Ka Makaainana, Volume IV, Number 8, 19 August 1895 — "MALOO NA IWI I KA LA." [ARTICLE]

"MALOO NA IWI I KA LA."

j I ka lioi iiilii uui aku aei no ■ ka h«i o ua pookui k&u kaa&w&i . ° kakou & euokiuok lo* iho nei . ka AhaoK'lo» me k& olohaka uo . hoi o u& uoho» ui6 ko &kak& oW 1 o ka uui o ua pohuii ia&i& a kj I kauu Hookain ? no ua«r paka hoi pohuli uui, o iA , e U aihue uui o keia ka i&O&U* & Po&i&lk Di& i uis Kakiiia» ; j Aok i uauaia ae ka lehuUhu tu<i i* o ke aoi w«lt k au4

mai no, h&awi aku oti hoi 'akou nei me ka piinuku aua aku i ke Aupuni me ia aaawe luuluu. ]]© keu 110 paha h ka lakou nei wini o ka haawi ana aku i keia pono nie.kahi mea loaa ole mai. £: Poaha iho h i hoopanee ai ka Ahaelēlo me k ; U a mauawa ole i hoakakaia a me ka hookau ole la hoi e ka F*?resideria: Aia wale uo ka hoi ka emoole !a, ©iuoole ia 3 jpaū hui aku nei \ ka P«© ilokō 6(ke lakou mm liil a po#poo pohMii, Hia wale iho la n© ka hōi e nalo aku ai oka hie mai ia lakou aku Ua poina ok nae hoi lakou i ka waiho iho i hooilina no ke Aupuni a ma ria poe hookaa au kau o keia ain&, o m no Boi k«la taweaōielo moana a Kakina ma laua o Polena. Āno ia mea hoi i haawi ae ai o Lunahoomalū D. Jjima Naono i ka mahalo, ma kana haioleio pelo i na Luna m kaainana, me koha manaolane e loaa mai ana ia mea ona paha hoi e ponaaikai ai. Waawaaikinaaupo no la \ ona noi ame na koi a paa loa a ua aeia aku nn ia e ,ke Aupuni, ma o ke kakauinoa ana o ka Mana Hooko i ka olelo aelike me ko ka Ahaolelo a® mua ole, Mahope iho i uiia aku ai i na loea, a o ka hoopili Aia no ka hoi ka hikiwawe la, a i Ahaolelo aha aua no la hoi ia ? I mea p*an'i wale no hoi ata lakou nei ma ae. Ina ua aeiike la e* hahakiia eke Aupuni ma kekahi paha o na kumu i hoe kakaia, oiaihe pouo kaokoa "kela mai ka wa mai i kakauinoaia ai a* 1807, e hiki .no ke hoopiiia, aka, ina e uhakiia e Polena y aohe mea e k&usia aku iaia. Maalea 'no.la ! Eia nae, aa hoopaa aku oia he $25,000 ma na hona no ka hoo ko pono, a ke hookoia, hoihoi. hou ia aVu no. Poakolu nei i waiho ae ai i kela mau bona me ke Kuhina Waiwai, a hoo no oia ia no Amenka Huipuiā e piepiele afpahu, i ua pono kaokoa !a. Ke lilo, o Polena ma no ke pomaikai ana, aole o ke Aupuni, a o ka lehulehu hoi ke poino. A ina no ho! e liio ole a peu ka mßnaira o ka aelike, 6 ka pau ae la no hoi ia, alaila, "hoolehelehe kii." liooholoia ua hauk ( .aihue nui la © ka hapamii o ka Ahahui Kalepa, aka, © na hui koikoi a kamaama o kakou, ua hoole iea, eia uae, ua lilo aku la ka hapanui i na poe hou mai. O Pi Ki Keoni ka ka mea hoo nummi lea e hooholo ia aliahui, a kookplo io ia oe la no. Kia iho na hui kalepa koikoi a kamaaiiia i«e ole: oastle & *<■ * 1 '

