho ai, ke koiia mai hoi no ke kukulu a hookumuia ae o na Aha Hookolokolo Kanikela i o kakou nei, he haawina hoi i ike mua ole ia o kakou mai mua mai, ke kuhihewa ole nae hoi makou ma ka makou hoohaupuupu ana. O ia ko ano ma Iapana mamua a me kahi mau aupuni e aku, e hoike ana hoi i ko lakou hilinai ole ia e nana, e hoomalu, a e malama i ke ola a me ka waiwai o na kanaka o na aina e, a he aupuni hapa naauao a malamalama hoi ia ma ka olelo ana. Ke hana hewa a kue kanawai na kanaka o na aupuni Europa, aole imua o na lunakanawai ponoi o kahi o ia mau aina e hookolokoloia ai ia mea haihai kanawai, aka, imua no o ke Kanikela o ke aupuni o ia mea hana hewa e hookolokoloia ai oia. O keia ae la ke ano o kela kuikahi i kukaiia ai a hooholoia mamua aku nei mawaena o Hawaii nei a me Iapana, e haawi ana hoi ia Iapana i ka mana e hookolokolo iho i kekahi kanaka Hawaii haihai kanawai malaila, aole hoi imua o ke Kanikela, a kaa ai ka hanohano ma ko Hawaii nei aoao o ka haawi mua ana aku ia pono ia Iapana, e hoike aku ana ua hiki loa oia ke hilinaiia.
Nolaila, ua hoea mai kakou i ka wa, pela ko makou manao a koho wale ana, e pau ai o ka hilinai ana mai a na mana nui o ke ao nei i na olelo hooholo a ko kakou Aha Hookolokolo Kiekie, he mea hoi i hiki ole loa ae ke oleloia no na au i hala aku, a mamuli wale no hoi nei o kela noi palapala kuu kino, e apono ana hoi i na hana kaeku a kaihi mana kaokoa a ka Peresidena o keia Repubalika oehaa wale. Ua maopopo loa i keia wa aohe kuokoa i koe iho no kahi kanaka Pelekane. Olelo e, Maleka, a ano e ae paha, e kohu pono iho ai o ka lualai aua maanei, a ua hiki ole hoi i kahi mea ke olelo ae nona iho kona ola a me kona pono a waiwai; a he hookahi no hana pono i koe iho ia lakou, o ka ui a koi aku i ko lakou mau aupuni like ole e nana a e hana mai i ka mea e pono ai ko lakou ola, ka noho ana ohana, a pela aku. Ke waiho aku nei makou i keia ae la i kumuhana no na poo loea kuhohonu o na poe alakai aupuni o keia au e noonoo iho ai me ke kuliu, me ke koe mai no nae hoi o ko makou wahi noonoo papau, a na ke au o ka manawa o huai mai i ka oiaio a me ka pololei, a i ole hoi ia, i ko makou lalau a kuhihewa paha.
-
KULANA WAIHONA AUPUNI.
-
Auwe no ka hoi o ka make e! E kala-kahiko no makou i olelo ai, a e olelo nei no hoi me ka hoaiai mau ana imua o ka lahui. eia ko Aupuni o keia au hemolele ke anoano loa aku la e hiki ma kae o ka lua banekarupe, no ka nui hewahewa maoli no o ka aie a me ka uhaai maopopo loa no hoi kahi no na kea a me na makaikiu. I huaiia ae nei nae paha hoi kahi e ke Kuhina Waiwai i ka paluku mau ia ona o kahi nupepa Kuokoa namu.
Poaha iho la, imua o ka Aha Senate, i hoike ae ai ke Kuhina Waiwai i ke kulana oiaio maoli o ka waihona dala o ka lehulehu, a akahi no a ikeia ka mea pololei a oiaio loa, a lilo hoi na hoike hebedoma mau i mea waiwai ole, no ka mea, aohe ia o ka mea pololei a oiaio loa. Ua lilo keia ano hana a ia Kuhina i mea hoopahaohao loa, e hoike mai ana hoi o ka hoopula mau ana i na maka o ka lehulehu kana hana maa, (ua koe aku no ka oiaio iloko,) mamuli hoi o kona hooko wale aku no i na koi dala, i mea uhaai wale no paha hoi no na koa a me na makaikiu, a kona mau hoa kakele Kalaiaina.
