Ka Makaainana, Volume IV, Number 7, 12 August 1895 — Page 4

Page PDF (877.10 KB)

4 HONOLULU, OAHU, POAKAHI, AUGATE 12, 1895.

KA MAKAAINANA,
HE NUPEPA OILI PULE.
-
W.H. KAPU,
Ona, Luna Nui a Lunahooponopono.
Wahi noho, ma Honolulu.
F.J. TESTA (Hoke),
Puuku.

                     Me ka puuku wale no na hookaa dala kua, aole i kahi mea e ae.
                     KEENA. Helu 327, Alanui Moi, kokoke i Aanui Konia.

-
UKU O KA NUPEPA.

No Hookahi Kope - $.10
No Hookahi Malama - .25
No Ekolu Malama - - .75
No Eono Malama - - 1.25
                     Ina e hookaa mua ia peneia ka uku:
No Ekolu Malama - $.50
No Eono Malama - - 1.00
No Hookahi Makahiki - - 2.00

UKU O NA LUNA NUPEPA.

5 Inoa - - - .15
10 Inoa - - - .20
Maluna aku o 10 Inoa - .25
                     Aia a elima ioa a kekahi luna mawaho ae o kona inoa iho, alaila, loaa he pepa iaia me ka uku ole.

-
POAKAHI, AUGATE 12, 1895.
-

                     MUMULE loa hoi Ke Aloha Aina no ko makou manao "Waiho Nohoalii." Ua pau paha ka hoohuoi a me ka haohao, a i ole no hoi, ua mihi okoa paha, e like la me ka mihi kino ana mai o kekahi poe elemakule no ia mea hookahi. I hewa no i ka wikiwiki e lole mua, me ka nana mua ole i kahi e lele aku ai a kuu.

-

                     LOIHI aenei keia mau pule i hala aohe a makou wahi hoike iki no na hoolilo o ka Ahahui Kokua Manawalea Lahui. Aole no hoi no makou ka hewa, oiai, ua makaukau mau no makou e hoike aku ke loaa mai hoi ia makou ke kumu, oia hoi, ke kope e hiki ai ke hoike koke aku. I loaa ole mai nae paha hoi i ka nui loa o ka hana a ke kakauolelo hoomanawanui.

-

                     EMI loa mai nei ka makemakeia o na hana pili hoonaauao i keia au, a oi loa aku hoi ka iiniia o na kiu. Ua hoike ae ke Kuhina Waiwai ua pehu ae na hoolilo o ka Oihana Loio Kuhina iloko o ka makahiki i pau ma kahi o $6,000 a ua emi mai hoi na hoolilo o ka Papa Hoonaauao ma kahi o ka $12,000, me he la nae no kela a me keia malama. Pehea nei?

-

                     AUHEA la ka mea nona kela kukulumanao, - "I Aupuni Maikai," i hoopukaia aku ai e makou mamua aku nei. Aohe i pau mai. Pela no hoi me kana moolelo o "Lede Godiva," hookahi no ka puka ana, o ka moe loa no ia. Me he la ka hoi ua make oia. Aia ka hoi a hoopukaia aku e makou, o ka mea hoolohilohi mai ka ia. Ina he manao e hana a pau, e pono e hana me ka eleu a hooili mai, oiai, he ake ko makou e pau pono, aole hoi o ke poomuku. No ka moolelo hoi, ua hoihoiia o "Nahunapalai," a ke akeia nei o kona hopena aku. E eleu mai oe, e ke hoa.