Oooke, H, D.avieQ & OoWai auat Srjgar Co . H Hackfe]d & Oo W, G. Irwiii & Co., C. Sprenkels A Co r| wei3 t & Cookē, F. A. RcL>\rfer & Co, ,a me Bishop £ 00, Ua kue loa lakou i kekahi maa hoakaka ana m& ka aelike i hana malu ia ai a aponoia. 0 na poe no nae pahs hoi keia e loaa ai o ka oaa'i i ka Mena Hooko. He inakehewa. nae paha hoi la makou ke kualeheiehe loa aku no nei inea, no ka mea, tc ua hala ka puulena, aia i Hilo," 0 ka kakou -ne e hoopuaopopo iho, ke hanaia kela uweaolelo mamua ae o Mei X, 1897, e uku inau ia ■ puu d»la nui hewahewa o $40,000 i kela a rne keia naakaiiikx, a he $10,000 hou aku ke hoomakaia ka hoomoe ana mai iwaena o na paemoku like ole o kakou nei, a he $250,000 mai paha hoi a Ameiika Huipuia. Ina pela, ua like ia me eiwa pakeueia. ola. ke hooiiloia he $3,000,000. Ola no la! Owai ole inakemake no hoi e lilo i aelike okeiaano. A o keia iho la nae iioi "ke Aupuni loa i ioaa ia Hawaii." Ae no hoi paha. Ka i no hoi i ko lakou nei kaeku ana ae, e hemolele loa ae ana, a e pau loa aku ana hoi na ano hana poholalo i lawelaweia mamua aku, eia ka auanei hoi aoie, e oi loa aku ana ke ino a me ka polopolona. O keia aihue uweaolelo nui ae kekahi o ia, a o kela bila aila pahu kekahi, a o kela kuai afta kekahi ia Kaakopua, na koa a na maiaikiu hoopau kealaala kohi,;ar pela aku. a nui a lehulehu wale. Lilo a lilo loa o Keoua Hale i ke Aupuni, a makou hoi i koho kuhihewa ai i ka pule i hala aole ana e lilo. Ua hooholo ka Papa Hoonaauao o na luahine e kuai, a.'ua apono mai la no hoi ka Ahaolelo mahope iho o koike ana ae kekahi poe hoa i ko lakou kue. Pouiaikaa no ka waiwai o Pauahi, l'iio'ia elepani nui. Aohe dala kiiike i ukuia ae. aka, ua haawi ka Papā i na bona aie i aponoia,' rh " ka nku i 12 pa keneia ukupa'nee. Nni rio ka maalea. '' Ua kaa ka iianohano o ke ke kua ikaika lon ana 'i kela aihiie " \ ■ " : f iuweaolelo mOiina ia Senatoa Ki kila Ealaunu, kekahi no' o na Kuhina o kv au ī hala i kokua ai i ka bila opiuma i na' mikauele i nini loa ai. Heaha la kein 1 oaa, he mai paha ? T tī\ hoo- 1 maopopo iho/ me he la pela io no U* kokua oia o ka Ahaolelo ao P? Ki Keom hoi ioko o ka Aliahui Kelepn, T pri wale ai no ke kai o k? bspau*a w aohe lewalewa iho M i ka alakoia