I ka wa a na elele hoohuiaina i hoi ai no ka hoohuiia aku o Hawaii nei me Amerika Huipuia, ua hoikeia aku he $3,250,000 ka huina nui o ko kakou aie lahui. O ka mea pololei nae, aole i hiki aku ka aie ia huina ae la, aka, ua manaoia he hana naauao ka hookoe ana i kowa no na lilo i ike mua ole ia. A i keia wa hoi, e like no me ka hoike a ua Kuhina la, aia ka aie lahui i bonaia i ka huina nui hewahewa o $3,738,000; a ke mau aku hoi na hoolilo ana mawaho ae o ka mea kupono, he hapalua miliona paha i ka makahiki, o ka banekarupe maopopo loa aku no koe, a o ia no auanei hoi ka hopena aku o keia au hemolele.
Aolee o ia wale ae la no ka ke Kuhina i hoike aku, aka, eia iho no a eia hou iho no a manuunuu wale kuahu. Ua ae ae oia ke noho aie nei ka Waihona i na poe kalepa liilii, no na malama ekolu i hala ae, i ka huina o $117,000, koe aku nae hoi ko kela hapaha aku, aohe i maopopo. O kekahi no hoi ana i hoike ae ai, he $130,000 ka emi mai o na loaa o ka Waihona iloko o ka hapalua makahiki i pau, a no ka makahiki i pau, he $378,000 ka haule pu o na loaa. A mamuli no hoi o na hoike huahelu a ua Kuhiua la, eia ke Aupuni ka holo hope nei makahi o $39,000 o ka malama. Pehea la ka loihi o keia ano kulana e mau aku ai?
Nolaila, ina kakou e hoomaopopo lea iho ana, he wahi hana ano maalea loa no ka ko Aupuni i hana ai, ma ka waiho ana aku i kekahi bila kanawai imua o ka Ahaolelo no ka hoihoiia aku o na dala pepa Aupuni e laha nei, a e hoopuka mai hoi i mau pepa hou. He wahi kokua iki no paha hoi keia e loaa ana i ke Aupuni, aka, pehea aku la ka loihi o ka hoomau ana aku ma ka uku ana ae i na aie ma na dala pepa alualu, a e ae ana paha hoi na poe kalepa ia ano hookaa ana? E loaa ana no paha he wahi maha palauaiki i ke Aupuni, eia nae, e oi loa aku ana ka hohonu o ko kakou komo aku iloko o ka lepo dala mamuli o keia mau hana a ke "Aupuni oi loa aku o ka maikai a Hawaii nei i ike ai." Ua pala pono ae nei paha hoi kela "hua pea" a Kiwini, a o ka haule mai koe a kuho ae iloko o ka lepo o ka noho'na banekarupe aku e Hawaii nei. Auwe ka poino e kau e mai nei no imua o na maka! Na ke au o ka manawa e nee aku nei e hoike mai i ka hua i pala pono, a i ole ia, i palakapule paha hoi!! Eia la, ua ahuwale ka noa huna a lakou ma ae e ai hoonuu nui nei me ka ukauka a me ka haaheo i ko hai pono!!!
-
Awakea Poaha nei, mauka o Waikahalulu, ua hauleia iho la o Kealoha mai luna iho o ke kumulaau a puu ka lae a haki no hoi ka wawae. Ua hoihoiia mai a kahi o ka ohana a ke lapaauia nei. I ka Poalima nei hoi, ua haki pu ke kua o Keakamai ma o ka haule ana mai luna iho o ke kumu ohai, ma Makaaho, a eia ke waiho nei ma kahi o ka ohana me ka lapaauia.