NA HUAHELU WAIHONA.
-

                     Aohe maalea aku a koo mai o ke Kuhiia Waiwai o ka hoonohonoho ana ae i na huahelu ma kana hoike hope loa iho nei, e pili ana hoi no ke kulana io o ka Waihona, ma ke ano hoohapala mai hoi i na maka o ka lehulehu. O ka ohua palemo liula, ka Hoku, ka i kaena ae no ua hoike la, oiai, aia wale no ma kona mau kolamu e hoolahala nei me ka ukuia. Eia nae, o ko makou mau maka, aole loa i hiki ke hoopalaia mai, oiai hoi makou e kiai a e makaala ana ma ko ka lehulehu aoao. Aia no a o na ohakulai, na poe hoi e ai mau nei i na loaa o ke Aupuni, o lakou no ke mahalo ae i ua hoike la, i ukali aku hoi i ka maalea o kela nahesa i kinohi loa maloko o ka mahinaai.
                     Malalo iho e ikeia ai ua hana ku la i ka maalea. Ua hoaiai ae ua Kuhina la i kekahi hoike helu hoohalikelike no na malama i pau i Iulai 31, 1894 a me Iulai 31, 1895. Ma ia hoike, wahi ana, ua haule mai na dala ma ka Waihona he $146,725.83 no ka makahiki, a ua pii ae hoi na dala aie iloko o ka malama ma kahi o $37,558 71 ma ka hoohalike ana me ka hoike o Iulai, 1894. A ua loaa hoi i ka Waihona mawaho ae o $42,569,64 malalo o ke kanawai Aio Lahui he $24 600 mai na bona Aupuni i hooliloia aku a me na hoahu ana iloko o ka Banako Hunahuna Hale Leta. No na unuhi ana a me na nota Waihona i ukuia a me "na hoolilo" malalo o ke kanawai Aie Lahui, ua hooliloia aku he $14 119 07. Mawaho ae hoi o keia mau hunahuna, ua ae ke Aupuni he $59,588 91 ka aie he makahiki i hala ae no "na bila i hookaa ole ia," a i Iulai 31, hoi o keia makahiki ua ae ae he $92,267.86 ka aie a puni ke kulanakauhale nei. Ua aneane e piha ka $200,000 o ka Aie Lahui i hoomahuahuaia ae iloko o ka makahiki. Eia nae, aole i komo ma keia ae la ka aie i na poe kuai bipi, paipalapala a puhi palaoa, a pela aku.
                     He makahiki i hala ae he $189,898.74 ke koena ma ka Waihona, a he $107,523.92 hoi i keia wa. Ia wa he $10,015 92 koena iho o ka waihona Aie Lahui, a i keia wa hoi he $52,050.57. Aohe kupaianaha aku a koe mai o keia mau huahelu, oia hoi, aia ka a nui ae ka aie, oi loa aku ka mea e loaa hou mai ai malalo no o ka aie. Owai ke kuailo mai i nei? O ka oi loa aku nae paha hoi o ke kupaianaha a ua Kuhina la i hoao mai la e hoopuhili ae i ko ka lehulehu ike aku, o ia ka mea e pili ana no ka "ukupanee i uku-a." Ua ukuia malalo o ia poo iloko o 1894 he $45.135 17, a iloko iho la hoi o Iulai, 1895, he $10,155 16 wale no i hookaa ia. E hoomaopopoia anei hoi ma keia ae la ua haule mai ka ukupanee e ukuia ai? Ua hiki ole loa ia makou ke awiwi aku e hilinai i keia, no ke kumu ua lauwili paha na huahelu a pololei ole ka hoike ana mai, a ua uku ole ia no hoi paha ka ukupanee e ka Waihona.
                     E like no hoi me ka makou i olelo mua ae nei, pela no hoi ia e anaiia aku nei, aohe maalea aku a koe mai o ka hoonohonoho ana i keia mau huahelu ae la, eia nae, aole loa no ia he mea e nalo ai o ke kina a me ka puho. Ina no hoi e hoomaopopo lea ia iho ana keia mau huahelu ae la, e ikeia iho no ka pololei loa o ka makou e kuhi nei. Ke uwe nei na poe kalepa liilii no ka loaa koke ole mai o ka lakou mau dala, e laa hoi na poe mai bipi, puhi palaoa, a pela aku, a ua pii hoi ke kai o na hale paipalapala o lakou no ka loaa koke ole aku, a o ka oi loa aku o ka Halepai Kekake, he $6 000 ka aie, a ke hooweliweli aku nei e hoopii, eia nae, aohe wiwoia mai. Apiki no la i ka hana ae no ia lakou iho pela ae la ke ano, a kue hoi na ai loaa i kahi i loaa mai ai o kahi ola. Mea ia mai nei ina i makemake kahi mea e loaa koke kana dala, hele ae ia Ona Banako Damona a hoolilo aku i kana bila no kekahi huina malalo mai o ko ke Aupuni aie ia mea, alaila, loaa koke ke dala. Ae, ua okoa ae no la hoi ke Kuhina Waiwai a me ka ona banako, eia nae, hookahi no kino. Ma kahi hoi o na bona i hooliloia, ke kahaha nei makou owai la ka hupo i aa e hoaie aku, me ka ike pono aku no o na maka i ka olohaka maopopo loa. O ia nae paha hoi, aole no i pau loa na hupo i ka make.

