Ka Makaainana, Volume IV, Number 6, 5 August 1895 — Page 3

Page PDF (905.63 KB)

HONOLULU OAHU POAKAHI, AUGATE 5, 1895. 3

HOOMANA KATOLIKA
-
He Kuhikuhi no ke Ao ana i na
Hoahanau o ka Ekalesia
Anagalikana.
-
APANA MUA - MAHELE V.
NA MAHAE ANA ILOKO O KA
EKALESIA.
[Hoomauia mai ka Helu 5, Buke IV.]
-i.-

                     O ka mua, o ka mahae mawaena o ka Hikina a me ke Komohana, i hea mau ia hoi o "ka Mokuhana Nui;" e hiki no hoi ia kakou ke hookolo aku i keia mahae nui ana iloko o ka Ekalesia i kekahi mau kumu lehulehu. Iwaena o keia, e olelo ae kakou i ka hoohanaia o na olelo like ole. O ka olelo Helene ka olelo ekalesia o ka Hikina, a o ka Latina hoi ko ke Komohana. E like hoi me ke ala ana ae o na kipikipi hou, he mau huaolelo hou ka i hanaia ae no ka hoakaka ana i ka oiaio i palukuia mai. Aole no i paakiki loa ka ike ana iho i na popilikia koikoi e hoea ae ana ma ka wae ana ae i na huaolelo kupono, oiai nae hoi, ua paleia aku ke paewaewa, ua hiki nae hoi ke loaa aku ka maanao hoakaka i na poe o na olelo like ole. Wahi a Kauka Niumana [Dr. Newman], - "O na popilikia o ke kukulu ana ae i olelo ekalesia no na aupuni Karistiano a pau, ua moakaka loa no ke ano nui...aole wale no o na huaolelo i hooponoponoia a i hoakakaia, i ano okoa ae hoi i na kula ao like ole, a i ole ia, ua ano kahiko ae paha hoi ma kekahi mau wahi like ole, aka, aia no ka mea pono nui hewahewa loa o ke kukulu ana ae i ana maoli mawaena o elua, a ekolu paha mau olelo, - Latina, Helene a me Siriaca. E hoolawaia hoi ka noonoo ana, e pale hololea loa ia aku hoi ka paewaewa, a e hoomaopopo lea loa ia aku hoi na aoao e kue loa ana kahi i kahi, a me ka paakiki loa no hoi."
                     He kumu elua a oi loa aku hoi o ke koikoi o ke kaawale ana mawaena o ka Hikina a me ke Komohana, ua ulu ae ia ma ka mea e pili ana i ka mea i akaka o ia "ka mamala filioque" iloko o ka Manaoio Nikene. O keia Manaoio, e like hoi me ka hoike ae a kona inoa, ua kakau mua loa ia ae ia o ka Ahakuka Laulaha i malamaia ma Nikea iloko o 325 a makou no hoi i olelo mua ae ai ma ka aoao.-
                     I ka waiho ana kau o ka Manaoio i ka Ahakuka, ua hoopau ia me na huaolelo, - "A ke manaoio nei au i a Uhane Hemolele." Ma ka ulu hou ana ae o kekahi kipikipi hou e hoole ana i ke ano Kumuakua o ka Uhane Hemolele, ua kaheaia ae la he Ahakuka Laulaha elua. Ua akoakoa ae ma Konakinopela he hookahi haneri a me kanalima poe bihopa, a ua pakui aku i mau hoakaka hou i ka Manaoio o Nikea. Iloko keia o ka makahiki 381. Iloko hoi o kona ano pau pono loa, peneia iho ka hoopau loa ana o ka Manaoio, - "A ke manaoio nei au i ka Uhane Hemolele, ka Haku, a me ka Moa Nana i Haawi mai i ke Ola, i puka mai hoi mai ka Makua, Oia pu me ka Makua a me ke Keiki ke hoomanaia a ke hoonaniia nei, Nana i olelo mai ma o na Kaula la. A ke manaoio nei au iloko o hookahi Ekalesia Katolika a Aposetolika, ke hooia nei au i ka Bapatema hookahi ana no ke kala ana o na hala, a ke kali nei hoi no ke Alahouana o na poe make, a me ke ola o ke ao e hiki mai ana."
                     E hoomaopopoia iho no hoi o na olelo "a me ke Keiki" (ma ka filioque Latina), i kamaaina hoi ia kakou, e ukali ana mahope aku "i puka mai hoi mai ka Makua," ua haaleleia Maanei. Oiai hoi, na aponoia ka Manaoio e ka Ahakuka, ua nele hoi "ka mahele filioque."
                     Pehea la hoi i komo ai na olelo "a me ke Keiki" iloko o ka Manaoio Nikene, e like me ia a kakou o ko Komohana e ike nei? "Ua hookomo mua ia ma ka hai waha ana i ka Manaoio ma Sepania, me he la mai ka hilinai kulipolipo lea ma ke pale ana aku i ke kipi Ariana i laulaha aku malaila me ke oolea hahana loa. Mai laila mai i laha ae ai ka hoopukaia o ia mau olelo a komo i Farani a me Italia, a mahope iho o kekahi manawa ua apono a hoohanaia aku e ka Noho Bihopa o Roma. I ke au o Kalemana (Charlemagne) keia i oku ae ai."
                     Ua maopopo loa aohe hoano e ana ae i manaoia ma o keia pakui i ka loina ao hoomana, aka, ua kue koko ae na poe o ka Hikina ma ke kumu aohe ka pakui i hoohanaia. Ma ko lakou manao, aohe e hiki kekahi hoololi ke nanaia aku i ka Manaoio i apoia mai hoi mai kekahi Ahakuka Laulaha, me ka ae ole hoi o kekahi Ahakuka i like ka mana. Ua konoia mai nae hoi makou e ke kaulike e ae aku ua maikai loa no ka lakou kue ana. He hoopaapaa nui ka i hoeuia ae, a ma ia wa ua kakoo aku ka Bihopa o Roma i ka pakui i hoomana ole ia. Ua hoomau mai no ka hoopaakiki ana o ka Ekalesia Hikina i ke kue ana, a pela no a hiki wale mai i nei wa. (Aole i pau.)