ona ha.ua. ;t m* na ©lelo ' pili kaiaiaiua iloko o \i-i kuka- j kuka auh a )s. s e pono uo ia keeo aoa. I | Hopipi ioa ka a o "ke ahi o . Waiiuku-" auo kpke mai nei. No ka opiuina hoi ka p«lapala i ka ' . KLope Mukai Nui e koino e huli i i i kekahi hale oka Pake» aka, i j l kn wawahiia &iia aku hoi o ka puka, he okoa ka opiuma i loaa, ■ oia 110 v< ke panitrai o īao." ua ■ noke paha knna ipupfik& i ka ' nuu i ka oke polao a ! kona hoa 'hele kunihi' ae aka I lJa Ukiukiu," ua hele a ua ona a ! i malule paha. Ile keu no paha a " | Ka hanaino a me ke'aloha ole i f ! ka elemakule. • I _ —-—i- * | Eia nae f . aole ua maa kolphe 1 j puhi a malama opiuma la i hopu- ; | ia, Ua waiho malie ia aku n© j īlokp oko lauā lealea. oiai, ua | ike akea ia ae la no hoi. E aho I no ia mamua o ka lohe a lawe I plelo wale» a ?;iohe no hoi alo ana j ae a kolohe, ua loaa pouo aku. 1 I Pau ka 'liie o ka Aha Kaapuni o | Maui la, ī uei ( punahele a Ala- ! | paki Kuuka ina. Manao nq hoi J j makou ua hiki loa no i konā hoa ■ 1 kahu kanawai ke hoohiki aku i ' | ka palapala hōpu, a na kahi aku ! I hoi e hookolokolo. E pau no ke ] i kolohe, e pono ai. j | Paa loa ko toha_ no nei hohono uwahi opiuma i kau aku maluna o ka noho kahu ; kanawai kiekie o na Hono-a-Pii- ' lani. Nawai nb hoi e ole ka mu- j mule, i ke alo'mua no kahi i ku ! ai o ka hohono Pela iho * la ao nae hoi e lea ai kulou ana • a ka lawaia, aia no a lehulehu ' na makau e kuu aku ai, lehalehu : no na i'a e pii mai ai, a i dle ia, j"o ke ao ae ni) hoi koe, aiiiaia e ka hauliuli." Auwe, iea io no la! Kupaianaha no paha na hana aua lunakanawai o kakou. He opio ka i hopnia' mamlia koke aku nei ma Wailuku no ka moekolohe, a i keina ku ana ilnua o Apana Helekunihi, ua hoopaiia iiai e noho paahao ; no hookahi dialama T t a kkhaha ieaiawehala io kē ano oofca loa ■ o feeia hoopai, a hōohalahala akn * oia iraua © | Lunakanawai Kaa puni Kalua. ! īmua aku nj*e hoi ona, hoopaiia māi no hoofeahi ' makahiki me ka * haawi pu ī na olelo ao oolea. He ao kanka 6 KaHih Kauka Okolekala, a ht; haumana ao Tcar>awai patja 'hM * na Alapkai Kankn, nolaila, ua no pahaHoi ahulan mai i mai Pe»h#a sna la nn Lnnakanawai Kaapuni f • hoopuka ae ana palla hei «>ia i palapall hopn k& ' p*o a&£ i ksj huawai a ke kana 1 ks," a kukulu ae no inin iho irona ona, a hoopai ihf> \io Ui* ■ . I