-
"MALOO NA IWI I KA LA."
-

                     I hiki mai nei ka o Samu Nolena me ka pupuahuluia no kona ninauia aku e ka Loio Kuhina a me ka Ilamuku, no ka mea pili i ke koi poho a Duriele, ina paha ua ike oia iaia "ua hawahawa na lima" i ka lepo o na hana kipi o Ianuari aku nei. Ua lohe mai makou he neo ka mea i loaa i ke Aupuni mai iaia mai, no ka mea, aohe oia i ike a i kamaaina iaia.

-

                     Pela no ka hoi me R. Palau a me Ioela Kiakahi, ua laweia mai laua mai Kawa mai i ka Poalua iho la a ke keena Ilamuku, no ia mea hookahi no, a e like no me ka neo ana ia Nolena, pela no hoi ia laua nei ae Ke hoike mai nei keia mau hana i ko ke Aupuni hou hewa ma o a maanei. E uku ae no paha hoi ka pono, he wahi $25 000 uuku wale no. Aohe ia o na dala e make ai, o ka nui aku koe a ku ae ka haawe.

-

                     Mea ia mai ua poho a kiola wale ia na dala a ka lehulehu i lulu ai no ka hoomaemae ana i ka luakini o Kawaiahao, ma o ka inoino o ka hanaia ana o kaupoku hou, aole ka he paa, a he komo wale ia no e ka ua. O ke ano iho la no ia o na hana o keia au hemolele, he loaa ke "kulu wai liilii Mokihana." Eia nae, he olu hoi ia no ke kamana hana aelike a me kela malihini iki hana e hoopilipili mikanele nei, i wahi e ola ai. Ia lakou no la hoi i pau ai o Hawaii nei i ka poonaoia, a pela ana no hoi me nei luakini, ka heiau hoi o na poe kiki pu a me na poalo maka.

-

                     Wahi a ka Lono Kuhina, iaia i noi ai i ka Aha Kaapuni e hoopau wale ia ka hihia hoeha makai o ko makou puuku, - ua hookolokoloia keia hihia i ke kau i hala a ua loaa ole he olelo hooholo i ke kiure, a oiai no hoi, ua hoomaopopoia aole no kela hoeha ana i hanaia me ka manaoino e mamua, e hoopau wale ae no ka mea pono loa. A pau io no. Mahalo! Hoka loa nae hoi ke Kapena Poo Heleuluulu. No kahi wa hou aku!

-

                     O ke kumu paha i hooikaika ai o ka Loio Kuhina i kela bila kanawai aila-mahu pahu wale, i mea e pomaikai ai o ia koo o ke Aupuni, oia o Pi Ki Keoni, ma o ka hui la o Burua Ma. Mamua aku nei ua ku ma i ke kiapa Helena Burua me kekahi piha aila, eia nae, aohe i aeia e hoolele mai ianei, no ke ku like ole me ke ana a o ka aila i hoakakaia ma ke kanawai. Nolaila, ua hoopoinoia na pomaikai o ia hui kalepa. A o ua paele la no nei. Nui no ka maalea, i like loa aku no me ko kela nahesa i pelo ai iloko o kela mahinaai i kinohi loa.

-

                     E ole nae hoi ia ae ole ia ana e pae mai, ina la me nei ua lehulehu na puu lehu o kakou nei. A mai nei aku i hoounaia aku ai no na Paemoku Pilipine, i loaa ai he pomaikai nui no kela hui aila nui o Amerika Huipuia. He mea ole loa na puu lehu o nei ina he mea ia no lakou e ponopono ai, o ka mea nana ia, aole noi i ko ka lehulehu pono. Ua like ka lehulehu me he opala la, ina nae hoi