PUALI PUHIOHE LAHUI.
-
Hooikaika na Hana no ka Pono
o Hawaii.

E MR. LUNAHOOPONOPONO:
                     Eia makou i ke kulanakauhale o Kikako i keia la a'u e kakau nei ia oe. Mamua nae o ko'u hoike ana aku i na mea e pili ana i keia kulanakauhale, e hoike mua aku au ia oe i na mea pili i ke kulanakauhale o Kanasasa.
                     Ua hiki makou ilaila mai Loso Anegelese mai i ka Poaha, Iulai 11. A mamuli o ka loaa ana ia makou he mau la e paani ai ilaila, o ia na la 13 me 14, ua hoaumoe iho la makou iluna o ko makou kaa-ahi. A oiai no hoi ua holo wale makou i ke kaa-ahi mai Loso Anegelese a hiki i Kanasasa, mamuli o ka lokomaikai o ka Luna Nui o ke Alahao Kaa-ahi o Sanata Fe. Ia makou i hiki ai i Kanasasa, ua hele aku ko makou luna hoohana imua o ka luna nui o ke alahao o ia wahi, e noi aku i kona oluolu e ae mai e puhi makou ma Wasinetona Paka. Ua hoole mai ua haole la aohe ona makemake ia makou, ua kanalua oia no makou a aole paha he poe na lakou e makemake mai. Aka, mamuli o na olelo a kona hope iho, "E lawe au i na lilo a pau ma ko'u aoao, na'u e uku ina e maikai ole ka lakou paani ana; aka hoi, ina e maikai, alaila, e uku oe i na lilo a pau." Ua holo koke ae la keia mau olelo mawaena o laua, a ma ka Poaono, la 13, kau ma ke kaa uwila no Wasinetona Paka, he mamao mawaena o 6 me 7 mile, a e kali mai ana hoi he mau tausani o na poe makaikai ia makou ma ua wahi la.
                     Ua hiki ae la ka manawa i ka hora 4 ponoi o ke ahiahi, ua ku ae la makou iluna me ka umauma i lalapaia e ka uwila o ka manaoio hana, e hoike aku ana ia oe, e Hawaii aloha, ua hiki ia oe ke kaena nou iho. A o ia no ko makou wa i puhi ae ai i ka makou leo mua loa no ka hanohano o ko makou aina, ka lahui a me ka nohoalii. A oiai hoi ka ohu halii o na leo hoanoano o na ohe e hooipo ana i ka puuwai o na poe makaikai e nonoho ana iluna o na noho, a i ka pau ana, o ia no ka wa i ikuwa mai ai ka leo o na poe makaikai mai o a o, e hooho ana me ka olioli, - "E hoomaikaiia ke Akua ma na lani kiekie loa, he malu ma ka honua a he aloha no ia oe o Hawaii oiwi ponoi." O keia ka poka mua loa nana i wawahi aku ka puuwai paakiki o ka luna nui o ke kaa-ahi, a i hoolilo hoi iaia i lawalu i'a e halelo ai ke kai o ke alalauwa.
                     He oiaio, ua paani iho la makou i na leo mele mua eha a mahope iho ua haawi ae la makou he mau leo himeni Hawaii. A, e KA MAKAAINANA ahonui, o keia mau himeni Hawaii, he laau hana aloha ia i haawiia aku i na poe o keia kulanakauhale, a'u e manaolana aku nei pela ana no o Kikako nei. A oiai, he elua o makou manawa e puhi ai ianei, i ka auwina la a me ke ahiahi, a hookuuia na hana me ka hauoli nui o ka lehulehu.