iho, iio ka ua loaa popo aku hoi oīk & t aie l tt ua e iiauhan opiuma ana, pay pr t mai ka £# a nae ke ao. Oua Jq aku la jiq hoi paha. A h«ahs. U auanei kāiia hoopai noiia iho? Umi makahiki! Ua heo aku nei ka Loio Ku hina pookoi no Wajluku i ka Poalima nei a hoi mai no i nehinei, no ka hoomaopopo ana i nei hana hewa o ia hanaiahuhu & laua tne Alapaki. ia mai, mawaena oaa ame ka Il&muku a me kā Lunakanakawai ]£iekls, e hoaoia aa ka e hoomeamea & e uhiuhi wale ae no, oia paha, aole paha! E lilo nae hoi i mea hu no ka aka ina o Ealua o hoopauia £ku aua, a h©oīe mai hoi oia ma kona aoao, alaila, eu na mikaoele i ka hokai Aohe makeuiake iki o na aupepa Aupuni e hoopukaia kahi oaau elelo kue, a o ka pono ka aohe e olelo ae, aka t • waiho mt-1-ie aKii no. j£ia nae, i ke au mamua, n*i ka walaau o iiapoe nei, aohe wahi mea a noho mali« iki 3 a i nei wa hoi, he upoipoi ka iini nui. ao a makau; ina aohe i hewa, aohe no ♦ makau ke nemaia. E hiomanaoia he kanaka Amerika o Polena, eia nae hor kahi mea Amerika e lilo ana no ka hot mot ana i kana uweaolelo, ke hoomoe io ia hoi. Ma Parisa eia i noho hoohala manāwa oaai uei» aka, aole no nolaila ke dala, *ka, no kahi a lakou i hoino !oa>k oia.hoi, no Enelani, Aohe Maleka, aohe Palaei, aka, he P#lekane, ke'ieaa mai nae hoi. Nāli paha oua o Polena i kona mau "lehelehe eueu hana lokoino''l ika aina o na poe makua akm ona. 0 ke ano mau no ia e ik«a aei iwaena o lakou, Mawaho ae hoi o na 036""» a ke Aupuni © Enelani i apono mai a«i, « piU aua no na hana imua oka AhaKoa, a ke Komisina Beritania hoi i hoike ae ai i keia Aupuni ika Poakolu iho !a, ua apono ole ia e na loea kanawai o ia Aupuni ko V, V. Akepoka ahewa a hoopaiia ana. Ika na na a hoomaopopoia ana o. ma olelo ike ma k6na hihia, iku wale ne ka hewa iaia mamuli o na ol#lo a k€>ka®*hos J kdmo ptr ma ia hewa. A ma' ka manao hoi oia Aupuui 4 e pons e ka~ pa«ia a$ ia oWlo hooholo, 0 iakou i*a*e plie'koe ao ia mea. Ma fo> makon «a--&«o hoi, ua b#wa ia hoepaii* «ua ma ia hihia, p#ta n* ma hihia $at a pau Joa, i ka h*wamam*U o m *te!o ike a mn !WMi i kooao pu ma ka h#wa b*ok*hi, aka, ua hlo I poe muh** &

pelukua, a p@la oi i pakele nui ai. Nokila, ine oko Bfritania , Nui manao ia iia ko Akepoka _ kihia, alaila, hf *ha hoi ka ma ( Bāo ma na_hihi» e ae. . He kou no ho paha a ka api- ! ki, pau na poe alakai mawaho j nei, e laa o Sam i Nolena, Hana- | -le BakalamacB i Kale KaUka, . Kale eoki TaonBsena, . Kapena Davisi, a me kahi poe e i iho, aka/o na, poe hoi a lakou i , kono ai e"komo pu a*:u ma kela j hana alakai J o lanii ari i ha- | la ke noho 8? i ke puhi. : Ina paha o ia poe ke paa «■ nei, alaila, aohe* a makou olelo ana, ua pono los uo. , j Imua o ka Aha Apaua ika | Poalima nei, nea ka hihia o kf - j - kahi - hookele haH"ohuā" ūūi 0 ka Hui Alāhai Hawaii, maho. j pe koke iho o ko ke Aupuni j kukulu ana ae i kona hoike hoo- > kahi, oia ka Qdka2kui hjoU_j malihiui, ua ra inao kahi loio j Aupuni ua lawa ia ike e ahewa : ai. Ua noi ae īoi o Loio Nu- ; mana o *<a hui e hookuuia k*.j mea i hoopiiio, aka, aole pela | ko ka I* wa kahi , loio Aupuni nalihini, de la j Vea«, i olelo tr*i &i aohe oaa | makemak* e !>w& mai i.na ho t ike kanaka maoli, no ka mea, o j hoike Uoopunipimi no auanei. t Pii ko Num«ui& kai no keia maū olelo hoowahawaha Hawaii, j a e pono no. Ka ino hoi i pono ka hapanui o m hihia ina ho- J ik« kanaka maoli. t w*ahi j kol«a lapuwale a h<io punipuni. Ua ikeia nō U hoi k« lakou hoowahawaha mm no i ns oiwi. / G ka lono ia * liMiahea iiei u« i loaa ka b Kole laua me AUpaki « Ika mai; loiok?a a ano ? m»i o ka noohoo. P.e'a peha la, aohe i maopopo ia uiiikou. Na keia moa iho jao h&i paha ■© hoike aē, .