                     I ka la 14 ae, kau hou ma ke kaa uwila no ke kahua o ka hana, iloko o ka hookeke o na haole i hiki aku i ka 17,000 ka nui, o na kane me na wahine. Ua hana makou e like me ka la mua, a ua hookuuia na mea a pau me ka piha hauoli. A, e kuu MAKAAINANA, e hoike aku au ia oe, i ka pau ana o kela puhi mua ana a makou, ua kuka iho la kela haole luna nui poo paakiki me ko makou luna hoohana, e aua ia makou no elua pule, aka, ua hooieia aku. Aole oia wale ka i aua mai ia makou, aka, o ka hapanui no o kela aha kanaka pu kekahi. Ua hoikeia aku, aia makou a huli hoi aku, alaila, noho makou ilaila e like me ka nui o ko lakou aloha ia makou. He laau hana aloha maoli no ka makou puhi ana a me ka makou mau himeni Hawaii i na poe a pau o na wahi a makou e kipa aku ai.
                     No ke kulanakauhale hoi o Kikako, ua hiki mai makou ianei ma ka la 15, a ua haawiia mai ia makou he hana no elua pule. He hana no ko keia kulanakauhale i oleloia he helu ekahi no onei. Ua haawiia mai ia makou ke puhi ana maanei no elua pule ma ke ano hoao, a o ka hapalua like o na loaa, no makou ia. Nolaila, e paani pu ana makou me keia hana helu ekahi a'u e manaolana nei he kakaiapola lupe ia no makou ke hiki mai ka la hooili kaua o na leo mele. O keia hana a makou e puhi pu aku ai, he hana ia ma ke ano hookuku no ka mea e oi ana, a ina e eo ia makou, alaila, lilo ia makou ka paani ana maanei no eono mahina maloko o ka Linekona Paka. O keia ka Paka nani loa ma Kikako nei a puni, a aia hoi iloko o laila na ano holoholona like ole a pau e ke ao nei; a oiai, o ka Poaono, la 20, o ia ko makou la e paani pu ai, a ke manaolana nei au e wai-hoohaluluia ana e makou na poe o keia kulanakauhale a me ko lakou puali puhiohe o 32 ka nui o na poe paani, he poe Olelo E
                     Ua lawa kaua, e kuu MAKAAINANA, a e haawi aku oe i ke aloha a nui i ko kaua lahui oiwi, mai Hawaii a Kauai, me ke noi pu aku i ko lakou oluolu e haawi ae i ka lakou mau leo pule no ka pono a me ka maalahi o ka makou huakai ma keia aina malihini, oiai hoi makou e hoike ana i kona naauao io i piha i ka malamalama oi kelakela, no ka pono o ka aina, ka lahui, a me ka nohoalii o Hawaii.
Adios oukou a pau loa.
S.K. KAMAKAIA.
Kikako, Iulai 18, 1895.